Dziedziczenie ustawowe małżonka spadkodawcy

Autor: Dagmara Miotła – Doktorantka Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Przedmiotem artykułu jest kwestia dziedziczenia ustawowego małżonka spadkodawcy. Pozycja prawna małżonka uregulowana jest w sposób szczególny, co wynika z dostrzeżenia przez ustawodawcę więzi uczuciowych oraz wyjątkowej roli, jaką małżonek odgrywa za życia spadkodawcy, a także z konieczności złagodzenia dolegliwości ekonomicznych i życiowych, których pozostały przy życiu małżonek doświadcza po śmierci swojego współmałżonka[1]. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najważniejszych regulacji dotyczących szczególnej pozycji prawnej małżonka spadkodawcy podczas spadkobrania, a także sytuacji, kiedy małżonek jest wyłączony od dziedziczenia ustawowego[2]. Polska ustawa Kodeks cywilny, podobnie jak wszystkie współczesne ustawodawstwa europejskie, daje pierwszeństwo woli spadkodawcy[3]. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie ważnego testamentu oraz gdy spadkobiercy powołani nie chcą lub nie mogą dziedziczyć[4]. W razie powołania spadkobierców poprzez testament tylko w stosunku do części spadku również pozostała część podlega zasadom dziedziczenia z mocy ustawy. Dziedziczenie ustawowe ma zapewnić najbliższym spadkodawcy otrzymanie korzyści z majątku spadkowego, gdyż z reguły przyczynili się oni pośrednio lub bezpośrednio do jego powstania lub powiększania[5].

Dziedziczenie ustawowe małżonka spadkodawcy

Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na grupy dochodzące kolejno do dziedziczenia ustawowego. Małżonek spadkodawcy jest uprzywilejowany w odniesieniu do wielkości udziału w spadku. W polskim prawie jedynie małżonek dziedziczy w pierwszej, drugiej, a także trzeciej grupie spadkobierców ustawowych. Ustawa określa wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców[6]. Małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z ustawy, w przypadku gdy pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci, przy czym chodzi tu o zawarcie małżeństwa, które wywołuje skutki cywilnoprawne. Małżonek dochodzi do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia[7].

W pierwszej kolejności powołane do spadku są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz pozostający przy życiu małżonek[8]. Dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą co do zasady w częściach równych, ale udział przypadający małżonkowi nie może wynosić mniej niż jedna czwarta całości spadku[9]. Udziały równe dla wszystkich spadkobierców przypadają wtedy, gdy do spadku z ustawy powołany jest małżonek i nie więcej niż troje dzieci. Jeżeli natomiast do dziedziczenia dochodzi małżonek i więcej niż trójka dzieci, to udział spadkowy, który przypada małżonkowi spadkodawcy, wynosi jedną czwartą spadku, a dzieciom przypada w częściach równych pozostała część spadku. W doktrynie zwraca się uwagę, że rozwiązanie takie często prowadzi do pokrzywdzenia dzieci. Równocześnie podaje się w wątpliwość uzasadnienie tak szczególnego uprzywilejowania małżonka[10]. W obu przypadkach dzieci dziedziczą w częściach równych należny im majątek. Artykuł 931 § 2 KC mówi, że jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach[11]. Należy pamiętać, że art. 931 § 2 KC nie może być stosowany w drodze analogii w przypadku śmierci współmałżonka spadkodawcy przed otwarciem spadku oraz gdy według Kodeksu cywilnego osobę tę należy traktować tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W takim przypadku stosujemy ogólne zasady dziedziczenia i nikt nie wstąpi w miejsce małżonka spadkobiercy[12]. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych, do dziedziczenia po nim dochodzi małżonek oraz rodzice[13]. Małżonek może dojść do dziedziczenia także w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy oraz zstępnymi rodzeństwa. Wielkość udziału małżonka dziedziczącego w zbiegu z rodzicami bądź rodzeństwem spadkodawcy wynosi jedną drugą spadku[14]. W doktrynie proponuje się rozważenie de lege ferenda zmiany dotyczącej pozycji małżonka spadkodawcy, która polegałaby na tym, że małżonek wyprzedzałby rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy w dziedziczeniu ustawowym. Trafnie podnosi się, że podczas starań małżonków powstaje nie tylko majątek wspólny, ale także często każde z nich przyczynia się do tworzenia majątku osobistego drugiego małżonka. Natomiast dziedziczenie majątków rodowych to obecnie rzadkość[15].

