Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. II

Autor opracowania: Rafał Maciąg – radca prawny

Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. II

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikację notarialną (N), które odbyły się 29.9.2018 r.

1. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania:

A. chyba że nie jest ono bezprawne,
B. nawet jeżeli nie jest ono bezprawne,
C. tylko wtedy, gdy jest ono zawinione, choćby nie było bezprawne.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 24 § 1 KC)

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach (art. 23 KC). Zgodnie z art. 24 KC, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (§ 1). Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych (§ 2). Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym (§ 3).

„Jeżeli (…) za punkt wyjścia przyjmie się koncepcję ochrony dóbr osobistych za pomocą praw podmiotowych bezwzględnych, opartą na założeniu o istnieniu (wyrażonego w art. 23 KC) powszechnego zakazu naruszania dóbr osobistych innych osób, dochodzi się do wniosku, że każde naruszenie dobra osobistego jest bezprawne per se, ponieważ narusza ten ustawowy i generalny zakaz. Nie ma zatem, potrzeby poszukiwania odrębnych kryteriów rozstrzygających o bezprawności zachowania naruszyciela. Ciężar rozstrzygnięcia odpowiedzialności za naruszenie przesuwa się wówczas w całości na płaszczyznę okoliczności wyłączających bezprawność. Podmiot naruszający cudze dobro osobiste nie będzie ponosił tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że jego zachowanie nie było bezprawne, a więc, że istniały okoliczności, które je wystarczająco usprawiedliwiały. Wyróżniane w nauce i orzecznictwie okoliczności wyłączające bezprawność należy (…) podzielić na dwie kategorie – takie, których zaistnienie automatycznie uchyla odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego, i takie, których zaistnienie powoduje konieczność ważenia dóbr obu zainteresowanych podmiotów w celu ustalenia czy dokonane lub grożące naruszenie jest bezprawne”[1].

Uchwała SN (7) z 27.3.2018 r., III CZP 60/17, www.sn.pl:
„Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu”.

Wyrok SO w Olsztynie z 6.3.2019 r., IX Ca 1211/18, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Śmierć ojca stanowi naruszenie praw osobistych w postaci prawa do życia i wychowywania się w pełnej rodzinie”.

Wyrok SA w Warszawie z 11.10.2018 r., I ACa 387/18, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„W sytuacji, w której świadczenie nie zostało stwierdzone tytułem wykonawczym i dłużnik kwestionuje zobowiązanie, za bezprawne w kontekście ochrony dóbr osobistych (art. 24 § 1 KC) należy uznać działania windykacyjne wierzyciela polegające na wielokrotnie kierowanych do dłużnika w porze nocnej wezwaniach do zapłaty w rozmowach telefonicznych i wiadomościach SMS. Przyjęcie przeciwnego poglądu prowadziłoby do legalizacji nieformalnych działań windykacyjnych prowadzonych bez podstawy prawnej w postaci tytułu wykonawczego z pominięciem kompetencji uprawnionych organów egzekucyjnych”.

Wyrok SA w Katowicach z 17.7.2014 r., I ACa 334/14, http://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl:
„Przy ocenie naruszenia konkretnie wskazanego dobra osobistego należy mieć na uwadze nie tylko subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ale także obiektywną reakcję społeczeństwa. Ocena czy doszło do naruszenia dobra osobistego nie może być bowiem dokonana według miary indywidualnej wrażliwości osoby, która czuje się dotknięta zachowaniem innej osoby. Zależnie od charakteru dobra osobistego, które zostało naruszone, kryteria tej oceny mogą być nieco różne. Na pierwszy plan wysuwają się jednak poglądy rozsądnie i uczciwie myślących ludzi oraz osąd opinii publicznej”.

Wyrok SA w Białymstoku z 8.4.2016 r., I ACa 1108/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 42 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„I. Zastosowana przez autora konwencja wypowiedzi może redukować bądź znosić jej bezprawność, pomimo posługiwania się w niej zwrotami uznawanymi za obraźliwe i potencjalnie godzące w dobra osobiste osób w niej opisanych. Świadomość czytającego, że zapoznaje się z tekstem niepoddającym się prostej weryfikacji prawdziwości opisanych w nim zdarzeń a ponadto operującym emocjami, przerysowaniem, humorystycznymi komentarzami i środkami wyrazu o charakterze satyrycznym (prześmiewczym), wymusza dystans poznawczy do czytanych treści i nie pozwala na ich proste zakwalifikowanie jako przejawu naruszenia czyjegoś dobra osobistego (art. 23 KC).

