Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze w 2017 r. z opracowaniem i orzecznictwem cz. II

Opracowanie: Rafał Maciąg – prawnik

Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. II
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: notarialną (N) oraz komorniczą (K), które odbyły się 30.9.2017 r.

1.(N) Zgodnie z KPC, zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje:
A. na postanowienie sądu drugiej instancji, którego przedmiotem jest wniosek o wyłączenie sędziego,
B. w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania,
C. na postanowienie sądu drugiej instancji, którego przedmiotem jest zwrot kosztów procesu.

Prawidłowa odpowiedź: B  (art. 394¹ § 1¹ KPC)
Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz na postanowienie sądu drugiej lub pierwszej instancji odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 394¹ § 1 KPC). Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (art. 394¹ § 1¹ KPC). „Nie jest dopuszczalne na podstawie art. 394¹ § 1¹ KPC zażalenie do Sądu Najwyższego na orzeczenie sądu drugiej instancji uchylające zaskarżony wyrok i odrzucające pozew lub umarzające postępowanie (postanowienia te zaskarżalne są natomiast skargą kasacyjną)”[1]. W sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 398¹ KPC, a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (art. 394¹ § 2  KPC). Do postępowania przed Sądem Najwyższym toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio art. 394 § 2 i 3, art. 395, art. 397 § 1, art. 398⁶ § 3, art. 398¹⁰, art. 398¹⁴, art. 398¹⁵ § 1 zdanie pierwsze, art. 398¹⁶, art. 398¹⁷ i art. 398²¹ KPC (art. 394¹ § 3 KPC). Zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji Sąd Najwyższy rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów.

Postanowienie SN z 15.12.2017  r., III CZ 49/17:
„Zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi kasacyjnej jest niedopuszczalne. Postanowienie takie jedynie kończy postępowanie wpadkowe, wywołane złożeniem wniosku o przywrócenie terminu. Konsekwentnie nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394¹ § 2 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC i nie podlega samodzielnemu zaskarżeniu. Jego kontrola możliwa jest tylko w sposób pośredni, przy rozpatrywaniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Warunkiem koniecznym przeprowadzenia tzw. kontroli uprzedniej jest jednak zamieszczenie w zażaleniu stosownego wniosku na podstawie art. 380 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC”.

Postanowienie SN z 12.10.2017  r., IV CZ 57/17:
„W postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na podstawie art. 394¹ § 1¹ KPC Sąd Najwyższy kontroluje jedynie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo zakwalifikował określoną sytuację procesową jako odpowiadającą przyjętej podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od wyniku tej kontroli albo oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania”.

Postanowienie SN z 26.9.2017  r., III PZ 8/17:
„Zgodnie z art. 394¹ § 1¹ KPC, zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Kontrola dokonywana w ramach tego środka powinna mieć charakter formalny, skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Ponieważ zażalenie przewidziane w art. 394¹ § 1¹ KPC jest skierowane przeciwko uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, przeto ocenie w tym postępowaniu zażaleniowym może być poddana jedynie prawidłowość zakwalifikowania przez sąd odwoławczy określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej powołanej przez ten sąd podstawie orzeczenia kasatoryjnego”.

Postanowienie SN z 8.9.2017  r., II CZ 59/17:
„Na kasatoryjne orzeczenie sądu drugiej instancji wydane w postępowaniu uproszczonym nie przysługuje zażalenie przewidziane w art. 394¹ § 1¹ KPC”.

2.(N) Zgodnie z KPC, Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do rozpoznania, jeżeli skarga:
A. jest niedopuszczalna,
B. została wniesiona po upływie terminu,
C. jest oczywiście bezzasadna.

Prawidłowa odpowiedź: C  (art. 424⁹ KPC)
Zgodnie z art. 424⁹ KPC, Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do rozpoznania, jeżeli jest ona oczywiście bezzasadna. „Oczywista bezzasadność skargi (…) to bezzasadność stwierdzana przez Sąd Najwyższy prima facie, niewątpliwa, niewymagająca badania. Skarga jest bezzasadna, gdy bez głębszych rozważań można uznać, że żadna ze wskazanych podstaw jej nie usprawiedliwia”[2].

Postanowienie SN z 15.12.2016  r., I BU 2/16:
„Z art. 424⁴ KPC wynika, że podstawą skargi nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Z uwagi na to, należy postrzegać zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC w związku z art. 382 KPC za oczywiście bezzasadny (art. 424⁹ KPC)”.

Postanowienie SN z 23.4.2015  r., V CNP 57/14:
„Celem wstępnej selekcji, przewidzianej w art. 424⁹ KPC, jest wyeliminowanie skarg oczywiście bezzasadnych, które bez konieczności wnikliwej analizy prawnej powinny być oddalone. Oczywista bezzasadność skargi jako kryterium dozwolonego wyłączenia oznacza, że objęte nią orzeczenie, w granicach zaskarżenia i w granicach podstaw (art. 424¹⁰ KPC), nie budzi żadnych zastrzeżeń. Powołane podstawy skargi już przy pierwszej ich ocenie pokazują, że faktycznie nie ma możliwości ich uwzględnienia, ponieważ nie miały miejsca albo nie mogły mieć wpływu na kształt orzeczenia. Ocena taka powinna nasuwać się sama, bez konieczności szczególnego badania sprawy. Nie ma zatem potrzeby prowadzenia szerokiej analizy prawnej i dokonywania pogłębionego badania trafności zaskarżonego orzeczenia, w odniesieniu do zastosowania prawa i jego wykładni. Ocena zasadności skargi polega na antycypowaniu niejako roli sądu, który orzekałby co do istoty sprawy z powództwa skarżącego o wynagrodzenie szkody wyrządzonej wydaniem prawomocnego orzeczenia”.

