Prawo karne i postępowanie karne – opracowanie pytań na aplikacje w 2016 r. z orzecznictwem
Opracowanie: Rafał Maciąg – prawnik
Prawo karne i postępowanie karne – opracowanie pytań na aplikacje z orzecznictwem
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikację adwokacką/radcowską (A/R), które odbyły się 24.9.2016 r.
1.(A/R) Zgodnie z KK, okres, na który orzeczono pozbawienie praw publicznych za dane przestępstwo, nie biegnie:
A. w czasie odbywania kary pozbawienia wolności za to przestępstwo,
B. w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo,
C. w czasie wykonywania innego środka karnego.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 43 § 2b KK)
Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego; pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw (art. 40 § 1 KK). Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie (art. 40 § 2 KK). Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozbawienie praw publicznych orzeka się w latach od roku do lat 10 (art. 43 § 1 KK). Pozbawienie praw publicznych obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 43 § 2 KK). Okres, na który orzeczono pozbawienie praw publicznych za dane przestępstwo, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności za to przestępstwo (art. 43 § 2b KK).
2.(A/R) Zgodnie z KK, umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może nałożyć na sprawcę obowiązek:
A. wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu,
B. powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
C. opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 67 § 3 w zw. z art. 72 § 1 pkt 7b KK)
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa (art. 66 § 1 KK). Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności (art. 66 § 2 KK). Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 67 § 1 KK). Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym (art. 67 § 2 KK). Zawieszając wykonanie kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeka środek karny, może zobowiązać skazanego do:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się terapii uzależnień,
7) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
8) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
9) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
10) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
11) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
12) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa
– przy czym orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków (art. 72 § 1 KK). Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w art. 72 § 1 pkt 7b KK (pkt 11 powyżej), sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym (art. 72 § 1b KK).
Wyrok SN z 3.10.2008 r., III KK 167/08:
„Wyrok, w którym warunkowo umorzono postępowanie karne nie ma charakteru wyroku skazującego, a zatem nie mają do niego zastosowania wymogi ujęte w przepisie art. 413 § 2 KPK. Jeśli jednak dostrzeże się charakter elementów wymienionych w tym przepisie, a które musi zawierać wyrok skazujący, tj. dokładne określenie czynu, jego kwalifikację oraz wymóg wskazania zastosowanej kary i środków karnych, to uwzględniając fakt, iż w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego wymogi te, co oczywiste, nie mogą zostać spełnione, wnioski wykładni systemowej (argumentum a rubrica) prowadzą do jednoznacznego stwierdzenia, że koniecznym »odpowiednikiem« tych elementów, w przypadku instytucji określonej w art. 66 KK, jest wskazanie okresu próby, na jaki następuje umorzenie postępowania (art. 67 § 1 KK)”.
3.(A/R) Zgodnie z KK, zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, następuje na okres próby, który wynosi:
A. od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku,
B. od 2 do 5 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku,
C. od 3 do 5 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 70 KK)
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa (art. 69 § 1 KK). Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa (art. 69 § 2 KK). Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 KK sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach (art. 69 § 4 KK). Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku (art. 70 § 1 KK). W wypadku zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat (art. 70 § 2 KK).
Postanowienie SN z 1.9.2016 r., V KK 168/16:
„»Karą nieznaną ustawie« nie jest kara orzeczona powyżej górnej granicy danego rodzaju kary. Tym bardziej – argumentum a fortiori – za taką karę nie może być uznana kara pozbawienia wolności mieszcząca się w granicach ustawowego zagrożenia, której okres warunkowego zawieszenia wykonania przekroczył 3 lata, a więc został ustalony powyżej maksymalnego okresu wskazanego w art. 70 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r.”
4.(A/R) Zgodnie z KK, jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia (z zakładu karnego) z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, karę uważa się za odbytą z chwilą:
A. warunkowego zwolnienia,
B. upływu okresu próby,
C. upływu okresu próby i dalszych 6 miesięcy od jej zakończenia.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 82 § 1 KK)
Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa (art. 77 § 1 KK). Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej połowy kary (art. 78 § 1 KK, zob. też § 1 i 2 tego artykułu). W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę wymienioną w art. 32 pkt 3-5 KK, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż przewidziane w art. 78 KK (art. 77 § 2 KK). Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia (art. 82 § 1 KK).
Postanowienie SN z 10.12.2015 r., II KK 233/15:
„Z uwagi na doniosłość skutków w sferze materialnoprawnej, jakie powoduje upływ terminu, o którym mowa w art. 82 § 1 KK, postanowienie o odwołaniu przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności musi nie tylko zapaść, ale i uprawomocnić się w okresie próby, względnie w ciągu dalszych 6 miesięcy”.
Postanowienie SN z 27.5.2015 r., III KO 21/15:
„W wypadku wykonywania kary zastępczej pozbawienia wolności sprawca nie jest na nią skazany, a zatem przepis art. 77 § 1 KK, który stanowi o warunkowym zwolnieniu sprawcy skazanego na karę pozbawienia wolności, nie ma do niego zastosowania. Konsekwencją powyższego jest również brak możliwości stosowania, w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności, regulacji art. 82 KK”.
Postanowienie SA w Krakowie z 28.11.2014 r., II AKzw 1348/14, KZS 2015/2/33:
„Zgodnie z art. 82 § 1 KK jeżeli warunkowe zwolnienie nie zostało odwołane, karę uważa się za odbytą. Przyjmuje się fikcję prawną, że skazany karę odbył w całości i żadne późniejsze orzeczenie nie może tego zmienić. Inaczej zaliczałoby się na poczet kary orzeczonej w wyroku łącznym tylko okres rzeczywistego pobytu skazanego w zakładzie karnym, to jest do dnia uzyskania warunkowego zwolnienia”.