Wątpliwą jest sprawa, gdy współmałżonek dziedziczy tuż po ślubie – przypada mu wówczas większa część majątku, który często jest majątkiem rodzinnym. Jest to krzywdzące dla pozostałych członków rodziny. Regulację tę można by zmodyfikować, umacniając pozycję zstępnych w sytuacji, gdy dziedziczą wspólnie z małżonkiem spadkodawcy niedługo po zawarciu związku małżeńskiego. W takim przypadku można by zstępnym zapewnić większe minimum, które będą dziedziczyć. Można to argumentować tym, że pozostający przy życiu małżonek nie zdążył przyczynić się do tworzenia majątku osobistego małżonka spadkodawcy.

Można mówić o pewnym uprzywilejowaniu dziedziczącego małżonka, w przypadku gdy małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej ustawowej lub umownej. W chwili śmierci jednego ze współmałżonków wspólny majątek zmienia swój charakter – przekształca się ze wspólności łącznej we wspólność, do której stosuje się adekwatnie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Najczęściej wielkość udziałów wynosi po jednej drugiej. Małżonek dziedziczy wówczas udział zmarłego współmałżonka w byłym majątku wspólnym, a także jego majątek odrębny[16]. Dziedziczy więc jedną drugą dawnego majątku wspólnego, jak również udział w wysokości nie mniejszej niż jedna czwarta w majątku, który podlega dziedziczeniu[17].

Ciekawą kwestią jest też uregulowanie dotyczące dziedziczenia ustawowego, kiedy pomiędzy małżonkami została ustanowiona rozdzielność majątkowa. Nie wpływa ona w żaden bezpośredni sposób na dziedziczenie ustawowe pomiędzy małżonkami. Współmałżonek, który pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej, uprawniony jest do dziedziczenia majątku wchodzącego w skład tak zwanego majątku odrębnego drugiego małżonka. Bez znaczenia jest fakt, że małżonkowie zawarli tzw. intercyzę, ponieważ dziedziczący małżonek będzie dziedziczył także majątek osobisty spadkodawcy[18].

Warto też zwrócić uwagę, że w przypadku ustania ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków możliwe jest wyrównanie dorobku małżonków. Uzasadnieniem jest różnica w wielkości dorobków wypracowanych przez każdego z nich. W przypadku śmierci jednego ze współmałżonków dochodzi do wyrównania dorobków pomiędzy jego spadkobiercami a małżonkiem, który pozostał przy życiu. Należy podkreślić sytuację małżonka uprawnionego do wyrównania dorobku, będącego jednocześnie spadkobiercą – będzie ona w gruncie rzeczy porównywalna z sytuacją małżonka uprawnionego do połowy majątku wspólnego w ustroju wspólności ustawowej. Małżonek taki bowiem, korzystając z uprawnienia wynikającego z prawa rodzinnego, uszczupla masę spadkową[19].

Szczególne uprawnienia dziedziczącego z ustawy małżonka

Ustawodawca przewidział w Kodeksie cywilnym szczególne uprawnienia dla małżonka pozostającego przy życiu, który dziedziczy z mocy ustawy. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego[20]. Uprawnienie to daje im czas na zorganizowane tego aspektu życia po śmierci spadkodawcy, gdyż śmierć bliskiej osoby powoduje nie tylko wstrząs natury psychicznej, ale także perturbacje dotyczące warunków bytowych[21]. Przepis ten może budzić wątpliwości, kto będzie uprawniony do korzystania z mieszkania spadkodawcy, gdy np. w tym samym mieszkaniu stale zamieszkiwały ze spadkodawcą jego żona, która pozostawała z nim w separacji faktycznej, oraz jego konkubina. W takim przypadku roszczenie do korzystania z mieszkania, a także urządzenia domowego przez okres trzech miesięcy będzie przysługiwało zarówno żonie, jak i konkubinie. Według przepisu małżonek musi spełnić dwie przesłanki – pozostawać ze spadkodawcą w ważnym związku małżeńskim, a także wspólnie z nim mieszkać[22]. W powyższym przykładzie żona spełnia oba warunki. „Inną osobą bliską” jest, zgodnie z ustalonym poglądem, konkubina. Omawiane uprawnienie może więc przysługiwać kilku osobom. Warto również zwrócić uwagę, że powyższe prawo przysługuje bez względu na to, czy małżonek lub osoba bliska spadkodawcy prowadziły z nim wspólne gospodarstwo. Ważne, by mieszkanie ze spadkodawcą miało charakter trwały, ponieważ czasowe przebywanie w mieszkaniu nie daje tego uprawnienia. Przywilej ten jest niezależny od tego, czy małżonek lub inna osoba bliska spadkodawcy dochodzą do dziedziczenia. Ustawodawca, ustanawiając tę regulację, kierował się przede wszystkim ochroną interesów osób bliskich spadkodawcy, które nie doszły do dziedziczenia[23].