Postanowienie SN z 9.1.2014  r., I BP 10/13:
„W sytuacji, gdy z bezpośredniego oglądu sprawy wynika, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia byłaby oddalona, trzeba przyjąć, iż jest ona oczywiście bezzasadna w rozumieniu art. 424⁹ KPC”.

3.(K) Zgodnie z KPC, powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie:
A. według miejsca ich siedziby,
B. według siedziby sądu rejestrowego,
C. przed sąd miejsca, w którym członek spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 40 KPC)
O właściwości wyłącznej stanowią art. 38-42 KPC. Zgodnie z tymi przepisami, powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej (art. 38 § 1 KPC). Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu (art. 38 § 2 KPC). Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (art. 39 KPC). Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby (art. 40 KPC). Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda (art. 41 KPC). Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej (art. 42 KPC).

4.(K) Zgodnie z KPC, interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił:
A. wyłącznie za zgodą strony, do której przystąpił,
B. za zgodą sądu,
C. za zgodą stron.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 83 KPC)
Zgodnie z art. 76 KPC, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna). Wstąpienie swe do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić w piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to należy doręczyć obu stronom (art. 77 § 1 KPC). Interwenient uboczny może ze wstąpieniem do sprawy połączyć dokonanie innej czynności procesowej (art. 77 § 2 KPC). Za zgodą stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił (art. 83 KPC).

Postanowienie SN z 25.4.2012  r., II CSK 356/11, OSNC 2012/12/143:
„Spółka przejmująca (art. 529 § 1 pkt 4 KSH) może wejść do toczącej się sprawy w miejsce spółki dzielonej bez zezwolenia strony przeciwnej”.

Wyrok SN z 15.3.2002  r.,  II CKN 676/00, OSNC 2003/3/34:
„Zgoda strony na wstąpienie interwenienta ubocznego do toczącego się procesu nie może być wyrażona w sposób dorozumiany (art. 83 KPC)”.

Wyrok SN z 26.6.1978  r., II CR 205/78:
„Wadliwe dopozwanie interwenienta ubocznego i późniejsze oddalenie powództwa w stosunku do niego nie pozbawia go uprzednio uzyskanej pozycji interwenienta ubocznego. Nie doszło bowiem ani do skutecznej opozycji z art. 78 KPC, ani też do sukcesji procesowej z art. 83 KPC lub do innego zdarzenia powodującego ustanie interwencji ubocznej”.

5.(K) Zgodnie z KPC, sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania:
A. pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej,
B. orzeka o kosztach instancji odwoławczej,
C. rozstrzyga jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 108 § 2 KPC)
Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Rozstrzygnięcie o kosztach zapada w formie postanowienia zamieszczanego w sentencji orzeczenia. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony (art. 108 § 1 KPC). „»Zasady poniesienia przez strony kosztów procesu« to reguły, według których następuje rozdział kosztów między stronami, określające podmioty zobowiązane do ich uiszczenia oraz wymiar kosztów podlegających zwrotowi. (…) Za niedopuszczalne, na podstawie obecnie obowiązującego ustawodawstwa, uznaje się (…) pozostawienie referendarzowi kompetencji w zakresie określenia proporcji, w jakiej koszty zostaną rozdzielone (byłoby to równoznaczne z przekazaniem temu podmiotowi kompetencji stricte judykacyjnych)”[3]. Sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do rozpoznania, pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 KPC).

Wyrok SA w Warszawie  z  24.1.2017  r., VI ACa 1725/15:
„Zasada odpowiedzialności za wynik postępowania statuowana jest w art. 98 § 1 KPC, który obowiązkiem zwrotu kosztów procesu obciąża stronę przegrywającą sprawę. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu (art. 100 KPC). Przepis ten uzupełnia zasadę odpowiedzialności za wynik, wprowadzając zasadę kompensaty kosztów oraz zasadę ich stosunkowego rozdziału. Zasada koncentracji i unifikacji kosztów przeciwstawia się rozdrabnianiu kosztów procesu i uzależnieniu ich od wyników poszczególnych czynności procesowych. Zasadę tę wyraża art. 108 § 1 KPC, stanowiąc, iż sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Oznacza to, że sąd ma obowiązek objęcia orzeczeniem końcowym wszystkich kosztów”.

Wyrok SA w Łodzi z 13.5.2014  r., I ACa 1465/13:
„Sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego”.

Postanowienie SN z 12.10.2012  r., IV CZ 70/12:
„Postanowienie o kosztach procesu, do którego – zgodnie z art. 361 KPC – stosuje się odpowiednio art. 328 § 2 KPC, powinno zawierać nie tylko przytoczenie stanowiących podstawę prawną rozstrzygnięcia przepisów prawa, ale także wyjaśnienie, dlaczego w konkretnej sytuacji prawnej mają zastosowanie powołane przepisy prawa i w jaki sposób wpływają one na rozstrzygnięcie. Nie jest bowiem rolą Sądu Najwyższego poszukiwanie motywów, jakimi kierował się sąd orzekając o kosztach procesu, niezbędnych do oceny zasadności zażalenia. Niewskazanie podstawy prawnej, jak również motywów, którymi kierował się sąd orzekając o kosztach postępowania odwoławczego, oznacza, że uzasadnienie nie odpowiada wymogom art. 328 § 2 KPC”.