II. Osoby wykonujące działalność publiczną lub pełniące funkcję publiczną mają węższy zakres ochrony prywatności i podwyższoną tolerancję na naruszenie prywatności i dóbr osobistych w związku z ich statusem, niż podmioty nienależące do tej grupy, w szczególności wówczas, gdy ingerencja w ich prawa osobiste i prywatność jest uzasadniona racjami powiązanymi z ochroną interesu społecznego”.

2. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, posiadacz rzeczy ruchomej, niewpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury, niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz:

A. samoistny, nawet jeżeli posiada w złej wierze,
B. samoistny, chyba że posiada w złej wierze,
C. zależny, chyba że posiada w złej wierze.

Prawidłowa odpowiedź: B  (art. 174 KC)

Posiadacz rzeczy ruchomej niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze (art. 174 § 1 KC). Przepisu § 1 nie stosuje się do rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury (art. 174 § 2 KC). Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń (art. 175 KC). Uważa się, że „racje natury moralnej, lecz i celowościowej, przemawiające za szeroką ochroną właściciela i jednocześnie przeciwko jej przyznawaniu posiadaczowi świadomemu braku swych uprawnień (zwłaszcza złodziejowi czy paserowi) przeważają tu nad potrzebą stabilizowania prawnego stosunków społecznych”[2].

Uchwała SN (7) z 17.4.2018 r., III CZP 100/17, www.sn.pl:
„Wytoczenie powództwa o wydanie nieruchomości przez osobę niebędącą jej właścicielem przeciwko posiadaczowi samoistnemu nie przerywa biegu zasiedzenia przez niego własności tej nieruchomości (art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 175 KC)”.

Uchwała SN z 19.10.2017 r., III CZP 49/17, www.sn.pl:
„Stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania także wtedy, gdy z ich twierdzeń oraz ustaleń sądu wynika, że na skutek zasiedzenia nieruchomość weszła do majątku wspólnego wnioskodawcy oraz jego małżonka, którego wniosek nie dotyczył. W takiej sytuacji sąd powinien jednak zwrócić uwagę uczestników na  ewentualną potrzebę zmiany wniosku”.

Wyrok SN z 12.10.2006 r., I CSK 144/06, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 330 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Dobra wiara nabywcy rzeczy, prowadząca do jej nabycia przez zasiedzenie, musi istnieć nie tylko w dacie wejścia w posiadanie, ale przez cały czas posiadania”.

3. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, do rozporządzania rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli, a w braku takiej zgody:

A. współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd,
B. współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej jedną czwartą, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd,
C. każdy ze współwłaścicieli, bez względu na wysokość przysługującego mu udziału, może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 199 KC)

Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (art. 199 KC).

Wyrok SN z 17.6.2015 r., I CSK 355/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 352 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Uważa się za czynności zwykłego zarządu załatwianie spraw związanych z normalną eksploatacją i zarządzaniem (administrowaniem) rzeczą wspólną. Do czynności zwykłego zarządu zalicza się więc pobieranie pożytków i dochodów, konserwację, administrację i szeroko rozumianą ochronę rzeczy w postaci podejmowania czynności zachowawczych takich jak wytoczenie powództwa o ochronę własności, posiadania, o zapłatę czynszu itp., zawieranie umów z osobami trzecimi w tym zakresie, w tym także zawieranie umów związanych z zarządem i eksploatacją, a także ze sposobem korzystania przez współwłaścicieli z rzeczy wspólnej.

O tym, czy uchwała wspólnoty stanowi czynność zwykłego zarządu, czy przekracza zakres zwykłego zarządu decyduje przedmiot uchwały, a nie sam akt głosowania. Ustalenie sposobu głosowania nad uchwałą jest zdeterminowane przedmiotem uchwały: jeżeli uchwała dotyczy kwestii przekraczających zakres zwykłego zarządu, do głosowania nad nią należy stosować zasady przewidziane w art. 199 KC, a więc konieczna jest jednomyślność wszystkich współwłaścicieli. Natomiast jeżeli uchwała dotyczy czynności zwykłego zarządu, do jej podjęcia wystarczy, zgodnie z art. 201 KC, zgoda większości współwłaścicieli, a więc głosowanie za jej podjęciem przez większość współwłaścicieli.