5.(A/R) Zgodnie z KK, środkiem zabezpieczającym jest:
A. obowiązek naprawienia szkody,
B. terapia uzależnień,
C. przepadek.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 93a § 1 pkt 3 KK)
Środkami zabezpieczającymi są:
1) elektroniczna kontrola miejsca pobytu;
2) terapia;
3) terapia uzależnień;
4) pobyt w zakładzie psychiatrycznym (art. 93a § 1 KK).
Jeżeli ustawa tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2-3 KK (art. 93a § 2 KK). Sąd może orzec środek zabezpieczający, gdy jest to konieczne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego, a inne środki prawne określone w kodeksie karnym lub orzeczone na podstawie innych ustaw nie są wystarczające. Środek zabezpieczający, o którym mowa w art. 93a § 1 pkt 4 KK, można orzec jedynie, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości (art. 93b § 1 KK). Sąd uchyla środek zabezpieczający, gdy dalsze jego stosowanie nie jest już konieczne (art. 93b § 2 KK). Środek zabezpieczający i sposób jego wykonywania powinien być odpowiedni do stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może popełnić, oraz prawdopodobieństwa jego popełnienia, a także uwzględniać potrzeby i postępy w terapii lub terapii uzależnień. Sąd może zmienić orzeczony wobec sprawcy środek zabezpieczający lub sposób jego wykonywania, jeżeli poprzednio orzeczony środek stał się nieodpowiedni lub jego wykonywanie nie jest możliwe (art. 93b § 3 KK). Wobec tego samego sprawcy można orzec więcej niż jeden środek zabezpieczający; przepisy art. 93b § 1 i 3 KK stosuje się, biorąc pod uwagę wszystkie orzekane środki zabezpieczające (art. 93b § 4 KK). Sąd orzeka pobyt w zakładzie psychiatrycznym tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 93b § 5 KK).
Środki zabezpieczające można orzec wobec sprawcy:
1) co do którego umorzono postępowanie o czyn zabroniony popełniony w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 KK,
2) w razie skazania za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności określonej w art. 31 § 2 KK,
3) w razie skazania za przestępstwo określone w art. 148 KK, art. 156 KK, art. 197 KK, art. 198 KK, art. 199 § 2 KK lub art. 200 § 1 KK, popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych,
4) w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia za umyślne przestępstwo określone w rozdziale XIX, XXIII, XXV lub XXVI, popełnione w związku z zaburzeniem osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia,
5) w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka (art. 93c KK).
Sprawca, wobec którego orzeczono terapię, ma obowiązek stawiennictwa we wskazanej przez sąd placówce w terminach wyznaczonych przez lekarza psychiatrę, seksuologa lub terapeutę i poddania się terapii farmakologicznej zmierzającej do osłabienia popędu seksualnego, psychoterapii lub psychoedukacji w celu poprawy jego funkcjonowania w społeczeństwie (art. 93f § 1 KK). Sprawca, wobec którego orzeczono terapię uzależnień, ma obowiązek stawiennictwa we wskazanej przez sąd placówce leczenia odwykowego w terminach wyznaczonych przez lekarza i poddania się leczeniu uzależnienia od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka (art. 93f § 2 KK). Podstawowym celem uzasadniającym orzekanie o środkach zabezpieczających jest realizacja funkcji prewencyjnej (zapobieżenie popełnieniu czynu zabronionego).
6.(A/R) Zgodnie z KK, nie przedawnia się karalność umyślnego przestępstwa spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, popełnionego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych przez:
A. adwokata,
B. radcę prawnego,
C. komornika.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 105 § 2 w zw. z art. 115 § 13 pkt 3 KK)
Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
1) 30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
2) 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
3) 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
4) 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
5) 5 – gdy chodzi o pozostałe występki (art. 101 § 1 KK).
Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia (art. 101 § 2 KK). W wypadkach przewidzianych w art. 101 § 1 lub 2 KK, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił (art. 101 § 3 KK).
W przypadku:
1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
2) przestępstw określonych w rozdziale XXV, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego
– przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia (art. 101 § 4 KK). Jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101 KK, wszczęto postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 KK ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu (art. 102 KK). Przepisów regulujących przedawnienie karalności przestępstw oraz przedawnienie wykonania kar, tj. art. 101-103 KK nie stosuje się do zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych, a także do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 105 § 1 i 2 KK).
Zgodnie z art. 115 § 3 KK, funkcjonariuszem publicznym jest:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
2) poseł, senator, radny;
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego;
3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;
4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;
5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;
6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;
7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej;
8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie[1];
9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.
Postanowienie SN z 28.7.2010 r., II KK 271/09:
„Fakt, iż przepis art. 105 § 2 KK wśród umyślnych przestępstw, do których się odnosi, wymienia »ciężkie uszkodzenie ciała«, nie ma znaczenia dla interpretacji owego zakresu katalogu przestępstw, do których ma zastosowanie. Niezależnie bowiem od wspomnianych historycznych uwarunkowań takiego sposobu opisania tego typu przestępstw i dominującego w piśmiennictwie przekonania o tym, że użyte w art. 105 § 2 KK określenie »ciężkie uszkodzenie ciała« odpowiada użytemu w art. 156 § 1 KK określeniu »ciężki uszczerbek na zdrowiu«, nie istnieją (…) (po zastosowaniu reguł wykładni językowej) żadne racjonalne względy do stwierdzenia, że to samo zawarte w przepisie art. 105 § 2 KK określenie »przestępstwo umyślne ciężkiego uszczerbku na zdrowiu«, tak w rozumieniu języka potocznego, jak i prawnego, oznacza co innego, aniżeli tak normatywnie nazwany występek, przewidziany w art. 156 § 1 KK, skoro ten reguluje właśnie kwestię odpowiedzialności karnej za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Wśród typów przestępstw objętych przewidzianą w art. 105 § 2 KK zasadą nieprzedawnienia ustawodawca swoją wolą nie wskazał występku udziału w pobiciu ze skutkiem śmiertelnym, przewidzianego w art. 158 § 3 KK”.