6.(K) Zgodnie z KPC, ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, podlega:
A. oddaleniu,
B. zwrotowi,
C. odrzuceniu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 117²  § 2 KPC)
Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 1 KPC). Osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 117 § 2 KPC). Z kolei osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 3 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu  (art. 117 § 4 KPC). Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny (art. 117 § 5 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony (art. 117 § 6 KPC). W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku (art. 117² § 1 KPC). Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oparty na tych samych okolicznościach podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku zażalenie nie przysługuje (art. 117² §  2 KPC). Wobec powyższego należy uznać, że przy rozpoznawaniu przez sąd wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu badaniu podlega: 1) sytuacja majątkowa strony; 2) potrzeba udziału w sprawie profesjonalnego pełnomocnika.

Wyrok SN z 31.1.2017 r., I CSK 459/16:
„Jeżeli wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu został zawarty już w piśmie wszczynającym sprawę, a nadanie jej prawidłowego biegu wymaga dokonania przez stronę określonych czynności procesowych, sąd powinien najpierw rozpoznać wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i w zależności od jego rozstrzygnięcia, wezwać ustanowionego pełnomocnika lub stronę do uzupełnienia braków formalnych pisma wszczynającego sprawę”.

Wyrok SA w Gdańsku z 17.1.2017 r., III APa 32/16:
„Ocena, czy wystąpiła potrzeba pouczenia strony o możliwości i celowości ustanowienia dla niej pełnomocnika zgodnie z art. 212 KPC należy do sądu i to on kierując się swoją wiedzą i doświadczeniem ocenia, czy wystąpiły przesłanki uzasadniające pouczenie strony. Brak pouczenia o możliwości złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może jednak stanowić uchybienie procesowe mające wpływ na wynik sprawy, aczkolwiek wpływ ten należy wykazać. Także sam fakt istnienia chociażby choroby psychicznej strony nie uzasadnia konieczności uwzględnienia jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, bowiem także w takiej sytuacji sąd ocenia, czy udział profesjonalnego pełnomocnika jest w sprawie potrzebny i tylko wówczas, gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym albo gdy strona wykazuje nieporadność i nie podejmuje stosownych działań procesowych, obowiązany jest ustanowić pełnomocnika z urzędu. W przypadku, gdy strona przejawia adekwatną do charakteru sprawy aktywność w procesie, w szczególności w toku postępowania dowodowego, i dokonuje czynności procesowych, składając pisma i wnioski, których sens nie wzbudza wątpliwości, to nieustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu nie pozbawia jej możliwości obrony jej praw. W szczególności wówczas, gdy strona nie wykazuje się nieporadnością, a sprawa nie jest skomplikowana ani pod względem prawnym, ani pod względem faktycznym”.

Wyrok SA w Szczecinie z 12.10.2016  r., I ACa 13/14:
„Strona ma co do zasady uprawnienie i możliwość podejmowania osobiście różnych działań w postępowaniu przed sądem, zmierzających do ochrony własnych praw. Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu podlega zaś zawsze indywidualnej ocenie ze strony sądu, który uwzględnia go tylko wówczas, gdy udział pełnomocnika uzna za potrzebny”.

7.(K) Zgodnie z KPC, doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się przez:
A. zarząd odpowiedniego zakładu,
B. komornika,
C. sądową służbę doręczeniową.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 137 § 2 KPC)
Doręczenia żołnierzom zasadniczej służby wojskowej, funkcjonariuszom Policji i Służby Więziennej dokonuje się przez ich organy bezpośrednio przełożone (art. 137 § 1 KPC). Z kolei doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się przez zarząd odpowiedniego zakładu (art. 137 § 2 KPC).

Wyrok SN z 11.12.1975 r., IV PR 254/75:
„Przebywanie strony w areszcie śledczym lub zakładzie karnym nie jest zmianą jej miejsca zamieszkania, ale doręczenie pozbawionemu wolności wezwania na rozprawę zaoczną i wyroku zaocznego w miejscu jego stałego zamieszkania jest prawnie bezskuteczne (art. 137 § 2 KPC), jeżeli fakt pozbawienia wolności jest sądowi znany”.

Postanowienie SN z 14.5.1997  r., II UKN 107/97, OSNP 1998/6/198:
„Powzięcie przez sąd wiadomości o tym, że nieobecność strony działającej bez adwokata przy ogłoszeniu wyroku była spowodowana pozbawieniem wolności zobowiązuje sąd do doręczenia wyroku w trybie art. 327 § 2 KPC”.

Postanowienie SN z 7.1.1971  r., I PZ 82/70:
„Nie można podzielić wyrażonego w zażaleniu poglądu o prawidłowości doręczenia wyroku zaocznego dokonanego do rąk żony pozwanego, gdyż zarówno zawiadomienie o terminie rozprawy jak i doręczenie pozwanemu wyroku zaocznego nastąpiły z obrazą art. 137 § 2 KPC, który osobom pozbawionym wolności nakazuje dokonanie doręczenia przez Zarząd odpowiedniego zakładu i z tych względów uzasadnione też było wstrzymanie wykonania wyroku zaocznego”.