Małżonkowi przysługuje jeszcze jedno szczególne uprawnienie. Może żądać ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał razem z nim lub wyłącznie sam. Powyższe prawo ma na celu zapewnienie małżonkowi możliwości korzystania z podobnych warunków życiowych do tych, z których korzystał za życia spadkodawcy. Warunkiem skorzystania z tego przywileju jest nie tylko ważne małżeństwo w chwili otwarcia spadku, ale także pozostawanie przez spadkodawcę z małżonkiem pozostałym przy życiu we wspólnym pożyciu. Brak spełnienia tych warunków powoduje, że powyższe uprawnienie nie przysługuje małżonkowi[24]. Uprawnienie to można uznać za zbytnie uprzywilejowanie małżonka. Jego realizacja może w istotny sposób uszczuplać majątek spadkowy, gdyż regulacja ta nie ogranicza w żaden sposób wartości przedmiotów, o które może się ubiegać pozostający przy życiu małżonek. Przepis ten można by znowelizować, aby małżonek mógł żądać zaliczenia przedmiotów gospodarstwa domowego na poczet swojego udziału w spadku. Małżonkowi przypadałyby przedmioty gospodarstwa domowego w ramach jego udziału, a nie ponad jego udział w spadku[25].

Wyłączenie od dziedziczenia ustawowego małżonka spadkodawcy

Jeśli przed otwarciem spadku małżeństwo zostało prawomocnie rozwiązane przez rozwód, były małżonek nie jest uprawniony do dziedziczenia. Identyczne skutki pociąga za sobą prawomocne orzeczenie separacji[26]. Tutaj należy jednak zaznaczyć, że skutki separacji są odwracalne i może ona zostać zniesiona na żądanie małżonków. Z chwilą uprawomocnia się orzeczenia o zniesieniu separacji ustają jej skutki, co oznacza, że od tej chwili małżonek jest uprawniony do dziedziczenia z mocy ustawy[27]. Wyrok orzekający rozwód lub separację wywołuje skutek ex nunc, więc w momencie jego uprawomocnienia małżeństwo przestaje istnieć. Zasadą jest, że rozwiązanie małżeństwa przez rozwód po śmierci jednego z małżonków jest niedopuszczalne, proces rozwodowy nie może się toczyć po śmierci jednej ze stron. W sytuacji gdy jeden z małżonków umrze w toku postępowania o rozwód lub separację, postępowanie umarza się. Artykuł 940 KC pozwala jednak na wyłączenie małżonka spadkodawcy, który zgodnie z powszechnym poczuciem sprawiedliwości nie powinien być dopuszczony do dziedziczenia ustawowego[28]. Małżonek spadkodawcy jest także wyłączony od dziedziczenia ustawowego wtedy, gdy spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka, a żądanie to było uzasadnione[29]. Artykuł 940 KC daje również możliwość odebrania małżonkowi prawa do zachowku. Komentowany przepis ma bowiem na celu całkowite wyłączenie małżonka od dziedziczenia po spadkodawcy. Prawo do wystąpienia o wyłączenie małżonka od dziedziczenia ma każdy ze spadkobierców ustawowych, który został powołany do dziedziczenia wspólnie z małżonkiem. Małżonek wyłączony od dziedziczenia traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku[30].

Małżonek będzie wyłączony także od dziedziczenia z mocy ustawy, gdy stwierdzono unieważnienie małżeństwa. Nawet po ustaniu małżeństwa można je unieważnić z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania w zawartym wcześniej związku małżeńskim przez jednego z małżonków[31]. Może ono być w pewnych przypadkach orzeczone nawet po śmierci jednego z małżonków. Unieważnienia małżeństwa może żądać prokurator i każdy, kto ma w tym interes prawny, a więc w szczególności spadkobierca[32]. Unieważnienie małżeństwa powoduje, że uznaje się je za niezawarte, a w związku z tym pozostałego przy życiu małżonka z takiego małżeństwa traktuje się tak, jakby w chwili śmierci drugiego małżonka nie był już jego małżonkiem. Wątpliwości przysparza sytuacja małżonka, który pozostaje w związku bigamicznym ze spadkodawcą. W Polsce może się zdarzyć tak, że w chwili otwarcia spadku będzie kilku uprawnionych do dziedziczenia małżonków. Dzieje się tak w sytuacji, gdy spadkodawca przed śmiercią pozostawał w paru ważnych związkach małżeńskich[33]. Zgodnie z prawem wszystkie związki bigamiczne pozostają ważne do chwili unieważnienia małżeństwa przez sąd. Dlatego też do kręgu spadkobierców ustawowych zaliczamy wszystkich małżonków spadkodawcy, którzy pozostają z nim w ważnym związku małżeńskim w chwili otwarcia spadku. Przykładem może być zdarzenie, gdy spadkodawca w chwili śmierci pozostawał w trzech związkach małżeńskich – do dziedziczenia z mocy ustawy uprawnione są wszystkie trzy osoby. Analizując ten dylemat w płaszczyźnie stricte jurydycznej, dopóki małżonek spadkodawcy legitymuje się aktualnym odpisem aktu małżeństwa, który dowodzi, że w chwili otwarcia spadku pozostawał w istniejącym związku małżeńskim ze spadkodawcą, dopóty nie ma podstaw prawnych, by wyłączyć go z kręgu spadkobierców ustawowych[34].

