Aktualności

Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem

Autor opracowania: Rafał Maciąg – radca prawny

Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R), które odbyły się 29.9.2018 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, Skarb Państwa jest:

A. osobą prawną, która nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej,
B. jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych,
C. osobą prawną, która nigdy nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 33 KC i art. 40 § 1 KC)

Reklama

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 KC). Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa (art. 40 § 1 KC). W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty (art. 40 § 2 KC). Przepisy art. 40 § 1 i 2 KC stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób prawnych (art. 40 § 3 KC).

Jak stwierdza E. Gniewek: „W art. 33 KC ustawodawca przyjął jako wyłączną zasadę normatywną metodę określania katalogu (zmiennego) osób prawnych występujących w takim charakterze w obrocie cywilnoprawnym. Według zastosowanej metody »wyliczania« wskazuje ustawodawca oznaczone jednostki organizacyjne jako osoby prawne. Niekiedy (rzadko) dokonuje »imiennego«, indywidualnego wskazania takich osób (Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Polska Akademia Nauk, Agencja Nieruchomości Rolnych itp.). Częściej wskazuje ogólne rodzaje (typy) jednostek organizacyjnych będących osobami prawnymi (przedsiębiorstwa państwowe, jednostki samorządu terytorialnego, spółki handlowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne, związki wyznaniowe, fundacje itp.)”[1].

Wyrok SN z 8.8.2007 r., I CSK 181/07, http://www.sn.pl:
„Artykuł 40 § 2 KC będący wyjątkiem od przedstawionej w art. 40 § 1 KC zasady wzajemnej nieodpowiedzialności Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych dotyczy tylko i wyłącznie sytuacji nieodpłatnego przejęcia przez Skarb Państwa od państwowej osoby określonego składnika mienia na podstawie odrębnego przepisu, a nie przejęcia mienia pozostałego po likwidacji państwowej osoby prawnej. Oznacza to, że art. 40 § 2 KC nie ma zastosowania w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania zlikwidowanych państwowych osób prawnych”.

Wyrok NSA z 13.8.2009 r., I OSK 1134/08, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 67 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Skarb Państwa jest kategorią prawną – to szczególna osoba prawna uosabiająca państwo w stosunkach cywilnoprawnych, która nie ma organów, ani siedziby, a czynności prawnych dokonuje poprzez wiele różnych organów i jednostek. Skarb Państwa jako podmiot abstrakcyjny – prawna personifikacja państwa – nie mógł »władać« działką. »Władanie« odnosi się bowiem do stanów faktycznych. Wywłaszczenie dotyczy nie władania, a prawa podmiotowego – prawa własności. Nie ma żadnych podstaw do utożsamiania Skarbu Państwa, na rzecz którego nastąpiło wywłaszczenie, z przedsiębiorstwem państwowym będącym odrębną od Skarbu Państwa osobą prawną, które wcześniej wybudowało na przedmiotowej nieruchomości budynek biurowy na własne potrzeby”.

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest:

A. nieważne pod warunkiem, że osoba ta uchyli się od złożonego oświadczenia woli,
B. nieważne,
C. ważne pod warunkiem, że oświadczenie to zostało potwierdzone przez przedstawiciela ustawowego tej osoby.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 82 KC)

Zgodnie z art. 82 KC, nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli „charakteryzuje się brakiem faktycznych możliwości świadomego lub swobodnego powzięcia decyzji o dokonaniu czynności prawnej. Zastosowanie reguł dotyczących sposobu przypisania określonym zachowaniom waloru oświadczenia woli może prowadzić do sytuacji, w której skutki prawne zostaną powiązane z zachowaniem, które – w świetle rozsądnej oceny adresata dochowującego należytej staranności – może być uważane za oświadczenie woli, mimo że nie jest wynikiem rzeczywistej woli ich wywołania (…). Dotyczy to także sytuacji, gdy zachowanie formalnie uznane za oświadczenie woli nie jest wyrazem rzeczywistych intencji z powodu szczególnego stanu, o którym mowa w art. 82 KC. (…) Przepis zapobiega takim sytuacjom, przesądzając, że oświadczenie woli złożone w stanie braku świadomości lub swobody jest nieważne, nieważna jest więc także czynność prawna, na której dokonanie składało się to oświadczenie woli. (…) Wniosek ten dotyczy zarówno jednostronnych czynności prawnych, jak i umów”[2].