8.(K) Zgodnie z KPC, sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów spadkowych, a:
A. nie został jeszcze przeprowadzony dział spadku po spadkodawcy,
B. nie zostało jeszcze wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po spadkodawcy,
C. spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 176 § 1 KPC)
Sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął (art. 176 § 1 KPC). „Zawieszenie postępowania na podstawie art. 176 § 1 KPC następuje obligatoryjnie, ale tylko na wniosek spadkobiercy pozwanego. Przy zawieszeniu tym muszą być spełnione kumulatywnie trzy przesłanki. Po pierwsze, powód ma dochodzić przeciwko spadkobiercy wykonania obowiązku należącego do długów spadkowych; a contrario roszczenia nienależące do długów spadkowych nie będą podstawą do zawieszenia postępowania na mocy tego artykułu. Po drugie, spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku. Po trzecie, termin złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął. Termin ten wynosi 6 miesięcy i liczony jest od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania (art. 1015 § 1 KC)”[4].

9.(K) Zgodnie z KPC, powód będący usługodawcą lub sprzedawcą jest obowiązany wnieść pozew na urzędowym formularzu, jeżeli dochodzi roszczeń wynikających z:
A. bezpodstawnego wzbogacenia,
B. umów o świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,
C. czynu niedozwolonego.

Prawidłowa odpowiedź: B  (art. 187¹ pkt 1 KPC)
Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego (art. 125 i n. KPC) oraz zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu (chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna);
2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;
3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia (art. 187 § 1 KPC). Pozew może ponadto zawierać inne wnioski, o których stanowi art. 187 § 2 KPC. Jeżeli powód będący usługodawcą lub sprzedawcą dochodzi roszczeń wynikających z umów o:
1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,
2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej,
3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego,
4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,
5) wywóz nieczystości,
6) dostarczanie energii cieplnej
– jest obowiązany wnieść pozew na urzędowym formularzu (art. 187¹ KPC).
Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym (termin ustawowy). „Termin wyznaczony do usunięcia braku formalnego pisma uważa się za niezachowany, jeżeli strona w zakreślonym terminie w ogóle nie podjęła czynności uzupełniającej lub wprawdzie ją podjęła, ale mimo to brak nie został w całości uzupełniony”[5].

10.(K) Zgodnie z KPC, sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala; wysłuchanie odbywa się:
A. poza salą posiedzeń sądowych,
B. na sali posiedzeń sądowych bez udziału publiczności,
C. na sali posiedzeń sądowych wyłącznie w obecności psychologa, prokuratora i przedstawiciela Rzecznika Praw Dziecka.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 216¹  § 1 KPC)
Małoletnim w rozumieniu prawa cywilnego jest osoba fizyczna, która nie ukończyła 18 lat i nie zawarła małżeństwa (zob. art. 10 KC). Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia (art. 216¹  § 1 i 2 KPC). „Sformułowanie art. 216¹ § 1 KPC wskazuje na pozostawienie sądowi decyzji, czy istnieje potrzeba wysłuchania dziecka. Mimo braku wyraźnego uregulowania uznać należy – mając na uwadze konstytucyjny obowiązek rozpoznawania przez sądy spraw bez nieuzasadnionej zwłoki (por. art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) – że sąd może pominąć wysłuchanie małoletniego zawsze, jeżeli czynność ta spowoduje przewlekłość postępowania. Przeciwko obligatoryjności stosowania art. 216¹ KPC przemawia także wykładnia systemowa, gdyż małoletni nie może mieć więcej uprawnień procesowych niż strona pełnoletnia (…)”[6].

Wyrok SA w Gdańsku z 20.1.2016  r., V ACa 607/15:
„Formułując wniosek dowodowy o wysłuchanie, strona winna wskazać cel i racjonalne przesłanki zastosowania w danej sprawie art. 216¹§ 1 KPC. Wysłuchanie nie jest przesłuchaniem w charakterze świadka. Przepis ten służy realizacji normy z art. 72 ust. 3 Konstytucji RP, która nakłada na organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko obowiązek wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. W odniesieniu do uwzględnienia zdania dziecka (art. 216¹§ 2 KPC) sąd rozważa okoliczności sprawy w odniesieniu do osoby dziecka oraz zakres, w jakim może uwzględnić rozsądne życzenia dziecka. Wykładnia celowościowa każe relatywizować stosowanie tego przepisu jedynie do stanów faktycznych, dla których zdanie dziecka jest prawnie relewantne. Takowym nie jest postępowanie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości”

11.(K) Zgodnie z KPC, mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że:
A. sąd zwolni go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji,
B. prezes sądu, na wniosek strony, która wystąpiła o mediację, zwolni go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji,
C. strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 2591 KPC)
W procedurze cywilnej świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
3) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
4) współuczestnicy jednolici (art. 259 KPC).
Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji (art. 2591 KPC). „Zwolnienie z zachowania tajemnicy mediacji należy uznać za niedopuszczalne w przypadku powołania mediatora w charakterze świadka w postępowaniu z udziałem innych podmiotów niebędących stronami postępowania mediacyjnego. Zwolnienie mediatora musi nastąpić na podstawie zgodnego oświadczenia woli obu stron mediacji (jednostronne uznać należy za nieskuteczne)”[7]. W powyższym kontekście należy przypomnieć treść art. 1834  KPC, zgodnie z którym postępowanie mediacyjne nie jest jawne (§ 1). Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku (§ 2). Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym (§ 3).