Skoro zatem zarządzanie i administrowanie rzeczą wspólną zalicza się do czynności zwykłego zarządu, a zarządca, w tym także zarząd wspólnoty mieszkaniowej, może samodzielnie podejmować wyłącznie czynności zwykłego zarządu, to wybór przez współwłaścicieli członków zarządu wspólnoty mieszkaniowej należy zaliczyć także do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną”.

Postanowienie SN z 5.3.2014 r., V CSK 293/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 348-349 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Z żadnego przepisu prawa nie wynika, że współwłaściciel może zbyć jedynie swój udział w nieruchomości, a nie może zbyć całej nieruchomości. O rozporządzeniu rzeczą objętą współwłasnością stanowi art. 199 KC, z którego wynika, że do rozporządzenia rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Wymóg zgody nie oznacza jednak, że czynność musi być dokonana przez wszystkich współwłaścicieli. Każdy współwłaściciel może występować samodzielnie tzn. dokonywać czynności we własnym imieniu. Współwłaściciel, który za zgodą wszystkich współwłaścicieli dokonał czynności prawnej, sam jest stroną wynikającego z niej stosunku prawnego, działa we własnym imieniu, lecz w interesie ogółu współwłaścicieli. Pozostali nie stają się stroną takiego stosunku prawnego, mimo że skutki czynności bezpośrednio dotyczą sfery ich praw; zgoda pozwala rozciągnąć skutki dokonanej czynności na współwłaścicieli. Tak więc możliwe jest rozporządzenie rzeczą wspólną przez jednego ze współwłaścicieli, za zgodą pozostałych wyrażoną we właściwej dla danej czynności formie. Rozporządzenie rzeczą wspólną przez współwłaściciela bez wymaganej ustawą zgody pozostałych współwłaścicieli jest w istocie rozporządzeniem przez nieuprawnionego (niewystarczająco uprawnionego). Takie rozporządzenie może być skuteczne jedynie w przypadkach określonych w przepisach szczególnych, w odniesieniu do nieruchomości – w warunkach art. 5 KWHU”.

4. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, roszczenie o zniesienie współwłasności:

A. przedawnia się z upływem lat trzech,
B. przedawnia się z upływem lat dziesięciu,
C. nie ulega przedawnieniu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 220 KC)

Roszczenie o zniesienie współwłasności nie ulega przedawnieniu (art. 220 KC).„Współwłasność w częściach ułamkowych została ukształtowana przez ustawodawcę jako stan, z założenia nietrwały. Przyznanie każdemu ze współwłaścicieli uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności (art. 210 KC) nie podlega regułom przedawnienia. Może zostać realizowane tak długo, jak trwa współwłasność. W literaturze wyrażany jest pogląd iż regulacja art. 220 KC ma charakter zbędny, ponieważ – wbrew dyspozycji ustawowej – uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności nie jest roszczeniem, a uprawnieniem kształtującym – to zaś nie ulega przedawnieniu. Rozstrzygnięcie jednak tej kwestii pozostaje jednak bez wpływu dla ustalenia, że możliwość wyjścia ze stosunku współwłasności nie jest ograniczona w czasie”[3].

Wyrok SN z 19.3.2009 r., III CSK 307/08, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 366 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Umowa obejmująca zniesienie między współwłaścicielami współwłasności nieruchomości w wyniku nieodpłatnego przeniesienia przez jednego z nich udziałów we współwłasności na drugiego dotychczasowego współwłaściciela może być kwalifikowana jako umowa darowizny i w związku z tym należy do niej stosować także przepisy o możliwości odwołania darowizny już wykonanej (art. 898 §1 KC)”.

