Aktualności

Darowizna

Charakter i treść. Umowa darowizny to umowa nazwana, umożliwiająca dokonywanie przysporzeń majątkowych bez ekwiwalentu. Treścią umowy darowizny jest zobowiązanie się darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna jest umową konsensualną, jednostronnie zobowiązującą. Jednak stosuje się do niej wprost postanowienia art. 155, art. 510 § 1 i art. 1052 KC, co prowadzi w zakresie jej wykonania do wystąpienia jednocześnie skutku rozporządzającego.

Nieodpłatność. Podstawową cechą darowizny jest jej nieodpłatność, tj.brak ekwiwalentu ekonomicznego jako odpowiednika świadczenia darczyńcy. Zgodnie z art. 889 KC, nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

  • gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami Kodeksu cywilnego,
  • gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył, albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Forma umowy. Zasadniczo zawarcie umowy darowizny wymaga zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Jednak spełnienie świadczenia, pomimo niezachowania tej formy, czyni darowiznę ważną. Nie uchybia to przepisom, które za względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron (art. 890 KC).

Odpowiedzialność darczyńcy. Darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (art. 891 § 1 KC). W przypadku, gdy darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa.

Reklama

Odpowiedzialność za wady rzeczy. Jeżeli rzecz darowana ma wady, darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym. Powyższej zasady nie stosuje się, gdy obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć.

Polecenie. Darowizna może być obciążona poleceniem. Polega ono na nałożeniu przez darczyńcę na obdarowanego obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania, bez czynienia kogokolwiek wierzycielem.

Darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, może żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego (art. 894 § 1 KC). Natomiast po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny – także właściwy organ państwowy.

Zgodnie z art. 895 § 1 KC, obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Natomiast jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić się przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje.

Zasady tej nie stosuje się, gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy.

Niedostatek darczyńcy. Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak:

  • do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo
  • do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Jednak obdarowany może zwolnić się od tego obowiązku, zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odwołanie darowizny niewykonanej. Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną w sytuacji, gdy po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić:

  • bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo
  • bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny wykonanej. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności (art. 898 § 1 KC).

Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. W myśl art. 899 § 1 KC darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. W przypadku, gdy w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne pod warunkiem, że nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy:

  • gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo
  • gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub
  • umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Forma odwołania darowizny. Zgodnie z art. 900 KC, odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Źródło: Prawo cywilne w pigułce