Wyrok SN z 25.1.2012  r., V CNP 14/11:
„Ustawodawca w art. 259, 2591 , 260 i 430 KPC wprowadził podmiotowe ograniczenia dowodu z zeznań świadków, lecz ograniczenia te nie dotyczą osób będących małżonkami stron. Jest to zrozumiałe, nie istnieje bowiem żadne domniemanie prawne zgodności zeznań świadka z rzeczywistym stanem rzeczy, bez względu na to, kim jest świadek. Ocena wiarygodności zeznań świadka zawsze należy do sądu.
Nie ma podstaw do kwestionowania przydatności dowodowej świadków, którzy mogą przedstawić sądowi jedynie spostrzeżenia usłyszane od innej osoby (testes ex auditu). W pierwszej kolejności sąd powinien oczywiście korzystać z zeznań świadków, którzy będą relacjonować spostrzeżenia własne, ale w razie konieczności może dopuścić dowód z zeznań świadka, który przedstawi jedynie spostrzeżenia usłyszane od innej osoby. Ocena wiarygodności i mocy zeznań takiego świadka podlega ocenie sądu, nie można jednak z góry przekreślać przydatności tego dowodu”.

12.(K) Zgodnie z KPC, rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili:
A. ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano, a gdy ogłoszenia nie było – od chwili podpisania sentencji orzeczenia,
B. uprawomocnienia się wyroku lub postanowienia, którym go nadano,
C. nadania klauzuli wykonalności wyrokowi, któremu nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 336 KPC)
Zgodnie z brzmieniem art. 333 KPC, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny (§ 1).  Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania (§ 2). Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę (§ 3). Sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia (art. 334 § 1 KPC). Jednakże natychmiastowa wykonalność nie będzie orzeczona nawet za zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda. Przepisu tego nie stosuje się do wyroków zasądzających alimenty w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu (art. 335 § 1 KPC). Natychmiastowa wykonalność nie będzie również orzeczona nawet za zabezpieczeniem w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa (art. 335 § 2 KPC). Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano, a gdy ogłoszenia nie było – od chwili podpisania sentencji orzeczenia (art. 336 KPC). „Artykuł 336 KPC jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 360 KPC, uzależnia bowiem skuteczność tego orzeczenia od chwili ogłoszenia wyroku. Jeżeli jednak nie było ogłoszenia wyroku (art. 341 KPC) lub rygor nadano na posiedzeniu niejawnym w trybie uzupełnienia wyroku (art. 351 § 2 KPC) – omawiany przepis powtarza w tym zakresie regułę z art. 360 KPC”[8]

13.(K) Zgodnie z KPC, wniosek o uzupełnienie wyroku:
A. przerywa bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia,
B. wstrzymuje bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia,
C. nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 353 KPC)
Zgodnie z art 353 KPC, wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia. „Nie można łączyć wniosku o uzupełnienie lub wykładnię orzeczenia z apelacją, wnioski te bowiem rozpatrywane są przez sąd pierwszej instancji, podczas kiedy apelację rozpoznaje sąd drugiej instancji. Skoro jednak według art. 350 § 3 KPC sąd drugiej instancji może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji, to należy uznać za dopuszczalne łączenie wniosku o sprostowanie wyroku z apelacją. Złożenie wniosków, o których mowa w art. 353 KPC nie może stanowić uzasadnionej podstawy do żądania przywrócenia terminu do złożenia środka odwoławczego (zażalenia, apelacji, skargi kasacyjnej)”[9].

Wyrok SA w Katowicach z 22.12.2015  r., V ACa 360/15:
„W celu usuwania w orzeczeniach niedokładności i błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek ustawodawca przewidział formę postanowienia. Naprawa tych usterek może nastąpić z urzędu i nie jest ograniczona terminem (art. 350 § 1 KPC). Taka czynność sądowa nie może jednak służyć do zmiany lub uchylenia orzeczenia co do istoty sprawy. Z tego względu wniosek o sprostowanie orzeczenia nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia od orzeczenia, którego dotyczy (art. 353 KPC). Na postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia sądu pierwszej instancji przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 8 KPC)”.

14.(K) Zgodnie z KPC, sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego:
A. wyłącznie na podstawie dowodów zebranych w postępowaniu w pierwszej instancji,
B. wyłącznie w postępowaniu apelacyjnym,
C. w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 382 KPC)
Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później (art. 381 KPC). Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 KPC). Treść artykułu 382 KPC jest konsekwencją obowiązywania  w polskiej procedurze cywilnej tzw. modelu apelacji pełnej.

Wyrok SA w Białymstoku z 26.10.2017  r., I ACa 378/17:
„Obowiązkiem sądu odwoławczego jest zastosowanie właściwego prawa materialnego, usunięcie ewentualnych błędów popełnionych przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały zarzucone w apelacji. System apelacji pełnej nakłada na sąd odwoławczy obowiązek dokonania własnych ustaleń. Jeżeli te własne ustalenia są zgodne z ustaleniami dokonanymi przez sąd pierwszej instancji, nie istnieje potrzeba ich powtarzania i wystarczające jest powołanie się na nie”.

Postanowienie SN z 17.10.2017  r., II PZ 20/17:
„Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji jest niedopuszczalne według art. 386 § 6 KPC, jeżeli sporna pozostaje tylko wykładnia prawa i/lub prawidłowe zastosowanie przepisów prawa materialnego lub procesowego. W konsekwencji sąd drugiej instancji ma jurysdykcyjny obowiązek merytorycznego orzekania bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 382 KPC w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji)”.