Wyrok SN z 16.6.2011 r., II KK 337/10:
„Zawarta w art. 115 § 13 KK definicja legalna pojęcia funkcjonariusz publiczny jest definicją zakresową pełną, wymienia bowiem wszystkie elementy definiowanego pojęcia. Oznacza to, że funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu przepisu kodeksu karnego nie może być uznana osoba, która nie należy do żadnej z kategorii osób wskazanych w tym przepisie, ale też i to, że możność przypisywania statusu jednej z nich przesądza o uznaniu danej osoby za funkcjonariusza publicznego”.
Postanowienie SN z 23.9.2009 r., I KZP 18/09:
„1. Przewidziana w art. 105 § 2 KK instytucja ma zastosowanie pod warunkiem nieustania karalności danego przestępstwa do dnia wejścia w życie KK z 1997 r. Do natury przepisu art. 105 § 2 KK należy więc, w sytuacji podpadającej pod art. 15 PWKK, jednorazowa odmowa ex post, w dniu 1.9.1998 r. zdatności do przedawnienia karalności przestępstwom wcześniej przedawnialnym.
2. Zastosowanie wykładni celowościowej, odwołującej się do argumentów natury aksjologicznej, prowadzi do rozsądnej konkluzji, iż wynikająca z art. 105 § 2 KK zasada ma zastosowanie tylko w odniesieniu do podstawowego i kwalifikowanych typów zabójstwa.
3. Zawarta w art. 105 § 2 KK regulacja jest wyjątkiem od zasady, jaką jest przedawnianie się karalności przestępstw, co wyklucza możliwość dokonywania interpretacji rozszerzającej zgodnie z zakazem exceptiones non sunt extendendae”.
7.(A/R) Zgodnie z KK, sprawca sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa zdarzenia zagrażającego życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mającego postać pożaru, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo:
A. nie popełnia przestępstwa,
B. nie podlega karze za to przestępstwo,
C. podlega karze za to przestępstwo, ale sąd odstępuje od jej wymierzenia.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 169 § 1 w zw. z art. 164 KK)
Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:
1) pożaru,
2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,
3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,
4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 163 § 1 KK).Kto sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo zdarzenia określonego w art. 163 § 1 KK, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 164 § 1 KK). Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (art. 164 § 2 KK). Nie podlega karze za przestępstwo określone w art. 164 KK sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo (art. 169 § 1 KK).
Postanowienie SN z 28.11.2003 r., IV KK 23/03:
„Już językowa wykładnia pojęć »potencjalny« i »bezpośredni« przekreśla możliwość postawienia między nimi znaku równości.
Bezpośrednie niebezpieczeństwo w rozumieniu art. 164 kk to niebezpieczeństwo grożące wprost, bez konieczności włączenia się dalszego impulsu ze strony sprawcy, bądź dodatkowej przyczyny, co oznacza tak zaawansowaną sytuację, że można w zasadzie mówić o bliskim skutku”.
Wyrok SN z 23.11.2000 r., IV KKN 274/00:
„Ustawa m. in. w art. 169 KK nie wymaga, aby odwrócenie skutku było wyłącznie wynikiem zachowania się sprawcy, tzn. aby nie mógł on posłużyć się w tym celu także inną osobą”.
8.(A/R) Zgodnie z KK, ściganie przestępstwa na wniosek pokrzywdzonego następuje wobec sprawcy, który:
A. wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta,
B. wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza,
C. znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od niego albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 192 KK)
Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 192 § 1 KK). Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 192 § 2 KK). Problematykę zgody pacjenta regulują również przepisy art. 15-19 ustawy z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2009 r. nr 52 poz. 417 ze zm.).
Postanowienie SN z 10.4.2015 r., III KK 14/15, OSNKW 2015/9/77:
„1. Miarodajna, legalizująca działanie lekarza zgoda pacjenta na wykonanie zabiegu leczniczego to taka zgoda, która stanowi wyraz jego własnej, świadomej (zarówno od strony zdolności psychofizycznej udzielającego zgody, jak i rozważenia niezbędnych jej przesłanek) oraz swobodnej i dobrowolnej (nieobciążonej wadą błędu, czy przymusu) decyzji. Respektowanie przez lekarza opisywanej zgody możliwe jest tylko wówczas, gdy wola poddania się proponowanym czynnościom medycznym zostanie mu przez pacjenta w sposób niebudzący wątpliwości ujawniona.
2. Brak przy wykonywaniu zabiegu leczniczego któregokolwiek z elementów wypełniających istotę omawianej zgody oraz świadczących o samym fakcie jej udzielenia należy traktować jako równoznaczny z wykonaniem tego zabiegu bez zgody, wypełniającym znamię przestępstwa z art. 192 § 1 KK.