Wyrok SA w Gdańsku z 9.3.2011 r., I ACa 1506/10, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 190 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Stwierdzenie depresji istniejącej u strony czynności prawnej nie przemawia automatycznie za nieważnością złożonego przez nią oświadczenia woli. Konieczne jest do takiego ustalenia wykazanie, że strona umowy była w czasie składania oświadczenia woli w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 KC)”.

Wyrok SA w Krakowie z 9.10.2014 r., I ACa 924/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 190 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Osoby dotknięte zespołem otępiennym rozpoznają osoby, pomagają w czynnościach dotyczących ich pielęgnacji, odpowiadają na pytania, nawet czytają pojedyncze zdania, ale nie oznacza to, że dysponują taką zdolnością intelektualną, która pozwalałaby składać świadome oświadczenia woli”.

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, pełnomocnictwo ogólne obejmujące umocowanie do czynności zwykłego zarządu:

A. może być udzielone w jakiejkolwiek formie,
B. powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności,
C. powinno być udzielone zawsze w formie aktu notarialnego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 99 § 2 w zw. z art. 98 KC)
Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności (art. 98 KC). Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 KC). Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie (art. 99 § 2 KC).

Wyrok SN z 10.1.2002 r., II CKN 473/99, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 224 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„W przypadku pełnomocnictwa rodzajowego, nie obowiązuje zachowanie dla niego formy pisemnej, pod rygorem nieważności”.

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni, który nie jest przeznaczony na użytek publiczny:

A. stanowią pożytki tego gruntu sąsiedniego,
B. stanowią w całości pożytki tego gruntu, z którego wyrasta drzewo lub krzew, z którego opadły owoce,
C. stanowią po połowie pożytki gruntu sąsiedniego oraz tego gruntu, z którego wyrasta drzewo lub krzew, z którego opadły owoce.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 148 KC)

Jak stanowi art. 148 KC, owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny.

Jak słusznie zauważa W. Szydło: „Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 55 KC pożytki naturalne przypadają osobie uprawnionej do ich pobierania, a więc właścicielowi nieruchomości, dla którego drzewo lub krzew są częściami składowymi gruntu. Według niej owoce spadłe z drzewa lub krzewu stawałyby się pożytkami tych podmiotów, niezależnie od tego, na który grunt spadły. Artykuł 148 zd. 1 KC wprowadza jednak wyjątek od tej zasady, przesądzając, że owoce opadłe z drzewa lub krzewu stanowią pożytki właściciela sąsiedniego gruntu, na który owoce te opadły. Przepis ten ma zatem zapobiegać sporom pomiędzy właścicielami sąsiadujących ze sobą nieruchomości gruntowych. (…) Należy podkreślić, że art. 148 KC dotyczy pożytków naturalnych, jednak nie tych pobieranych przez uprawnionego, które odłączone zostały od drzew czy krzewów w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki, lecz o pożytki w sposób naturalny od nich odłączone, czyli samoistnie opadłe na grunt”[3].

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż:

A. z chwilą uzyskania pełnoletności przez właściciela,
B. z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela,
C. z upływem pięciu lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 173 KC)
Posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie) (art. 172 § 1 KC). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 2 KC). Nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 166 § 3 KC (ustawy z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Dz. U. z 2018 r. poz. 1405, 1496 i 1637), przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów tej ustawy, jeżeli – ustalona zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 i 3 tej ustawy – powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych (art. 172 § 3 KC). Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela (art. 173 KC). Artykuł 173 KC „ustanawia ochronę małoletniego właściciela nieruchomości kosztem interesu posiadacza samoistnego. Wyłącznie ze względu na okoliczność całkowicie niezależną od posiadacza, a więc wiek właściciela, moment nabycia własności może zostać znacząco odsunięty w czasie w stosunku do wynikającego z regulacji ogólnych. Ponadto, mimo upływu terminu obliczonego na podstawie zasad z art. 172 KC, do nabycia własności może w ogóle nie dojść, jeśli uprawniony w wyznaczonym przez art. 173 KC czasie podejmie działania, które doprowadzą do przerwy biegu zasiedzenia lub wyeliminowania jednej z przesłanek, w szczególności przerwy posiadania samoistnego. Zwraca uwagę wzmocnienie ochrony małoletniego w stosunku do rozwiązania istniejącego w ramach instytucji przedawnienia”[4].