Postanowienie SN z 13.10.2017  r., I CZ 90/17:
„Prowadzenie postępowania dowodowego w drugiej instancji, nawet w znacznym zakresie, i dokonanie na jego podstawie samodzielnych ustaleń, nie prowadzi do naruszenia konstytucyjnego prawa do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji RP), jak również dwuinstancyjnego modelu postępowania sądowego, statuowanego w art. 176 ust. 1 Konstytucji RP”.

Wyrok SA w Białymstoku z 30.8.2017  r., I ACa 211/17:
„Sąd odwoławczy w obecnie obowiązującym systemie apelacyjnym jest przede wszystkim sądem merytorycznym, a nie tylko kontrolnym. Konsekwencją tego stwierdzenia jest zaś możliwość (konieczność) rozpoznania przezeń sprawy na nowo. Jedynym ograniczeniem kognicji tego sądu jest wskazany w apelacji zakres zaskarżenia. Sąd odwoławczy ma więc nie tylko prawo, ale i obowiązek dokonania własnych ustaleń faktycznych i oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jedynie w sytuacji, gdy sąd ten podziela dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, może ograniczyć się do ich zaaprobowania i przyjęcia za własne, co czyni zadość powyższemu obowiązkowi”.

15.(K) Zgodnie z KPC, skargę kasacyjną od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku, wnosi się do:
A. Ministra Sprawiedliwości,
B. sądu, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji,
C. sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 398⁵ § 1 KPC)
Od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 3981 § 1 KPC). Wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka (art. 3981 § 2 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 000 zł, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż 10 000 zł. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem (art. 3982 § 1 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach:
1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania;
2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent;
3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym (art. 3982 § 2 KPC).
Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński (art. 3982 § 3 KPC). Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej (art. 398⁵ § 1 KPC). Termin do wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem – od chwili doręczenia orzeczenia stronie (art. 398⁵ § 2 KPC).

Postanowienie SN z  4.4.2017  r., II UZ 6/17:
„Zgodnie z art. 398⁵ § 1 KPC skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Datą wniesienia skargi kasacyjnej jest data, w której skarga została złożona w sądzie właściwym, natomiast skarga kasacyjna wniesiona bezpośrednio do Sądu Najwyższego wywoła skutki prawne tylko wtedy, gdy przed upływem dwumiesięcznego terminu od doręczenia wyroku stronie skarżącej zostanie przekazana przez ten sąd do właściwego sądu II instancji”.

Postanowienie SN z 6.9.2017  r., I CZ 86/17:
„Nie można wywodzić negatywnych skutków procesowych dla strony składającej pismo procesowe (skargę kasacyjną) za pośrednictwem operatora pocztowego z tej przyczyny, że po oddaniu stosownego pisma procesowego do dyspozycji pracownika operatora pocztowego i uzyskaniu przez pełnomocnika powoda potwierdzenia dokonania czynności w tejże dacie (potwierdzenie nadania przesyłki) – czynności techniczne związane z nadaniem przesyłki pocztowej zakończyły się w kolejnym dniu, tj. po upływie terminu przewidzianego przez art. 398⁵ § 1 KPC. Czas i sposób realizacji tych czynności był bowiem niezależny od woli oraz możliwości oddziaływania ze strony pełnomocnika powoda”.

Postanowienie SN z 13.6.2017  r., III PZ 3/17:
„Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej jest poza kognicją Sądu Najwyższego. Wniosek taki nie może być rozpoznany w tym postępowaniu, gdyż procesowo wyklucza się z zażaleniem na odrzucenie skargi”.

16.(K) Zgodnie z KPC, po upływie lat dziesięciu od dnia uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, z wyjątkiem przypadku, gdy:
A. strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana,
B. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją,
C. orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 408 KPC)
Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy (art. 407 § 1 KPC). W sytuacji określonej w art. 4011 KPC skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym mowa w art. 4011 KPC, nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym – od dnia ogłoszenia tego postanowienia (art. 407 § 2 KPC). Po upływie lat dziesięciu od dnia uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana (art. 408 KPC). „Pięcioletni [dziesięcioletni – R.M.] termin rozpoczyna bieg od dnia uprawomocnienia się orzeczenia i biegnie niezależnie od terminu trzymiesięcznego określonego w art. 407 § 1 KPC. Po upływie terminu pięcioletniego [dziesięcioletniego – R.M.] skarga o wznowienie jest niedopuszczalna, choćby jeszcze nie upłynął lub nawet nie rozpoczął biegu termin trzymiesięczny. Jeżeli natomiast termin pięcioletni [dziesięcioletni – R.M.] upływa w czasie biegu terminu trzymiesięcznego, termin trzymiesięczny ulega skróceniu, nie może bowiem wykraczać poza okres pięcioletni [dziesięcioletni – R.M.] liczony od uprawomocnienia się orzeczenia”[10].

Postanowienie SN z 26.2.2016  r., IV CZ 98/15:
„Zdarzenia, które następują po prawomocnym zakończeniu postępowania nie mieszczą się w podstawie wznowienia polegającej na pozbawieniu strony możliwości działania wskutek naruszenia przepisów prawa, co zresztą jasno wynika również z art. 407 § 1 in fine KPC określającego początek biegu trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania opartej na tej podstawie wznowienia”.