3.Określające typ przestępstwa z art. 192 § 1 KK znamię »bez zgody« ma w pewnym sensie charakter blankietowy. Wobec wielości udzielanych pacjentom świadczeń medycznych oraz wobec różnorodności unormowań zgody na czynności medyczne, jak też zniesienia jej wymogu w różnych regulacjach, niezbędne jest każdorazowe skonkretyzowanie treści tego znamienia w przepisach prawa medycznego, mających zastosowanie do ocenianego zdarzenia.
4. Nieudokumentowanie na piśmie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu leczniczego określonego w art. 34 ust. 1 ustawy z 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, faktycznie przez niego udzielonej w innej niż pisemna formie, nie mieści się w zakresie pojęcia »bez zgody« znamionującego typ przestępstwa opisanego w art. 192 § 1 KK”.
9.(A/R) Zgodnie z KK, karalne jest przygotowanie do przestępstwa:
A. kradzieży z włamaniem,
B. wzięcia zakładnika w celu zmuszenia osoby fizycznej do określonego zachowania się,
C. czynnej napaści na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 252 § 1 i 3 w zw. z art. 16 § 2 KK)
Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania (art. 16 § 1 KK). „Użyta przez ustawodawcę liczba mnoga (»czynności«) jednoznacznie wskazuje, że to samo przygotowanie może być realizowane wieloma zachowaniami o różnej charakterystyce, także takimi, które realizują znamiona odrębnych czynów zabronionych (art. 16 § 1 KK). Cel, jakim jest popełnienie czynu zabronionego oraz warunek przedmiotowy (stworzenie warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania), powoduje, że wielość zachowań podjętych przez sprawcę w wykonaniu tego celu i spełniających wspomnianą charakterystykę przedmiotową, traktowany jest przez ustawodawcę jako jeden czyn, który może stanowić tylko jedno przestępstwo. Rozbicie jednego przygotowania na dwa odrębne przestępstwa stanowi naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 16 § 1 KK”[2]. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 16 § 2 KK). Zgodnie z art. 252 KK, kto bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (§ 1). Jeżeli czyn określony w § 1 łączył się ze szczególnym udręczeniem zakładnika, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności (§ 2). Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (§ 3). Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1, kto odstąpił od zamiaru wymuszenia i zwolnił zakładnika (§ 4). Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy czynu określonego w § 2, który odstąpił od zamiaru wymuszenia i zwolnił zakładnika, a stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli odstąpienie od zamiaru wymuszenia i zwolnienie zakładnika nastąpiło dobrowolnie (§ 5).
Wyrok SA w Katowicach z 2.3.2016 r., II AKa 403/15:
„»Branie« zakładnika w rozumieniu art. 252 § 1 KK to pozbawienie wolności jakiejś osoby wbrew jej woli, natomiast »przetrzymywanie« zakładnika oznacza utrzymanie bezprawnego pozbawienia wolności »wziętego« już zakładnika. Sprawcą przestępstwa z art. 252 § 1 KK może być więc zarówno ten, kto pozbawił wolności zakładnika, jak i inny ze współdziałających, który zakładnika więzi”.
Wyrok SA we Wrocławiu z 19.9.2013 r., II AKa 270/13:
„Jeżeli sprawcy biorą zakładnika posługując się przemocą albo groźbą, wówczas dochodzi do kumulatywnego zbiegu przepisów z art. 190 KK lub 191 KK z art. 252 § 1 KK”.
10. (A/R) Zgodnie z KK i ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, kto, wbrew przepisom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza słomę makową, popełnia:
A. zbrodnię,
B. występek,
C. wykroczenie.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 53 ust. 2 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 7 § 2 i art. 116 KK)
Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza słomę makową, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (art. 53 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (art. 53 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Z kolei art. 7 § 2 KK umiejscowiony w części ogólnej KK stanowi, że zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Przepisy części ogólnej KK stosuje się do innych ustaw przewidujących odpowiedzialność karną, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie (art. 116 KK[3]). Przykładowo art. 20 KKS zawiera częściowe wyłączenie stosowania części ogólnej KK. Ponadto pojęciu odpowiedzialności karnej z art. 116 KK nie można nadawać takiego samego znaczenia jak terminowi „odpowiedzialność karna” na gruncie art. 42 ust. 1 Konstytucji RP stanowiącego, że odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przepis ten ma szersze znaczenie od rozumienia prawnokarnego. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
11.(A/R) Zgodnie z KPK, wniosek o wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany:
A. pozostawia się bez rozpoznania,
B. podlega odrzuceniu,
C. przedkłada się sędziemu, którego wniosek dotyczy; wniosek podlega rozpoznaniu, jeżeli sędzia nie złoży w terminie 7 dni oświadczenia o wyłączeniu od rozpoznania sprawy.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 41a KPK)
Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:
1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio;
2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób;
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły;
5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze;
6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie;
7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone;
8) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw;
9) prowadził mediację (art. 40 § 1 KPK).
Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie (art. 41 § 1 KPK). Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie § 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu (art. 41 § 2 KPK). Wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany pozostawia się bez rozpoznania; przepisu art. 42 § 3 KPK nie stosuje się (art. 41a KPK). Uważa się, że przepis art. 41a KPK dotyczy zarówno podstawy wyłączenia sędziego z art. 41 § 1 KPK jak i z art. 40 KPK. Zakaz orzekania w kwestii wyłączenia przez sędziego, którego wniosek dotyczy, odnosi się do merytorycznego rozpoznania wniosku. Nie ma natomiast zastosowania, jeżeli zostanie stwierdzone, że wniosek z przyczyn wskazanych w art. 41 § 2 KPK należy pozostawić bez rozpoznania. Wtedy nie jest to orzekanie w kwestii wyłączenia sędziego, ale co do wniosku o wyłączenie[4]. Oznacza to, że o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania z uwagi na oparcie go na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany (art. 41a KPK), orzeka ten sam sędzia, którego wniosek dotyczy.