Postanowienie SN z 26.11.2010 r., IV CSK 199/10, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 330 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Objęcie w posiadanie części nieruchomości nie jest równoznaczne z objęciem w posiadanie całej nieruchomości”.

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, roszczenie właściciela o wydanie rzeczy ruchomej wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury:

A. ulega przedawnieniu z upływem lat sześciu, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego,
B. ulega przedawnieniu z upływem lat trzech, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego,
C. nie ulega przedawnieniu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 223 § 4 KC w zw. z art. 222 § 1 KC)

Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą (art. 222 § 1 KC). Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 KC). Roszczenia właściciela przewidziane w artykule poprzedzającym nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości (art. 223 § 1 KC). Roszczenie właściciela, o którym mowa w art. 222 § 1 KC, nie ulega przedawnieniu, jeżeli dotyczy rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury (art. 223 § 4 KC).
Zgodnie z art. 24a ust. 2 ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece na zabytkami (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2067 z późn. zm.), do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury wpisuje się rzeczy ruchome będące:
1) zabytkami wpisanymi do rejestru,
1a) zabytkami wpisanymi na Listę Skarbów Dziedzictwa,
2) muzealiami, o których mowa w art. 21 ust. 1 i 1a ustawy z 21.11.1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2018 r. poz. 720 i 1669),
3) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z 27.6.1997 r. o bibliotekach, należącymi do narodowego zasobu bibliotecznego,
4) materiałami archiwalnymi, o których mowa w art. 1 ustawy z 14.7.1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach
– utraconymi przez właściciela w wyniku popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 278 § 1 i 3, art. 279 § 1, art. 280-283 albo art. 284 § 1-3 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600).

Postanowienie SN z 2.6.2011 r., I CSK 520/10, http://www.sn.pl:
„Nie może mieć zatem znaczenia dla wykonywania uprawnień wynikających z prawa własności, czy właściciel kieruje roszczenie windykacyjne pierwszego możliwego dnia, czy też czyni to w innym czasie, a nawet ostatniego dnia przed upływem terminu zasiedzenia. Za właściwy należy uznać każdy z takich dni i oceniając zachowanie właściciela nie powinno mieć istotnego znaczenia, w jakiej chwili postanowił wnieść przeciwko posiadaczowi o wydanie rzeczy”.

Wyrok SA w Białymstoku z 13.5.2016 r., I ACa 8/16, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Zgodnie z treścią art. 222 § 1 KC właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przewidziane w tym przepisie roszczenie windykacyjne, jest powszechnie określane jako roszczenie »nieposiadającego właściciela« przeciw »posiadającemu nie właścicielowi«, co dobrze oddaje istotę tego roszczenia i wskazuje, że legitymowany czynnie jest właściciel rzeczy, a legitymowaną biernie jest osoba władająca cudzą rzeczą bez tytułu prawnego. Koniecznymi przesłankami roszczenia windykacyjnego jest zatem status właściciela, fakt, że nie włada on swoją rzeczą, oraz okoliczność, że rzeczą włada osoba do tego nieuprawniona. Dodać wypada, iż roszczenie to wygasa wskutek jego zaspokojenia, jak również wskutek zdarzenia, którego skutkiem jest wygaśnięcie roszczenia bez jego zaspokojenia”.

7. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać od właściciela rzeczy zwrotu nakładów koniecznych poniesionych na tę rzecz:

A. o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy,
B. bez względu na to, czy mają pokrycie w korzyściach, które uzyskał z rzeczy,
C. tylko o tyle, o ile właściciel rzeczy wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 226 § 1 KC)

Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych (art. 226 § 1 KC). Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem (art. 226 § 2 KC).