Postanowienie SN z 5.8.2015  r., I UZ 7/15:
„Termin określony w art. 408 KPC, lege non distinguente, odnosi się również do sytuacji, gdy wznowienia żąda się w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wskazane w art. 408 KPC wyjątki odnoszą się do podstawy nieważnościowej wznowienia postępowania”.

Postanowienie SN z 3.7.2015  r., IV CZ 23/15:
„Zgodnie z art. 408 KPC, po upływie lat pięciu [dziesięciu – R.M.] od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Zasadniczą funkcją pięcioletniego [dziesięcioletniego – R.M.] terminu jest ustanowienie bezwzględnej granicy czasowej, po której przekroczeniu skarga o wznowienie – poza wskazanymi w powołanym przepisie wyjątkami – nie może być skutecznie wniesiona. Jest to termin prekluzyjny prawa procesowego, w związku z czym nie podlega przywróceniu, a w razie jego upływu skarga o wznowienie jest niedopuszczalna”.

17.(K) Zgodnie z KPC, sąd dokonuje zabezpieczenia spadku z urzędu, jeżeli poweźmie wiadomość, że:
A. spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela,
B. spadkodawca nie powołał zarządcy tymczasowego spadku,
C. spadkodawca nie powołał dozorcy rzeczy wchodzących w skład spadku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 635 § 3 pkt 1 KPC)
Do zabezpieczenia spadku właściwy jest sąd, w którego okręgu znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia mają być prawa majątkowe należące do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku, sądem właściwym jest sąd właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa, a gdy takiej osoby nie ma – sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa. Jeżeli wykonanie prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu, właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się ten dokument (art. 633 § 1 KPC). Sąd, który nie jest sądem spadku, zawiadamia sąd spadku o dokonaniu zabezpieczenia, jego uchyleniu oraz zmianie środka zabezpieczenia, przesyłając odpisy postanowień wydanych w tym przedmiocie (art. 633 § 2 KPC). Spadek zabezpiecza się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie (art. 634 KPC). Zgodnie z art. 635 KPC, sąd dokonuje zabezpieczenia spadku na wniosek lub z urzędu (§ 1). Wniosek może zgłosić każdy, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, a ponadto wykonawca testamentu, współwłaściciel rzeczy, współuprawniony co do praw pozostałych po spadkodawcy, wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy oraz Skarb Państwa reprezentowany przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego (§ 2). Wniosek powinien zawierać uprawdopodobnienie okoliczności go uzasadniających (§  2¹). Zabezpieczenia spadku dokonuje się z urzędu, jeżeli sąd poweźmie wiadomość, że: 1) spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela; 2) organ administracji rządowej albo organ jednostki samorządu terytorialnego zastosował niezbędne środki tymczasowe ze względu na grożące niebezpieczeństwo naruszenia rzeczy, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu spadkodawcy (§ 3). Postanowienie o zabezpieczeniu spadku oraz zmianie środka zabezpieczenia podlega wykonaniu z chwilą jego wydania (§ 5). Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia spadku przysługuje zażalenie. Sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia (§  6).

18.(K) Zgodnie z KPC, osoba, u której znajduje się testament, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, jest obowiązana złożyć go:
A. w urzędzie gminy, na terenie której znajdowało się ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy,
B. w sądzie spadku, chyba że złożyła go u notariusza,
C. do prezesa sądu okręgowego, w okręgu którego znajdowało się ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 646 § 1 KPC)
Osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza (art. 646 § 1 KPC). Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę (art. 646 § 2 KPC). „Przewidziany w art. 646 KPC obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku dotyczy również notariusza i obejmuje każdy testament, także testament odwołany”[11].

Wyrok SA w Warszawie z 5.2.2015  r., I ACa 1169/14:
„Niezbędne jest ogłoszenie testamentu także wówczas, gdy jego treść zostanie ustalona w toku postępowania sądowego”.

19.(K) Zgodnie z KPC, jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że:
A. sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia wzmiankę o wykonalności z urzędu,
B. przewodniczący wydziału nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia wzmiankę o wykonalności na wniosek uprawnionego,
C. sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 743 § 1 KPC)
Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu. W razie zbiegu zabezpieczenia udzielonego przez sąd i organ administracyjny przepisy art. 773 i art. 774 KPC nie mają zastosowania, z wyjątkiem wypadków przewidzianych w art. 751 KPC (art. 743 § 1 KPC). Jeżeli z uwagi na swą treść postanowienie podlega wykonaniu w inny sposób, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tego sposobu. Podstawą przeprowadzenia postępowania jest wtedy postanowienie zaopatrzone z urzędu przez przewodniczącego we wzmiankę o wykonalności (art. 743 § 2 KPC). Jeżeli wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu zostało uzależnione od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego, powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu, sąd nadaje mu klauzulę wykonalności albo przewodniczący zaopatruje je we wzmiankę o wykonalności, po złożeniu kaucji (art. 743 § 3 KPC).
„Co się tyczy wykonalności postanowień o udzieleniu zabezpieczenia, to można wśród nich wyróżnić następujące rodzaje:
1) postanowienia, które podlegają wykonaniu przez organ egzekucyjny, a powstanie zabezpieczenia pojawia się dopiero jako skutek ich wykonania (np. zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności lub innego prawa);
2) postanowienia, które podlegają wykonaniu w inny sposób niż przez organ egzekucyjny (np. obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową, wpisanie ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze);
3) postanowienia, które nie wymagają wykonania w powyższym znaczeniu, natomiast ich egzekucja pojawia się w razie braku dobrowolnego podporządkowania się dłużnika treści postanowienia (np. zakazy lub nakazy wykonania czynności, zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych);
4) postanowienia, które w ogóle nie nadają się do wykonania, lecz wywierają inne skutki prawne (np. zawieszenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 755 § 1 pkt 3 KPC)”[12].