12.(A/R) Zgodnie z KPK, jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, niestawiennictwo oskarżyciela publicznego na rozprawie:
A. tamuje jej tok, ponieważ udział oskarżyciela publicznego w rozprawie jest obowiązkowy,
B. nie tamuje jej toku, ale przewodniczący lub sąd mogą uznać obecność oskarżyciela publicznego za obowiązkową,
C. nie tamuje jej toku, a przewodniczący ani sąd nie mogą uznać obecności oskarżyciela publicznego za obowiązkową.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 46 § 2 KPK)
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego udział oskarżyciela publicznego w rozprawie jest obowiązkowy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 46 § 1 KPK). Jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, niestawiennictwo oskarżyciela publicznego na rozprawie nie tamuje jej toku. Przewodniczący lub sąd mogą uznać obecność oskarżyciela publicznego za obowiązkową (art. 46 § 2 KPK).
Wyrok SO w Łodzi z 7.7.2010 r., V Ka 510/10:
„Rozumienie wyrażenia »prokurator« w treści art. 46 KPK, zgodnie z art. 122 § 1 pkt 1) KKS, jako odpowiadające określeniu »także finansowy organ postępowania przygotowawczego« nie uchyla obowiązku udziału w rozprawie prokuratora, jeżeli postępowanie toczy się w trybie zwyczajnym, a ma tylko ten skutek, że udział finansowego organu postępowania przygotowawczego, który wniósł i popierał w trybie uproszczonym akt oskarżenia przed Sądem, wskutek zmiany trybu z uproszczonego na zwyczajny, także ma charakter obowiązkowy, i w tym właśnie znaczeniu obowiązkowy udział prokuratora (zgodnie z art. 46 KPK) dotyczy także finansowego organu postępowania przygotowawczego (art. 46 KPK w zw. z art. 122 § 1 pkt 1 KKS)”.
Wyrok SO w Tarnowie z 9.3.2001 r., II Ka 24/01, KZS 2001/11/93:
„Obraza art. 46 KPK nie ma wpływu na treść wyroku, jeżeli prokurator nie stawił się na rozprawę mimo prawidłowego zawiadomienia, a następnie wyraził aprobatę dla treści orzeczeń zapadłego w tych okolicznościach wyroku”.
13.(A/R) Zgodnie z KPK, do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego:
A. może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym,
B. może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem ubocznym,
C. nie może wstąpić prokurator.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 55 § 4 KPK)
Uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze wiążące (art. 330 § 1 KPK). Jeżeli organ prowadzący postępowanie nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia. W takim wypadku pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1 i 1a KPK, może wnieść akt oskarżenia określony w art. 55 § 1 KPK – o czym należy go pouczyć (art. 330 § 2 KPK). W razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 KPK, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora (art. 55 § 1 zd. 1 KPK). Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 KPK i art. 333 § 1 KPK (art. 55 § 2 KPK). Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (art. 55 § 3 KPK). Do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Postępowanie toczy się wówczas z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 54 KPK. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodą pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia (art. 55 § 4 KPK).
Wyrok SN z 23.2.2017 r., V KK 352/16:
„Artykuł 123 § 3 KPK dotyczy wszystkich rodzajów terminów procesowych, w tym także terminu prekluzyjnego do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia”.
Postanowienie SN z 6.2.2017 r., V KK 364/16:
„Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia wymaga skorzystania z reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika (art. 55 § 2 KPK), co niewątpliwie odnosi się także do kuratora ustanowionego dla pokrzywdzonej celem wykonywania jej praw w procesie karnym”.
Wyrok SA w Warszawie z 18.1.2017 r., II AKa 436/16:
„Istota i specyfika subsydiarnego aktu oskarżenia, poza innymi wymogami ustawowymi z art. 55 § 1 KPK, sprowadza się do konieczności oskarżenia osoby o czyn, co do którego to czynu prokurator odmówił wszczęcia postępowania, bądź postępowanie umorzył, a nie o czyn inny – nie posiadający przymiotu tożsamości z czynem będącym przedmiotem postępowania przygotowawczego”.
14.(A/R) Zgodnie z KPK, w sprawach, w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, prowadzi się:
A. dochodzenie,
B. śledztwo,
C. dochodzenie, jeżeli czyn stanowi występek, a śledztwo, jeżeli czyn stanowi zbrodnię.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 309 pkt 1 KPK)
Śledztwo prowadzi się w sprawach:
1) w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego;
2) o występki – gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Celno-Skarbowej lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego;[5]
3) o występki – gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych;
4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia;
5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy (art. 309 KPK).
Postanowienie SA w Krakowie z 19.12.2000 r., II AKz 293/00, KZS 2000/12/31:
„Przeprowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia, zamiast obligatoryjnego śledztwa, tylko wtedy mogłoby uzasadniać zwrócenie sprawy oskarżycielowi, gdyby skutki tej usterki mogły wywrzeć wpływ na przebieg rozprawy głównej bądź treść wyroku, a więc gdyby godziła ona w istotne interesy uczestników postępowania (np. prawo podejrzanego do obrony) czy przenikała nieodwracalnie do treści dowodów, a więc nie dała się usunąć na rozprawie głównej. Nie samo uchybienie obowiązkowi dokonywania czynności w określonej formie, ale wady merytoryczne postępowania przygotowawczego powinny uzasadniać odmówienie przez sąd rozpoznania sprawy poprzez zwrócenie jej oskarżycielowi”.