Jak słusznie zauważa K. Górska: „Artykuł 226 KC nie stanowi podstawy do rozliczeń między posiadaczem samoistnym a właścicielem w każdej sytuacji. Zastosowanie tego przepisu obejmuje przede wszystkim takie przypadki, w których posiadacz samoistny włada rzeczą bezprawnie, a zatem nie na podstawie jakiegokolwiek stosunku prawnego. Wyrażany jest pogląd, że w sprawie o zwrot nakładów należy na wstępie ustalić, na podstawie jakiego stosunku prawnego czyniący nakłady posiadał nieruchomość i dokonywał nakładów. Jeżeli z właścicielem łączyła go jakaś umowa, należy określić jej charakter oraz to, czy w uzgodnieniach stron uregulowano sposób rozliczenia nakładów. Jeżeli takie uzgodnienia były, one powinny być podstawą rozliczenia nakładów, chyba że bezwzględnie obowiązujące przepisy KC normujące tego rodzaju umowę przewidują inne rozliczenia nakładów, wtedy te przepisy powinny mieć zastosowanie, podobnie jak w sytuacji, gdy umowa stron nie reguluje w ogóle rozliczenia nakładów. We wszystkich tych przypadkach do roszczenia o zwrot nakładów nie mają zastosowania przepisy art. 224-226 KC ani art. 405 KC, a jedynie postanowienia umowy stron lub przepisy szczególne regulujące rozliczenia nakładów w danym stosunku prawnym. Natomiast jeżeli stosunek prawny, na gruncie którego dokonano nakładów, nie reguluje ich rozliczenia, wówczas, zgodnie z art. 230 KC, mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 224-226 KC. Przepisy te mają też zastosowanie wprost, gdy nakłady dokonywane były bez wiedzy czy zgody właściciela, a więc nie na podstawie umowy z nim zawartej”[5].

Wyrok SA w Katowicach z 26.4.2016 r., I ACa 1126/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 404 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Jawi się jako oczywiste, że nakłady nie są rzeczą w rozumieniu art. 45 KC, nawet jeśli polegają na przyłączeniu jakichś rzeczy (na przykład materiałów budowlanych) z rzeczą inną (na przykład z nieruchomością), przez ich przyłączenie bowiem stają się jej częścią składową, o jakiej mowa w art. 47 § 2 KC lub w art. 48 KC. Oznacza to, że nie jest możliwe nabycie ich własności, jej przedmiotem bowiem być może jedynie rzecz”.

8. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w braku odmiennej umowy obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża:

A. właścicieli nieruchomości obciążonej i władnącej w częściach równych,
B. właściciela nieruchomości obciążonej,
C. właściciela nieruchomości władnącej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 289 § 1 KC)
Zgodnie z art. 289 KC, w braku odmiennej umowy obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej (§ 1). Jeżeli obowiązek utrzymywania takich urządzeń został włożony na właściciela nieruchomości obciążonej, właściciel odpowiedzialny jest także osobiście za wykonywanie tego obowiązku. Odpowiedzialność osobista współwłaścicieli jest solidarna (§ 2). Wydaje się, że nałożenie na właściciela nieruchomości obciążonej obowiązku utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej (w całości lub w części) jest zasadne w sytuacji, gdy z urządzeń tych korzysta zarówno właściciel nieruchomości władnącej jak i właściciel nieruchomości obciążonej[6].

9. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawnia się z upływem:

A. roku od dnia zwrotu rzeczy,
B. dwóch lat od dnia zwrotu rzeczy, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego,
C. trzech lat od dnia zwrotu rzeczy, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 322 § 1 KC)
Roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 322 § 1 KC). Przepis  art. 322 § 1 KC ma na celu ochronę zastawnika. Może on po upływie roku podnieść zarzut potrącenia w celu udaremnienia zastawcy przymusowego dochodzenia roszczeń wynikających z pieczy nad rzeczą[7].

10. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, posiadacz nieruchomości, w wypadku samowolnego naruszenia posiadania tej nieruchomości:
A. nie może w żadnej sytuacji przywrócić własnym działaniem stanu poprzedniego,
B. może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób,
C. może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni, w tym zastosować przemoc względem osób.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 343 § 2 KC)
Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania (art. 343 § 1 KC). Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego (art. 343 § 2 KC). Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela (art. 343 § 3 KC).