Osoba, w stosunku do której zapadło orzeczenie stwierdzające nieistnienie małżeństwa między nią a spadkodawcą, wobec niespełnienia przesłanek jego zawarcia jest także wyłączona od dziedziczenia ustawowego. Proces o stwierdzenie nieistnienia małżeństwa może wytoczyć każdy, kto ma w tym interes prawny. Śmierć jednego z małżonków nie stoi na przeszkodzie, by kontynuować toczący się już proces[35].

Małżonek nie dochodzi do dziedziczenia ustawowego także w przypadku, gdy został uznany za niegodnego dziedziczenia, jego wydziedziczenia czy też zrzeczenia się przez małżonka dziedziczenia po spadkodawcy.

Na koniec warto zwrócić uwagę, że formułowany w literaturze częściowo trafny postulat de lege ferenda, by małżonek, który jest winny rozkładu pożycia, został pozbawiony wszystkich korzyści, jakie mógłby czerpać ze spadku pozostałego po współmałżonku[36]. W doktrynie podnoszono konieczność zmiany przepisu art. 940 KC poprzez przyjęcie, że wyłączenie małżonka od dziedziczenia jest możliwe tylko wtedy, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie separacji z wyłącznej winy małżonka pozostałego przy życiu[37].

Podsumowanie

Podsumowując, można stwierdzić, że małżonek spadkodawcy jest w polskim prawie spadkowym niewątpliwe podmiotem uprzywilejowanym, co wynika z uwarunkowań kulturowych, zwyczajów oraz uznania szczególnej roli, jaką małżonek odgrywa w życiu spadkodawcy. Analizując obowiązujące przepisy prawa spadkowego, należy się zastanowić, czy uprzywilejowanie to nie jest nadmierne i czy w konsekwencji nie prowadzi do naruszenia swobody testowania. Do dziedziczenia ustawowego małżonka wystarcza tylko spełnienie przesłanki bycia w związku małżeńskim. Małżonek dochodzi do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Okoliczność, że małżonkowie żyją w faktycznym rozłączeniu, jest bez znaczenia. Coraz więcej jest głosów za osłabieniem pozycji małżonka, szczególnie gdy dziedziczy wspólnie ze zstępnymi niedługo po zawarciu związku małżeńskiego. Przypada mu wówczas większa część majątku, który często jest majątkiem rodzinnym. Jest to bardzo krzywdzące dla pozostałych członków rodziny. Prawo takiego małżonka można ograniczyć np. okresem, jaki musi upłynąć od zawarcia związku małżeńskiego, by mógł dziedziczyć po zmarłym małżonku. Czasami w praktyce niesprawiedliwe są też uregulowania dotyczące dziedziczenia ustawowego, kiedy pomiędzy małżonkami została ustanowiona rozdzielność majątkowa. Nie wpływa ona w żaden bezpośredni sposób na dziedziczenie ustawowe małżonka. Współmałżonek, który pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej, będzie dziedziczył także majątek, co do którego za życia małżonka nie posiadał żadnych praw. Małżonek więc będzie uprawniony do dziedziczenia majątku osobistego spadkodawcy na zasadach ogólnych. Powszechnie przyjmuje się, że dziedziczenie ustawowe oparte jest na konstrukcji dorozumianego oświadczenia woli spadkodawcy, który poprzez to, że nie sporządza testamentu, godzi się na rozwiązania ustawowe. Należy się tutaj zastanowić, czy taka była na pewno wola spadkodawcy, by małżonek dziedziczył majątek, który za swojego życia ustanowił jako odrębny.