15.(A/R) Zgodnie z KPK, w wypadku wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających:
A. stosuje się przepisy o oskarżycielu posiłkowym, chyba że sąd postanowi inaczej,
B. stosuje się przepisy o oskarżycielu posiłkowym, a sąd nie może postanowić inaczej,
C. nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 354 pkt 1 KPK)
W wypadku wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających:
1) nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym;
2) wniosek kieruje się na rozprawę, chyba że w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości, a prezes sądu uzna za celowe rozpoznanie sprawy na posiedzeniu z udziałem prokuratora, obrońcy i podejrzanego; podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, chyba że sąd uzna jego udział za konieczny; pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu;
3) w razie umorzenia postępowania stosuje się art. 322 § 2 i 3 KPK (art. 354 KPK).
Postanowienie o umorzeniu śledztwa powinno zawierać, oprócz danych wymienionych w art. 94 KPK, dokładne określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz wskazanie przyczyn umorzenia (art. 322 § 2 KPK). Jeżeli umorzenie następuje po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo przesłuchaniu osoby w charakterze podejrzanego, postanowienie o umorzeniu powinno zawierać także imię i nazwisko podejrzanego oraz w razie potrzeby inne dane o jego osobie (art. 322 § 3 KPK).
Postanowienie SN z 10.11.2015 r., IV KK 254/15:
„Nikt nie może być pozbawiony wolności w drodze środka zabezpieczającego bez uprzedniego ustalenia sprawstwa czynu o znamionach przestępstwa, cechującego się wysoką społeczną szkodliwością i obawą, że czynu tego sprawca-w związku z istniejącą chorobą – może się dopuścić ponownie”.
Wyrok SN z 17.3.2015 r., V KK 337/14:
„Jedynie wyjątkowo i to na posiedzeniu (a nie na rozprawie) w przedmiocie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających, podejrzany może nie wziąć w nim udziału, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, a sąd nie uzna jego udziału za konieczny”.
16.(A/R) Zgodnie z KPK, przewodniczący składu orzekającego:
A. kieruje rozprawą, ale nie ma obowiązku czuwania nad jej prawidłowym przebiegiem oraz nie ma obowiązku baczenia, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy,
B. kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, ale nie ma obowiązku baczenia, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy,
C. kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 366 § 1 KPK)
Przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy (art. 366 § 1 KPK). W ramach kierownictwa formalnego przewodniczący rozprawy powinien:
1) czuwać nad zachowaniem wymagań formalnych co do kolejności czynności w przebiegu rozprawy;
2) baczyć, by uczestnicy postępowania mieli realną możliwość realizacji uprawnień procesowych;
3) dbać o zachowanie ładu i spokoju na sali sądowej.
Wyrok SN z dnia 17.1.2017 r., WA 17/16:
„1. Przepis art. 366 § 1 KK o charakterze stricte porządkowym w zakresie kierowania rozprawą i czuwaniu przez przewodniczącego nad jej prawidłowym przebiegiem oraz baczeniu, aby zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności sprawy, nie może zastępować inicjatywy stron w przeprowadzeniu dowodów stosownie do treści art. 167 KPK i art. 169 § 1 i 2 KPK”.
Wyrok SA we Wrocławiu z 19.8.2015 r., II AKa 164/15:
„Obowiązek prawidłowego kierowania rozprawą nie oznacza, że przeprowadzane muszą być wszystkie dowody zgłaszane przez stronę, ale tylko takie, które są istotne dla rozstrzygnięcia”.
Postanowienie SN z 22.1.2015 r., II KK 4/15:
„Przepis art. 366 § 1 KPK określa sposób procedowania przewodniczącego składu orzekającego sądu pierwszej instancji, stąd skarga kasacyjna nie jest miejscem na podnoszenie uchybienia temu przepisowi”.
17. (A/R) Zgodnie z KPK, w toku przewodu sądowego na rozprawie głównej, wyniki wywiadu środowiskowego dotyczącego oskarżonego uznaje się za ujawnione bez odczytywania; należy je jednak odczytać na żądanie:
A. prokuratora,
B. oskarżonego lub jego obrońcy,
C. pokrzywdzonego lub jego pełnomocnika.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 394 § 1 KPK)
Wolno odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia (art. 392 § 1 KPK). Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu (art. 392 § 2 KPK). Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytywania. Należy je jednak odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy (art. 394 § 1 KPK). Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich odczytania za ujawnione w całości lub w części. Należy jednak je odczytać, jeżeli wnosi o to strona, która nie miała możliwości zapoznania się z ich treścią. Przepis art. 392 § 2 KPK stosuje się odpowiednio (art. 394 § 2 KPK).
Wyrok SA w Warszawie z 13.4.2016 r., II AKa 62/16:
„Zasada bezpośredniości należy do podstawowych reguł procesu karnego, jednak w określonych sytuacjach siłą rzeczy podlega ograniczeniu z wszystkimi tego konsekwencjami a zatem i tą, że obrona nie ma możliwości udziału w przesłuchaniu świadka, a tym samym realizowania prawa do zadawania mu pytań. Powyższe nie oznacza, niejako automatycznie, pozbawienia prawa do obrony poprzez kwestionowanie wartości takiego dowodu, bo prawo to pozostaje skuteczne, tyle, że musi być realizowane w ramach innych czynności dowodowych, aniżeli bezpośrednie przesłuchania świadka”.