Uchwała SN z 21.1.2011 r., III CZP 118/10, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 366 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Zniesienie współwłasności nieruchomości należącej do spadkobierców oraz niebędącego spadkobiercą nabywcy udziału w nieruchomości może nastąpić na wniosek tego nabywcy na podstawie art. 210 i nast. KC oraz art. 617 i nast. KPC”.

5. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni tego gruntu budynek o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel:

A. przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem,
B. przeniósł na niego własność zajętej działki bez wynagrodzenia,
C. wypłacił mu odpowiednie wynagrodzenie, jednakże nie może żądać przeniesienia własności zajętej działki.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 231 § 1 KC)

Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 1 KC). Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 KC).

Jak stwierdza K. Górska: „Artykuł 231 § 1 KC nie wyłącza zastosowania reguły superficies solo cedit wyrażonej w art. 191 KC. Wzniesienie przez samoistnego posiadacza budynku lub innego urządzenia na cudzym gruncie skutkuje tym, że o ile zabudowa jest trwale związana z gruntem, to – co do zasady – staje się jego częścią składową, a przez to własnością właściciela gruntu (art 48 KC). Skutek ten nie nastąpi jedynie w przypadkach, w których ustawodawca przewiduje wyjątki od zasady superficies solo cedit. Dotyczy to m. in. zbudowania na cudzym gruncie urządzeń, wchodzących w skład przedsiębiorstwa (art. 49 KC). Urządzenia te nie są częścią składową gruntu i nie zwiększają jego wartości, a często prowadzą nawet do jej zmniejszenia. Nie wyklucza to jednak zastosowania art. 231 KC”[4].

Uchwała SN z 16.5.2019 r., III CZP 109/18, www.sn.pl:
„Roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 KC) nie ulega przedawnieniu”.

Wyrok SO w Kaliszu z 10.12.2015 r., I C 1566/12, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Świadomość, że nie dojdzie do przeniesienia własności nieruchomości pozbawia samoistnego posiadacza takiej nieruchomości atrybutu dobrej wiary w rozumieniu art. 231 KC”.

6. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przedmiotem zastawu mogą być prawa:

A. nawet jeżeli są niezbywalne,
B. jeżeli są zbywalne,
C. jeżeli są niezbywalne.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 327 KC)
Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne (art. 327 KC).

Wyrok SN z 8.10.1999 r., II CKN 496/98, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 476 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„W razie ustanowienia zastawu na udziale wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, prawo do uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników i prawo głosu przysługuje w dalszym ciągu zastawcy. Prawo głosu, jako prawo związane z udziałem, nie może być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego”.

7. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego jest:

A. dzierżycielem,
B. posiadaczem zależnym,
C. posiadaczem samoistnym.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 338 KC)

Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest dzierżycielem (art. 338 KC).

Jak zauważa J. Gołaczyński: „Posiadanie zostało w Kodeksie cywilnym przeciwstawione dzierżeniu. Różnica pomiędzy tymi instytucjami zachodzi w elemencie psychicznym (animus). Posiadacz włada rzeczą w swoim imieniu (rem sibi habendi), natomiast dzierżyciel działa dla kogo innego (animus detendi pro alieno). Zarówno posiadacz jak i wierzyciel władają rzeczą (corpus). Dzierżycielem jest np. posłaniec, przewoźnik, przechowawca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy. Dzierżyciel jest uczestnikiem stosunku prawnego działającym na rzecz drugiej strony tego stosunku. Jednak dzierżenie nie zawsze musi być oparte na stosunku prawnym. I tak dzierżycielem może być np. znalazca rzeczy. Dopuszcza się jednak przekształcenie dzierżenia w posiadanie, jeżeli dzierżyciel zmieni zamiar władania rzeczą (cum amino rem sibi habendi)”[5].

Postanowienie SN z 15.1.2010 r., I CSK 355/09, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 486 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas): 

„1. Wydanie rzeczy wymagane do przeniesienia posiadania (art. 348 KC) może mieć postać aktu symbolicznego.
2. Prekarzysta ma status dzierżyciela”.

Wyrok SO w Toruniu z 13.3.2014 r., I C 2096/13, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Eksploatacja urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków przez podmiot gospodarczy w ramach umowy zawartej z gminą, ma charakter prawny dzierżenia w rozumieniu art. 338 KC, a nie posiadania zależnego”.