Wyrok SN z 12.6.2001 r., IV KKN 36/97, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 489 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„O legalności ludzkich zachowań nie mogą decydować poglądy sądu, a jedynie przepisy prawa. Niektóre z nich bowiem znoszą ich bezprawność, jak np. działania podjęte w ramach obrony konicznej, w stanie wyższej konieczności lub w wykonaniu prawa lub obowiązku prawnego na gruncie prawa karnego (art. 25 i 26 KK) czy też działania podjęte w ramach dozwolonej samopomocy lub zatrzymania na gruncie prawa cywilnego (art. 343 § 2 KC, art. 461 §  1 i 2 KC)”.

Wyrok SA w Lublinie z 14.6.2016 r., I ACa 64/16, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 490 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Działanie w ramach dozwolonej samopomocy jest działaniem w granicach prawa, a zatem nie może w wyniku takiego działania powstać odpowiedzialność odszkodowawcza na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych”.

11. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego:

A. oznaczyć sposób wykonania zobowiązania lub wysokość świadczenia, ale nie może orzec o rozwiązaniu umowy,
B. orzec wyłącznie o rozwiązaniu umowy, ale nie może oznaczyć sposobu wykonania zobowiązania lub wysokości świadczenia,
C. oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 357¹ KC)

Jak stanowi art. 3571 KC, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

„O możliwości zastosowania klauzuli do konkretnej  umowy decyduje istota tej umowy i jej przedmiot. Należy zwrócić uwagę na dwie cechy stosunku zobowiązaniowego, które mają znaczenie dla ustalenia szczegółowych zasad stosowania do niego art. 3571 KC. Pierwszą z nich jest istniejący w danym zobowiązaniu (przyjęty przez strony wprost w umowie, wynikający z jej celu, zgodnie z art. 65 § 2 KC lub wynikający z ustawy, w myśl art. 56 KC) rozkład ryzyka. Jeśli ustalona w drodze wykładni treść umowy albo przepisy prawa wskazują, że ryzyko zajścia jakichś przyszłych okoliczności wpływających na wykonanie umowy obciąża określoną jej stronę, strona ta nie może domagać się zastosowania art. 3571 KC ze względu na zajście tych okoliczności. Drugą cechą istotną z punktu działania klauzuli rebus sic stantibus jest jednorazowy bądź trwały charakter zobowiązania. Należy wyraźnie rozróżnić umowy, w których strony zobowiązane są do spełnienia świadczeń jednorazowych, których wykonanie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania oraz umowy tworzące trwałe więzi między stronami (zobowiązania ze świadczeniami okresowymi lub ciągłymi).W przypadku tych drugich, których upływ czasu wpływa na wielkość świadczeń, a strony zobowiązane są do współpracy w jakimś dłuższym okresie istnieje szczególna potrzeba modyfikowania treści zobowiązania tak, by dostosować ją do nieprzewidywalnych zjawisk, zachować równowagę kontraktu i umożliwić stronom dalszą współpracę. W przypadku zobowiązań innych niż trwałe, nie istnieje potrzeba modyfikacji kontraktu w celu umożliwienia jego dalszego istnienia, więc stosowanie do nich art. 3571 KC powinno być zjawiskiem rzadszym”[8].

Wyrok SN z 29.10.2015 r., I CSK 901/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 522 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Na tle klauzuli rebus sic stantibus formułuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego regułę, iż sąd nie jest związany wskazanym przez stronę sposobem modyfikacji stosunku obligacyjnego. Przedmiot sporu wynikający z żądania strony, wyprowadzonego z art. 357¹ KC, wyznacza jednak wskazany przez powoda stosunek obligacyjny, którego modyfikacji może dokonać sąd.

Zgłoszenie przez powoda samego tylko żądania zasądzenia podwyższonego świadczenia mieści w sobie także żądanie jego podwyższenia, a wytoczone powództwo o zapłatę, które odwołuje się do konieczności podwyższenia ryczałtu, zawiera w sobie implicite żądanie ukształtowania treści stosunku obligacyjnego”.