Wyrok SA w Katowicach z 27.3.2015 r., II AKa 515/14:
„Zbiorcze ujawnienie dowodów, bez sprecyzowania, których konkretnych dowodów ta czynność dotyczy, nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach i wobec tego nie ma ono żadnego znaczenia prawnego mogącego sprawić, że nastąpiło ujawnienie tych dowodów w toku rozprawy głównej, a więc że mogą one stanowić podstawę wyroku zgodnie z art. 410 KPK”.
18.(A/R) Zgodnie z KPK, w wypadku wyrokowania na posiedzeniu odbywającym się z wyłączeniem jawności treść wyroku udostępnia się publicznie:
A. przez zamieszczenie wyroku w formie dokumentu elektronicznego na okres 7 dni na stronie internetowej sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole lub notatce urzędowej z posiedzenia,
B. przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole lub notatce urzędowej z posiedzenia,
C. przez zamieszczenie jego odpisu na okres 14 dni na tablicy ogłoszeń sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole lub notatce urzędowej z posiedzenia.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 418a KPK)
Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie; w czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją (art. 418 § 1 KPK). Ogłaszając wyrok można pominąć treść zarzutów oskarżenia (art. 418 § 1a KPK). Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, wyraził na to zgodę, także jego nazwisko (art. 418 § 2 KPK). Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku (art. 418 § 3 KPK). W wypadku wyrokowania na posiedzeniu odbywającym się z wyłączeniem jawności treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole lub notatce urzędowej z posiedzenia (art. 418a KPK).
Wyrok WSA w Olsztynie z 22.12.2015 r., II SA/Ol 1179/15:
„1. Prezes sądu okręgowego jest w świetle ustawy o dostępie do informacji publicznej podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej.
2. Uregulowania KPC nie są przepisem innej ustawy w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Nie jest nim także art. 418a KPK.
3. Akta sądowe nie stanowią ani dokumentu urzędowego, ani informacji publicznej, lecz jedynie zawarte w tych aktach dokumenty urzędowe są informacją publiczną. Są nią również inne dokumenty, jako »nośniki informacji publicznej« stanowiące źródło informacji o działaniu organów władzy publicznej.
4. Sądy i trybunały podlegają regułom i procedurom ustawy o dostępie do informacji publicznej, o ile inne przepisy ustaw (a nie aktów podustawowych), zawierające przepisy proceduralne, nie będą przewidywały procedur szczególnych. Regulacja zasad i trybu udostępniania akt zamieszczona w rozporządzeniu z 25.6.2015 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 925), nie zawiera i nie może zawierać, jako akt podustawowy »przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi«, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej.
5. Pogodzenie obu wartości konstytucyjnych, tj. prawa do informacji publicznej, bez uszczerbku dla prawa do prywatności osoby fizycznej może i powinno być zrealizowane poprzez anonimizację osoby możliwej do zidentyfikowania w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych. Konieczność ochrony danych osobowych nie zwalnia organu z udostępniania informacji publicznej. Organ winien wyłącznie ograniczyć dostęp do informacji umożliwiających identyfikację osoby fizycznej, co w praktyce oznacza udostępnienie dokumentów odpowiednio zanonimizowanych”.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 16.2.2011 r., IV SAB/Wr 68/10:
„Przepis art. 418a KPK jest przepisem szczególnym w stosunku do ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zawarte w art. 1 ust. 2 powyższej ustawy sformułowanie »nie naruszają« należy rozumieć, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie mogą naruszać, a wręcz powinny uwzględniać ograniczenia dostępu do informacji wynikające z lex specialis”.
19.(A/R) Zgodnie z KPK, prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeżeli:
A. wniesiony został przez osobę nieuprawnioną,
B. uzna, że sąd niezasadnie przywrócił termin do jego wniesienia,
C. chociażby jeden z podniesionych w nim zarzutów powoduje konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym.
Prawidłowa odpowiedź: A (art. 429 § 1 KPK)
Prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeżeli wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy (art. 429 § 1 KPK). Na zarządzenie odmawiające przyjęcia środka odwoławczego na podstawie art. 429 § 1 KPK lub art. 120 § 2 KPK przysługuje zażalenie (art. 429 § 2 KPK). Jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, przewidzianym w art. 119 KPK lub w przepisach szczególnych, a brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni (art. 120 § 1 KPK). W razie uzupełnienia braku w terminie, pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W razie nieuzupełnienia braku w terminie, pismo uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania (art. 120 § 2 KPK). W postępowaniu przed sądem zarządzenia w sprawach, o których mowa w art. 120 § 1 i 2 KPK, może wydać także referendarz sądowy (art. 120 § 3 KPK).
Kontrola warunków skutecznego wniesienia środka odwoławczego obejmuje:
1) warunki formalne środka odwoławczego jako pisma procesowego;
2) warunki formalne odnoszące się do treści środka odwoławczego;
3) warunek formalny w postaci tzw. przymusu adwokacko-radcowskiego przy apelacji od wyroku sądu okręgowego;
4) zachowanie terminu jego wniesienia;
5) uprawnienie do zaskarżenia;
6) dopuszczalność zaskarżenia orzeczenia lub zarządzenia.