Wyrok SN z 20.3.2002 r., V CKN 948/00, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 486 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Uprawniony z umowy przedwstępnej, któremu zobowiązany do zbycia rzecz udostępnił do korzystania, jest dzierżycielem tej rzeczy.”

8. (N)Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do:

A. wierzyciela, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest dłużnik lub osoba trzecia,
B. dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia,
C. każdej ze stron, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest osoba trzecia.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 365 § 1 KC)
Jak stanowi art. 365 KC, jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia (§ 1). Wyboru dokonywa się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Jeżeli uprawnionym do wyboru jest dłużnik, może on dokonać wyboru także przez spełnienie świadczenia (§ 2). Jeżeli strona uprawniona do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona może jej wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu uprawnienie do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą (§ 3).

Wyrok SN z 9.9.2016 r., V CSK 62/16, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 557 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Skoro zobowiązanie, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, a spełnienia świadczenia w tej walucie nie zastrzega ustawa, orzeczenie lub czynność prawna jest zobowiązaniem przemiennym w rozumieniu art. 365 KC, to konsekwentnie należy przyjąć, że przewiduje ono dwa alternatywne i rodzajowo odmienne świadczenia – w walucie obcej albo w walucie polskiej. W tak określonych ramach dłużnik może dokonać wyboru jednego z tych świadczeń w celu jego spełnienia i zaspokojenia wierzyciela. Dopiero z chwilą dokonania tego wyboru przez dłużnika zostaje skonkretyzowane świadczenie, które jest zobowiązany spełnić dłużnik na podstawie stosunku zobowiązaniowego łączącego go z wierzycielem”.

9. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, termin spełnienia świadczenia oznaczony przez czynność prawną poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na korzyść:

A. dłużnika,
B. wierzyciela,
C. obu stron.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 457 KC)
Termin spełnienia świadczenia oznaczony przez czynność prawną poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na korzyść dłużnika (art. 457 KC).

Wyrok SN z 27.2.1997 r., III CKN 47/96, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 738 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„W razie ustalenia terminu zapłaty na okres zamykający się określoną datą, dłużnik może wykonać zobowiązanie przed nadejściem tej daty”.

Wyrok SN z 8.1.2010 r., IV CSK 269/09, http://www.sn.pl:
„Zapatrywanie, iż nie można uznać prawnej doniosłości znaczenia nadanego oświadczeniu woli przez same strony, gdy odbiega ono od jasnego sensu oświadczenia woli wynikającego z reguł językowych, nawiązuje do niemającej oparcia w art. 65 KC anachronicznej koncepcji wyrażonej w paremii clara non sunt interpretanda. Zacieśnienie wykładni tylko do »niejasnych« postanowień umowy miałoby oparcie w art. 65 KC, gdyby uznawał on za wyłącznie doniosłe takie znaczenie umowy, które wynika z reguł językowych. Zgodnie jednak z art. 65 § 2 KC, w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli się opierać na jej dosłownym brzmieniu. Przepis ten dopuszcza więc taką sytuację, w której właściwy sens umowy ustalony przy zastosowaniu wskazanych w nim dyrektyw będzie odbiegał od jej »jasnego« znaczenia w świetle reguł językowych. Proces interpretacji umów może się zatem zakończyć ze względu na jej »jasny« sens dopiero wtedy, gdy treść umowy jest »jasna« po zastosowaniu kolejnych reguł wykładni”.

10. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać:

A. połowy wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie,
B. jednokrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie,
C. dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 481 § 2¹ KC)
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1 KC). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2 KC). Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) (art. 481 § 2¹ KC). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie (art. 481 § 22 KC). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (art. 481 § 23 KC). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 481 § 24 KC). W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 481 § 3 KC). „Określenie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie poprzez odesłanie do stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego sprawia, że wysokość ta może ulegać teoretycznie nawet kilkukrotnym zmianom w ciągu roku. Stąd, aby ułatwić podmiotom prawa cywilnego dokładne wyliczenie wysokości tych odsetek, ustawodawca przyjął, że wysokość ta jest ogłaszana przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej »Monitor Polski«. Obwieszczenie to ma charakter deklaratoryjny, a więc ewentualne błędy w nim zawarte nie wpływają na wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie”[6].