Wyrok SN z 17.1.2008 r., III CSK 202/07, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 523 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Zasadnicze i zaskakujące zmiany stawek celnych i podatkowych mogą być kwalifikowane jako nadzwyczajna zmiana stosunków. Zmiana stanu prawnego (w tym – zasadnicza zmiana w zakresie stawek podatkowych w okresie trwania stosunku obligacyjnego) mają z reguły cechy zdarzenia nadzwyczajnego, o charakterze powszechnym, niezależnym od woli strony i nie mieszczą się w typowym ryzyku kontraktowym stron. Zmiana taka w zasadniczy sposób może wpływać na sytuację prawną stron, w tym, np. na sytuację wykonawcy robót budowlanych w związku z cenotwórczym charakterem podatku VAT.

Subiektywną przesłanką zastosowania art. 357¹ KC w postaci nieprzewidywalności należy odnosić do gospodarczych następstw nadzwyczajnej zmiany stosunków.

Element przewidywania konsekwencji gospodarczej zmiany stanu prawnego w postaci groźby poniesienia rażącej straty pojawić mógłby się, oczywiście, wówczas, gdyby ewolucja stanu prawnego miała charakter oczywisty, odpowiednio stabilny, odnosiła się odpowiednio do przedmiotu umowy inwestycyjnej (postaci wykonanych usług) i pozwalałaby stronom skalkulować ewentualne, przyszłe ryzyko kontraktowe w odpowiednim horyzoncie czasowym”.

12. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, a dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski:

A. zawsze z dnia wymagalności roszczenia,
B. z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej,
C. zawsze z dnia powstania zobowiązania.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 358 § 1 i 2 KC)

Jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej (art. 358 § 1 KC). Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej (art. 358 § 2 KC). Uważa się, że „w braku (…) unormowania [art. 358 § 2 KC – R.M.], dłużnik mógłby odnosić nieuzasadnione korzyści, odwlekając chwilę spełnienia świadczenia wobec korzystnych dla siebie zmian kursowych. Mógłby mianowicie być zainteresowany w opóźnianiu zapłaty, jeżeli kurs waluty obcej, którą posiada, szybko rośnie. Mogłoby się zdarzyć, że nawet odsetki ustawowe nie zrekompensowały wierzycielowi straty spowodowanej zmianą kursu. W rezultacie wierzyciel nie mógłby za sumę zapłaconą przez dłużnika w złotych nabyć takiej ilości obcych jednostek pieniężnych, jaką ustalono w umowie”[9]. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana (art. 358 § 3 KC).

Wyrok SA w Krakowie z 28.11.2016 r., I ACa 713/16, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 527 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):

„Z treści art. 358 KC wynika, że prawo wyboru waluty, w której spełnione ma być zobowiązanie, przysługuje wyłącznie dłużnikowi, a określone w § 2 [obecnie § 3 – R.M.]   tego przepisu prawo wyboru wierzyciela dotyczy jedynie kursu, według którego jest określana wartość waluty obcej, jeżeli dłużnik dokona wyboru waluty polskiej”.

13. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać:

A. wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne),
B. 1,5 krotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne),
C. dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 359 § 2¹ KC)

Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (art. 359 § 1 KC). Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (art. 359 § 2 KC). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne) (art. 359 § 2¹ KC). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (art. 359 § 22 KC). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (art. 359 § 23 KC). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (art. 359 § 4 KC).

Jak zauważa A. Zbiegień – Turzańska: „Obecnie nie może ulegać wątpliwości kwestia, że regulacja przewidziana w art. 359 § 2¹ KC znajduje zastosowanie jedynie wobec odsetek kapitałowych (których wysokość określiły strony); wymieniony przepis nie dotyczy natomiast odsetek za opóźnienie. Te ostatnie uzyskały bowiem z dniem 1.1.2016 r. autonomiczną regulację prawną przewidzianą w art 481 § 2¹  KC. W wyniku dokonanej nowelizacji należy obecnie odróżniać odsetki maksymalne oraz odsetki maksymalne za opóźnienie, które zgodnie z ogólnym założonym przez ustawodawcę modelem, wynoszą dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie”[10].