Streszczenie

Przedmiotem artykułu jest dziedziczenie ustawowe małżonka spadkodawcy w Polsce. Artykuł przedstawia konstrukcję prawną dziedziczenia ustawowego jako sposobu przejścia praw i obowiązków spadkodawcy po jego śmierci na małżonka. Celem artykułu jest wskazanie problemów przy dziedziczeniu ustawowym małżonka spadkodawcy, jego szczególnych uprawnień, a także sytuacji kiedy małżonek jest wyłączony od dziedziczenia ustawowego. Pragnę wykazać, iż można ulepszyć przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego małżonka w Polsce. Zatem główną ideą artykułu jest dokonanie kompleksowej analizy prawnych uwarunkowań dziedziczenia ustawowego małżonka.

Statutory inheritance of a spouse of the deceased

Summary

The subject of the article is statutory inheritance of a spouse in Polish law. The article presents legal structure of the statutory inheritance as a way of transfer the rights and obligations after testator’s death to spouse. The aim of the article is pointing out the problems during statutory inheritance of testator’s spouse, his special rights and what is more the situation when the spouse is excluded from statutory inheritance. I would like to demonstrate that we can improve the regulations which concern statutory inheritance of spouse in Poland. The main idea of the article is realized the comprehensive analysis of legal conditions in statutory inheritance of spouse.

Keywords: inheritance law, civil law, inheritance, statutory inheritance, spouse

Słowa kluczowe: prawo spadkowe, prawo cywilne, spadek, dziedziczenie ustawowe, małżonek

^[1] B. Kordasiewicz (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo spadkowe. Tom X, Warszawa 2015, s. 229.
^[2] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Spadki, Warszawa 2015, s. 69–75.
^[3] J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, Warszawa 2017, s. 78.
^[4] S. Wójcik, M. Załucki, Podstawy prawa cywilnego. Prawo spadkowe, Warszawa 2015, s. 37.
^[5] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 69.
^[6] E. Skowrońska-Bocian, Prawo spadkowe, Warszawa 2016, s. 57.
^[7] E. Skowrońska-Bocian, op. cit., s. 56.
^[8] S. Babiarz, Spadek i darowizna w prawie cywilnym i podatkowym, Warszawa 2012, s. 59.
^[9] Ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny, dalej jako: KC (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.), art. 931 § 2 zd. 1
^[10] M. Gutowski (red.), Duże Komentarze Becka. Kodeks cywilny. Tom II. Art. 450–1088, Warszawa 2016, komentarz do art. 931, Legalis (dostęp: 15.1.2019 r.).
^[11] Postanowienie SN z 26.5.1997 r., I CKU 8/97, Legalis, Prok. i Pr. 1997, Nr 11, poz. 37.
^[12] Postanowienie SN z 16.12.1986 r., II CRN 325/86, Legalis.
^[13] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2014, s. 233.
^[14] E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2011, art. 932–933.
^[15] M. Pazdan, Wybrane projektowane zmiany w unormowaniu dziedziczenia ustawowego, Rejent 2008, Nr 4, s. 13.
^[16] J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, Warszawa 2017, s. 78–116.
^[17] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), op. cit., s. 254–255.
^[18] H. Witczak, A. Kawałko, Prawo spadkowe, Warszawa 2014, s. 112.
^[19] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Art. 450–1088, Warszawa 2016, komentarz do art. 931, Legalis (dostęp: 15.1.2019 r.).
^[20] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), op. cit., s. 255–258.
^[21] Ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.), art. 923.
^[22] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 101.
^[23] J. Gudowski (red.), op. cit., s.78–98.
^[24] Art. 939 § 1 KC.
^[25] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Art. 450–1088, Warszawa 2016, komentarz do art. 939, Legalis (dostęp: 15.1.2019 r.).
^[26] M. Pazdan, J. Górecki, Nowe europejskie prawo spadkowe, Warszawa 2015, s. 246–247.
^[27] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red), op. cit., s. 244–247.
^[28] W. Borysiak, J. Wierciński, op. cit., s. 242.
^[29] Wyrok SN z 12.4.2002 r., I CKN 1345/99, Legalis.
^[30] J. Ciszewski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2014, s. 1588–1592.
^[31] S. Wójcik, M. Załucki, op. cit., s. 39.
^[32] W. Borysiak, J. Wierciński, op. cit., s. 243.
^[33] S. Wójcik, M. Załucki, op. cit., s. 39.
^[34] Art. 177 § 1 pkt 1 KPC.
^[35] H. Witczak, A. Kawałko, Prawo spadkowe, Warszawa 2014, s. 111.
^[36] L. Stecki, Wyłączenie małżonka, RPEiS 1990, LII, z. 1, s. 83.
^[37] M. Pazdan [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego, t. II, Warszawa 2013, s. 814.