Postanowienie SN z 24.9.2015  r., V CSK 690/14, OSNC-ZD 2017/3/38:
„Brak wzmianki o wykonalności postanowienia o zabezpieczeniu (art. 743 § 2 KPC), które ma stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej, nie jest brakiem formalnym podlegającym usunięciu na podstawie art. 130 § 1 KPC”.

20.(K) Zgodnie z KPC, zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje między innymi przez:
A. zawieszenie egzekucji,
B. nakazanie wpisania wzmianki ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze,
C. ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 747 pkt 6 KPC)
Zgodnie z art.  747 KPC, zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:
1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Postanowienie SO w Warszawie z 31.1.2013  r., XX GCo 15/13:

„1. Sposób oceny wiarygodności roszczenia może być uzależniony od stanu materiału dowodowego w sprawie, a zatem wpływ na sposób oceny wiarygodności roszczenia ma również to, czy wniosek o udzielenie zabezpieczenia został zgłoszony w toku postępowania, po przeprowadzeniu chociażby częściowo dopuszczonych przez sąd dowodów.
2. Jeżeli we wniosku o udzielenie zabezpieczenia uprawniony powołuje się na art. 527 KC jako podstawę prawną roszczenia, to dla uwiarygodnienia przysługującego mu roszczenia powinien on uprawdopodobnić, po pierwsze, okoliczność istnienia wierzytelności pomiędzy uprawnionym a dłużnikiem, po drugie, okoliczność dokonania czynności prawnej rozporządzającej pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią (obowiązaną), na mocy której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową i która prowadziła do niewypłacalności dłużnika, po trzecie, okoliczność działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela oraz świadomość natury tego działania po stronie osoby trzeciej.
3. Wniosek o zabezpieczenie przez wpis hipoteki przymusowej do pełnej wysokości co do każdej nieruchomości narusza art. 111¹ ust. 1 KWHU prowadząc w konsekwencji do nadzabezpieczenia roszczenia”.

21.(K) Zgodnie z KPC, w postępowaniu egzekucyjnym, czynności zastrzeżone dla sądu mogą być wykonywane przez referendarza sądowego, z wyłączeniem:
A. spraw o egzekucję z wynagrodzenia za pracę,
B. spraw o egzekucję przez zarząd przymusowy,
C. spraw o egzekucję z rachunku bankowego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 759 § 1¹ pkt 5 KPC)
Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów (art. 759 § 1 KPC). Czynności zastrzeżone dla sądu mogą być wykonywane przez referendarza sądowego, z wyłączeniem:
1) stosowania środków przymusu;
2) orzekania o ściągnięciu należności w trybie art. 873 KPC;
3) stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybicia i utraty rękojmi;
4) spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnych z wyjątkiem wydania rzeczy ruchomej;
5) spraw o egzekucję przez zarząd przymusowy;
6) spraw o egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 759 § 1¹ KPC). „Artykuł 759 § 1¹ KPC wprowadza jako zasadę uprawnienie referendarza sądowego do dokonywania czynności zastrzeżonych dla sądu, wyjątki od tej reguły są zaś ściśle określone. Odnosi się to zarówno do czynności egzekucyjnych, jak i innych czynności postępowania egzekucyjnego (czynności procesowych). W piśmiennictwie wskazuje się przykładowo, że referendarz sądowy może prowadzić postępowanie o wyjawienie majątku (z wyłączeniem stosowania środków przymusu), dokonywać czynności zastrzeżonych dla sądu w postępowaniu o podział sumy uzyskanej z egzekucji (w tym rozpoznawać zarzuty na plan podziału), wykonywać czynności z zakresu nadzoru judykacyjnego nad komornikiem (na podstawie art. 759 § 2 KPC oraz rozpoznając skargę na czynności komornika). Z art. 47¹ w zw. z art. 13 § 2 KPC wynika, że w zakresie powierzonych mu czynności referendarz sądowy ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej”[13].

Bibliografia:
Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729.
Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 730-1217.
Zieliński A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, Warszawa 2017

[1] Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, LEX/el. 2018, Komentarz do art. 394¹ KPC, uwaga 6.
[2] Post. SN z 28.6.2011  r., II BU 2/11.
[3] Jakubecki A. (red.), op. cit., Komentarz do art. 108 KPC.
[4] Ibidem, Komentarz do art. 176 KPC, uwaga 1.
[5] Zob. post. SN z 16.4.2009 r., I CZ 16/09, www.sn.pl.
[6] Jakubecki A. (red.), op. cit., Komentarz do art. 216¹ KPC, uwaga 3.
[7] Ibidem, Komentarz do art. 259¹ KPC.
[8] Ibidem, Komentarz do art. 336 KPC.
[9] Zieliński A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, Warszawa 2017, s. 621.
[10] Post. SN z 4.11.2016  r., I CZ 68/16.
[11]  Uchw. SN z 25.6.2003 r., III CZP 14/03, OSNC 2004, nr 7–8, poz. 106.
[12] Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 730-1217, LEX/el. 2018, Komentarz do art. 743 KPC, uwaga 1.
[13] Ibidem, Komentarz do art. 759 KPC, uwaga 3.