Wyrok SA w Łodzi z 27.6.2016 r., I ACa 1815/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 534 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Kodeks cywilny nie określa pojęcia odsetek. W literaturze najczęściej rozumie się przez nie wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy albo też innych zamiennych rzeczy ruchomych lub za obracanie własnymi pieniędzmi w cudzym interesie. Są to odsetki zwykłe, mające charakter kredytowy. Od tego rodzaju odsetek należy odróżnić odsetki za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego (art. 481 § 1 KC), które nożna traktować, jako quasi odszkodowanie, odszkodowanie ryczałtowe czy też swoistą represję cywilną. Odsetki kapitałowe należne są za czas od powstania zobowiązania do jego wymagalności, jako wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy. Wskazać także trzeba, że przepisy kodeksu cywilnego o umowie pożyczki nie przewidują roszczenia o odsetki kapitałowe. Do powstania takiego roszczenia konieczne jest stosowne i jasno określone postanowienie umowne”.

14. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać:

A. wyłącznie unieważnienia umowy,
B. wyłącznie zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia,
C. zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 388 § 1 KC)

Zgodnie z art. 388 KC, jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy (§ 1). Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy (§ 2). Należy podkreślić, że „spełnienie przesłanki przymusowego położenia – w odróżnieniu od przesłanki niedołęstwa i niedoświadczenia – wymaga istnienia u osoby, która dokonuje niekorzystnego dla siebie rozporządzenia, świadomości tego stanu. W przeciwnym wypadku nie można byłoby uznać, że zawierała umowę »za wszelką cenę«, w warunkach niepozwalających na swobodne pertraktacje, gdy w istocie czuła się wolna, ustalając warunki umowy”[11].

Wyrok SA w Warszawie z 17.7.2015 r., I ACa 1958/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 586 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):

„Polskie prawo nie zakazuje zawierania umów niekorzystnych, dlatego sama dysproporcja między wartością określonych w umowie wzajemnych świadczeń stron nie jest wystarczającym powodem dla zakwestionowania skuteczności umowy.

Pierwszą przesłanką wyzysku jest obiektywnie istniejąca w chwili zawarcia ważnej umowy, dysproporcja między świadczeniami stron, wyrażająca się w tym, że jedna ze stron w zamian za swoje świadczenie przyjmuje lub zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość majątkowa jest »rażąco« wyższa od wartości świadczenia spełnianego przez tę stronę lub przez nią przyrzeczonego. Dochodzi więc do obiektywnej nieekwiwalentności wartości świadczeń stron w umowie. Ta obiektywna przesłanka spełniona jest tylko wówczas, gdy dysproporcja świadczeń ma charakter rażący, czyli bardzo znaczny, »rzucający się w oczy«, biorąc pod uwagę kryterium rynkowej wartości świadczeń. Ta dysproporcja musi istnieć w chwili zawierania umowy, a zmiany, które zaszły po zawarciu umowy nie mają żadnego znaczenia”.

15. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia; zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej:

A. nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać,
B. może być odwołane albo zmienione, chociażby osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać,
C. nie może być odwołane ani zmienione w żadnym przypadku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 393 § 1 i 2 KC)

Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej (art. 393 § 1, 2 i 3 KC). Uważa się, że osobą trzecią w rozumieniu art. 393 KC może być także nasciturus lub osoba prawna nieistniejąca w chwili zawarcia umowy[12].

Wyrok SN z 31.3.2005 r., V CK 309/04, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 598 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Nie zasługuje na akceptację pogląd, iż umowy międzynarodowe, zawierane przez państwa, mogłyby być kwalifikowane jednocześnie jako zwykłe stosunki cywilnoprawne podmiotów prawa cywilnego, zawierające prywatnoprawne zobowiązania ze świadczeniem na rzecz osoby trzeciej. Umowy międzynarodowe mogą przyznawać konkretne uprawnienia obywatelom państw je zawierających i wtedy stanowią źródło praw podmiotowych bez potrzeby odwoływania się do konstrukcji cywilnoprawnej umowy ze świadczeniem na rzecz osoby trzeciej”.

16. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, osoby te odpowiadają za szkodę wobec poszkodowanego:

A. w częściach, w jakich każda z nich ponosi winę za powstanie szkody,
B. w częściach równych,
C. solidarnie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 441 § 1 KC)

Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna (art. 441 § 1 KC). Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody (art. 441 § 2 KC).  Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy (art. 441 § 3 KC). Jak zauważa W. Borysiak: „Odpowiedzialność [z art. 441 KC – R.M.] powstaje ex lege w chwili wyrządzenia szkody i nie może być przed tą chwilą uchylona mocą woli stron danego stosunku prawnego (osoby potencjalnie poszkodowanej i osób potencjalnie odpowiedzialnych). Jest to niezależne od tego, czy zagadnienie naprawienia szkody przyszłej mogącej wynikać ze stosunków kontraktowych między stronami było uregulowane w zawartej wcześniej między nimi umowie”[13].

Wyrok SN z 7.6.1982 r., IV CR 188/82, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 687 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Odpowiedzialność solidarna osób trzecich odpowiadających za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym będzie zachodziła bez względu na to, czy odpowiedzialność ta oparta będzie na zasadzie winy, na zasadzie ryzyka czy na zasadzie słuszności”.

Wyrok SA w Katowicach z 16.6.2016 r., V ACa 723/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 687 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Przepis art. 441 § 1 KC ma charakter normy bezwzględnie obowiązującej. Wskazana norma prawna nie przewiduje możliwości uchylenia solidarności. Jeżeli zatem kilka osób wyrządza szkodę, działając wspólnie, bądź samodzielnie i niezależnie od siebie, ich odpowiedzialność jest z mocy art. 441 § 1 KC solidarna bez względu na stopień przyczynienia się poszczególnych osób do wyrządzenia szkody. Z jedną szkodą w rozumieniu przepisu art. 441 § 1 KC mamy do czynienia albo wtedy, gdy z natury swej jest ona niepodzielna, albo wówczas, gdy udział sprawców w jednym delikcie przesądzi o niemożności podziału wywołanych nim skutków”.

17. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

A. może być osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, pod warunkiem, że działała z należytym rozeznaniem,
B. może być osoba mająca zarówno pełną, jak i ograniczoną zdolność do czynności prawnych,
C. nie może być osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 956 pkt 1 KC)

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2) niewidomy, głuchy lub niemy;
3) kto nie może czytać i pisać;
4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania (art. 956 KC).
Trzeba także zauważyć, że „przymiotu świadka odmawia się osobie wprawdzie nie ubezwłasnowolnionej, ale dotkniętej chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym lub innymi zaburzeniami psychicznymi, jeżeli stan psychiczny takiej osoby w chwili sporządzenia testamentu uzasadniał całkowite lub nawet częściowe ubezwłasnowolnienie. W takim wypadku chodzi o tzw. faktyczną niezdolność pełnienia roli świadka, skoro osoba taka nie jest w stanie zrozumieć istoty dokonywanej przez spadkodawcę czynności, czy też nie może zapamiętać i odtworzyć treści testamentu”[14].

Bibliografia:

Gniewek. E. (red.), Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C.H.Beck,  Warszawa 2017
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. IIIA, C.H.Beck,  Warszawa 2017.
Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017

[1] E. Gniewek, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C.H.Beck,  Warszawa 2017, s. 72.
[2] R. Strugała., w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 221-222.
[3] W. Szydło, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 350-351.
[4] K. Gołębiowski, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 405.
[5] K. Górska, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 481.
[6] Zob. B. Burian, K. Gołębiowski, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 571.
[7] Zob. J. Gołaczyński, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 608.
[8] P. Machnikowski, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Ibidem, s. 658.
[9] R. Morek, w: K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. IIIA , C.H.Beck,  Warszawa 2017, s. 130.
[10] A. Zbiegień – Turzańska, w: K. Osajda (red.), Ibidem, s. 143.
[11] K. Mikłaszewicz, w: K. Osajda (red.), Ibidem, s. 289.
[12] Zob. R. Morek, w: K. Osajda (red.), Ibidem, s. 323.
[13] W. Borysiak, w: K. Osajda (red.), Ibidem, s. 794-795.
[14] J. Kremis, J. Kuźmicka – Sulikowska, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks…, s. 1846.