Wyrok SO w Sieradzu z 20.3.2019 r., I Ca 75/19, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Zgodnie z przepisem art. 481 KC, odsetki należą się za samo opóźnienie, choćby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W tym ujęciu odsetki stanowią w zasadzie minimalną rekompensatę uszczerbku doznanego przez wierzyciela, wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. W razie bowiem zwłoki dłużnika, wierzyciel może żądać nadto naprawienia szkody na zasadach ogólnych – art. 481 § 3 KC. Dłużnik popada w opóźnienie, jeżeli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym świadczenie stało się wymagalne. Stosownie do przepisu art. 455 KC, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. Zatem wobec braku innych danych, co do ustalenia terminu wymagalności świadczenia, termin ten określa jednostronnie wierzyciel. Wezwanie dłużnika do wykonania ma charakter oświadczenia woli, a jego złożenie uzupełnia treść istniejącego między stronami stosunku prawnego, przy czym zobowiązanie dotychczas bezterminowe staje się zobowiązaniem terminowym”.

Wyrok SN z 10.8.2005 r., I CK 110/05, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 535 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Roszczenie o odsetki za opóźnienie, po jego powstaniu, uzyskuje samodzielny byt niezależny od długu głównego i ulega przedawnieniu odrębnie od niego osobno za każdy dzień, w ustanowionym w art. 118 KC trzyletnim terminie dla roszczeń okresowych, jednak najpóźniej w chwili przedawnienia się roszczenia głównego. W związku z tym, odsetki naliczone za czas do przedawnienia roszczenia głównego mogą być dochodzone także po upływie jego przedawnienia, w zakresie w jakim – według powyższych reguł – roszczenie o nie nie uległo przedawnieniu.

Przesłanki opóźnienia, z którym art. 481 KC wiąże obowiązek zapłaty odsetek stanowią: istnienie ważnego zobowiązania oraz skuteczność roszczenia wierzyciela, który może w danym momencie je egzekwować. Skuteczne zgłoszenie przez dłużnika zarzutu przedawnienia wyłącza zasądzenie roszczenia, a w konsekwencji także egzekucję. Dłużnik, który w takiej sytuacji może odmówić spełnienia świadczenia, zgodnie z art. 117 § 2 KC, nie popada w opóźnienie, chociażby termin jego spełnienia upłynął. Po przedawnieniu świadczenia głównego, nie powstaje więc roszczenie o odsetki za opóźnienie za okres po jego przedawnieniu”.

Wyrok SR w Nowym Dworze Mazowieckim  z 26.10.2016 r., I C 933/16, http://orzeczenia.ms.gov.pl
„Ustawa daje pierwszeństwo woli stron co do ustalenia w drodze umowy wysokości odsetek za opóźnienie. Jednocześnie ustawa ogranicza dowolność stron w tym zakresie stanowiąc, że w przypadku zastrzeżenia odsetek wyższych niż dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie należą się odsetki maksymalne. Jest to przepis o charakterze semiimperatywnym, co oznacza, że strony mogą ustalić w umowie odsetki za opóźnienie na dowolnym poziomie, byleby nie przekraczał on odsetek maksymalnych”.

Uchwała SN z 20.5.2011 r., III CZP 16/11, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 757 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Przepis art. 481 § 1 KC nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu”.

Wyrok SA w Szczecinie z 24.9.2014 r., I ACa 389/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 758 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Gdy termin ustawowy, w którym pozwany miał obowiązek przeprowadzenia postępowania zmierzającego do ustalenia świadczenia upłynął przed doręczeniem pozwu, to uznać należy, iż dla oceny momentu w którym pozwany popadł w opóźnienie miarodajna będzie norma art. 455 KC w zw. z art. 481 KC. Gdy zaś w świetle materiału procesowego przyjąć należy, że dopiero pozew zawierał skonkretyzowanie roszczenia z tytułu zadośćuczynienia, to uznać należało, że to właśnie to pismo jako zawierające żądanie zapłaty ze wskazaniem podstawy świadczenia winno być traktowane jako oświadczenie, o którym mowa w art. 455 KC”.

11. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, oświadczenie o potrąceniu wierzytelności złożone drugiej stronie:

A. ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe,
B. nigdy nie ma mocy wstecznej,
C. ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe, tylko wówczas gdy strony tak postanowią.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 499 KC)

Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 KC).

Wyrok SA w Łodzi z 28.11.2014 r., I ACa 1098/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 785 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):

„Oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Oznacza to, że w wyniku złożenia oświadczenia w dowolnym momencie trwania tzw. fazy kompensacyjnej powstaje taki stan prawny, jaki istniałby, gdyby oświadczenie zostało złożone w chwili jej rozpoczęcia. Jak słusznie podnosi się w doktrynie prawa cywilnego, potrącenie wywołujące skutki dopiero od chwili dokonania go pozbawione byłoby w znacznej mierze swej wartości gospodarczej w obrocie. Chodzi zwłaszcza o wyeliminowanie skutków zwłoki. Kto nabył uprawnienie do potrącenia, z gospodarczego punktu widzenia nie musi się już czuć dłużnikiem. Dokonujący potrącenia zakłada, że przysługująca mu wierzytelność kompensuje ciążący na nim dług od chwili, kiedy było to możliwe nawet jeśli złoży oświadczenie w jakiś czas później; nie spodziewa się konsekwencji, jakie ewentualnie mogłyby wiązać się z niespełnieniem świadczenia”.

12. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, według przepisów o przekazie, jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie; w takim wypadku przekazany może powoływać się:

A. tylko na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy, a nie może powoływać się na zarzuty wynikające z treści przekazu,
B. tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy,
C. tylko na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem przekazującego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 921² § 1 i 2 KC)

Kto przekazuje drugiemu (odbiorcy przekazu) świadczenie osoby trzeciej (przekazanego), upoważnia tym samym odbiorcę przekazu do przyjęcia, a przekazanego do spełnienia świadczenia na rachunek przekazującego (art. 921¹ KC). Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie. W takim wypadku przekazany może powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy. Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku (art. 921² § 1-3 KC). Przekazujący może przekaz odwołać, dopóki przekazany nie przyjął go albo nie spełnił świadczenia (art. 921³ KC). Jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego co do przekazanego świadczenia, jest on obowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi (art. 921⁴ KC). Jeżeli przekazujący jest dłużnikiem odbiorcy przekazu, umorzenie długu następuje dopiero przez spełnienie świadczenia, chyba że umówiono się inaczej (art. 921⁵ KC).

Wyrok SA w Katowicach z 8.11.2006 r., I ACa 1043/06, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 1030 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Brak jest podstaw do przyjęcia by przelew wierzytelności mógł być skutecznie dokonany w drodze jednostronnej czynności prawnej. Z przepisów regulujących przelew wierzytelności jednoznacznie wynika, że cesja polega na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy na podstawie umowy zawartej między stronami tej czynności prawnej. Różnice pomiędzy umową przelewu wierzytelności (art. 509 KC) i instytucją przekazu (art. 921¹ KC) są tak istotne i zasadnicze, że nie można mówić o podobieństwie między nimi. Do przelewu wierzytelności dochodzi na podstawie umowy zawartej między zbywcą i nabywcą, a przekaz ogranicza się do przekazania świadczenia w drodze jednostronnego oświadczenia woli przekazującego, zawierającego dwa upoważnienia: dla przekazanego i dla odbiorcy przekazu. Dodać należy, że upoważnienia dotyczą dokonania świadczenia i jego przyjęcia na rachunek przekazującego. W przekazie występują więc trzy podmioty (przekazujący, przekazany, odbiorca przekazu – art. 921¹ KC), a jego konstrukcja znajduje zastosowanie np. w przypadku akredytywy bankowej, przelewu bankowego i nie odnosi się do zupełnie odrębnej instytucji jaką jest przelew wierzytelności”.

Wyrok SA w Warszawie z 14.12.2005 r., I ACa 494/05, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 1030 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Przekaz nie jest czynnością prawną zobowiązującą ani rozporządzającą a tylko upoważniającą”.

13. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli testament został sporządzony pod wpływem groźby:

A. w każdym czasie można się powoływać na nieważność testamentu z powyższej przyczyny,
B. na nieważność testamentu z powyższej przyczyny nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku,
C. na nieważność testamentu z powyżej przyczyny nie można się powołać po upływie lat dwóch od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dwudziestu od otwarcia spadku.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 945 § 1 pkt 3 i § 2 KC)

Zgodnie z art. 945 KC, testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby (§ 1).

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (§ 2).

„Do sporządzenia testamentu w warunkach określonych w [art. 945 § 1 pkt 3 KC – R.M.], nie ma znaczenia, czy groźba dotyczyła samego spadkodawcy, czy też innej osoby. Obojętne jest także, czy pochodziła od osób zainteresowanych bezpośrednio dziedziczeniem, czy też od osób trzecich. Prawnie relewantna na gruncie (…) przepisu pozostanie także groźba, jako wada oświadczenia woli testatora, niezależnie od tego, czy zagrożenie sprowadzeniem niekorzystnych następstw odnosiło się do dóbr osobistych, czy majątkowych spadkodawcy lub innej osoby. (…) Ustalając wpływ tej okoliczności na oświadczenie woli testatora, istotne znaczenie będzie miało rozstrzygnięcie, czy spadkodawca, w subiektywnym odczuciu, mógł się obawiać, że niedokonanie określonych rozrządzeń majątkowych na wypadek śmierci sprowadzi niekorzystne następstwa dla niego lub innych osób”[7].

14. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przedmiotem zapisu windykacyjnego nie może być:

A. rzecz oznaczona tylko co do gatunku,
B. ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności,
C. zbywalne prawo majątkowe.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 981¹§ 2 KC)

Zgodnie z art. 981¹ KC, w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny) (§ 1). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności (§ 2).

Uchwała SN z 18.7.2012 r., III CZP 46/12, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 1060 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Zapisem windykacyjnym mogą być objęte przedmioty majątkowe wymienione w art. 981¹§ 2 KC należące do majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej”.

Uchwała SN z 7.2.2014 r., III CZP 95/13, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 1060 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Jeżeli sąd w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie orzekł o zapisie windykacyjnym, uczestnik postępowania może wystąpić z odrębnym wnioskiem o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego”.

15. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku, a w braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie to:

A. jest nieważne,
B. może być unieważnione, jeżeli naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku,
C. jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 1036 KC)
Należy rozróżnić rozporządzanie przez spadkobiercę udziałem spadkowym oraz udziałem przypadającym mu w poszczególnych przedmiotach spadkowych.  W pierwszym przypadku współspadkobierca może swobodnie rozporządzać swoim udziałem spadkowym, bez względu na wolę pozostałych współspadkobierców (art. 1051 KC). Ograniczenia ustawowe spotykają natomiast spadkobiercę zamierzającego rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku[1]. Zgodnie z art. 1036 KC, spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.

16. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą:

A.zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej,
B. wydania spadku, chyba że umówiono się inaczej,
C. wydania przedmiotów należących do spadku, chyba że umówiono się inaczej.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 1057 KC)
Korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej (art. 1057 KC). Jak stwierdza J. Nadler: „Przejście na nabywcę z chwilą zawarcia umowy niebezpieczeństwa (ryzyka) przypadkowej utraty lub uszkodzenia przedmiotów objętych spadkiem powoduje, że od zawarcia umowy do wydania tych przedmiotów nabywcy, zbywca nie odpowiada za zmniejszenie się wartości majątku spadkowego wynikłe ze zdarzeń, za które nie ponosi on odpowiedzialności. W okresie tym zbywca odpowiada jedynie na zasadach ogólnych za zawinione uszkodzenie lub utratę tych przedmiotów”[9].

Bibliografia:

Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017
Gniewek. E. (red.), Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C.H.Beck,  Warszawa 2017
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. IIIA , C H.Beck,  Warszawa 2017.

[1] P. Machnikowski, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 61.
[2] K. Gołębiowski, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 406-407.
[3] K. Górska, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 465.
[4] K. Górska, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 494.
[5] J. Gołaczyński, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 622.
[6] W. Borysiak, w: K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. IIIA , C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 1073.
[7] J. Gołaczyński, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 1810.
[8] Zob. J. Kremis, J. Kuźmicka – Sulikowska, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 1981.
[9] J. Nadler, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 2031.