Postanowienie SA w Katowicach z 13.1.2016 r., II AKz 724/15:
„Zgodnie z art. 99 § 2 KPK zarządzenie wymaga sporządzenia uzasadnienia, jeżeli podlega zaskarżeniu. Z treści art. 429 § 2 KPK wynika, że na zarządzenie odmawiające przyjęcia środka odwoławczego przysługuje zażalenie. Prezes Sądu Okręgowego wydając zaskarżone zarządzenie nie uzasadnił go, stwierdzając jedynie ogólnikowo, iż powodem odmowy przyjęcia apelacji było wniesienie jej po terminie. Brak zaprezentowania szerszych motywów takiego stanowiska uniemożliwia ustalenie, czy powodem odmowy przyjęcia środka odwoławczego było błędne obliczenie terminu do jej wniesienia, czy też nieprawidłowe przyjęcie metodologii liczenia tego terminu. W związku z tym, sformułowany zarzut obrazy przepisów postępowania mający wpływ na wynik sprawy, tj. art. 429 § 2 KPK w zw. z art. 99 § 2 KPK, polegający na niesporządzeniu pisemnego uzasadnienia zarządzenia, w sposób odpowiadający wymogom formalnym w sytuacji, gdy zarządzenie podlega zaskarżeniu, okazał się zasadny”.
20.(A/R) Zgodnie z KPK, środek odwoławczy wniesiony na korzyść oskarżonego:
A. może być cofnięty bez jego zgody, jeżeli został wniesiony przez prokuratora,
B. może być cofnięty bez jego zgody, jeżeli został wniesiony tylko w zakresie orzeczenia o karze przez obrońcę,
C. nie może być cofnięty bez jego zgody.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 431 § 3 KPK)
Środek odwoławczy można cofnąć (art. 431 § 1 KPK). Oskarżony może cofnąć wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy, chyba że wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi wypadek przewidziany w art. 79 KPK (art. 431 § 2 KPK). Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego nie można bez jego zgody cofnąć (art. 431 § 3 KPK).
Postanowienie SA w Krakowie z 13.1.2016 r., II AKz 500/15, KZS 2016/1/45:
„Warunkiem skuteczności cofnięcia zażalenia przez obrońcę podejrzanego jest zgoda podejrzanego, bo zażalenie zostało wniesione na jego korzyść. Jednakże zgody przezeń wyrażonej w liście do obrońcy sąd nie uznaje za wystarczającą, bo z opinii biegłych psychiatrów z udziałem biegłego psychologa wynika, że podejrzany nie jest zdolny do brania udziału w postępowaniu sądowym, ani do zrozumienia znaczenia czynności procesowych”.
Wyrok SA w Krakowie z 16.12.2010 r., II AKa 230/10, KZS 2011/4/47:
„W powszechnej praktyce sądów przyjmuje się, że podmioty kwalifikowane nie mogą dokonywać zmian zarzutów po upływie terminu do wniesienia środka odwoławczego bez względu na jego kierunek. Podmiot kwalifikowany może tylko cofnąć środek odwoławczy bądź uzupełnić argumentację do zgłoszonych zarzutów albo sprecyzować żądania. Jeżeli wniósł on odwołanie na niekorzyść oskarżonego tylko od wymiaru kary, to rozszerzenie zakresu środka na kwalifikację prawną dopiero w ustnym wystąpieniu podczas rozprawy jest niedopuszczalne. Zarzuty zgłoszone ustnie, poza zarzutami zawartymi w tekście środka odwoławczego, nie mogą być w ogóle przedmiotem rozpoznania sądu odwoławczego, chyba że dotyczą uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu. Niedopuszczalna była zatem gruntowna zmiana apelacji oskarżyciela publicznego, dokonana na rozprawie odwoławczej, tycząca zarówno jej kierunku jak i granic oraz treści zarzutu, a w szczególności rezygnacji z oskarżenia o recydywę (bo uzasadniające ją skazania były zatarte) i odstąpienie od zarzutu niewspółmierności kary”.
21.(A/R) Zgodnie z KPK, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa, przy czym uchylenie orzeczenia jedynie z tego powodu może nastąpić:
A. zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego,
B. tylko na korzyść oskarżonego,
C. tylko na niekorzyść oskarżonego.
Prawidłowa odpowiedź: B (art. 439 § 1 pkt 11 i § 2 KPK)
Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:
1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 KPK;
2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie;
3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego;
4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;
5) orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie;
6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;
7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie;
8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;
9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 KPK;
10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 KPK oraz art. 80 KPK lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy;
11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa (art. 439 § 1 KPK).
Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 9-11 KPK może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego (art. 439 § 2 KPK).
Postanowienie SN z 13.2.2017 r., III KK 494/16:
„Przepis art. 6 KPK ogólnie gwarantuje oskarżonemu prawo do korzystania z pomocy obrońcy, lecz nie wprowadza zasady, iż na żądanie oskarżonego nie można przeprowadzać czynności procesowych bez udziału jego obrońcy. Przepisy szczegółowe KPK zapewniają realizację prawa do obrony w takim zakresie, w jakim ustawodawca uznał to za niezbędne”.
Wyrok SN z 13.2.2017 r., V KK 298/16:
„1. Nie jest dopuszczalne w toku postępowania odwoławczego konwalidowanie nieobecności oskarżonego w czasie przesłuchania biegłego przez sąd I instancji”.
„2. Przepis art. 439 § 1 KPK zawiera katalog bezwzględnych przyczyn (przesłanek) odwoławczych. Ustawodawca wskazał w nim uchybienia, które ze względu na swoją wagę powodują, że w razie ich wystąpienia konieczne jest uchylenie zaskarżonego orzeczenia bez względu na to, czy miały wpływ na jego treść. Sąd odwoławczy powinien brać pod uwagę te uchybienia niezależnie od granic zaskarżenia oraz bez względu na to, czy podniesiono je w środku odwoławczym. Każdy sąd odwoławczy powinien zatem dokonać kontroli zaskarżonego orzeczenia pod kątem wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych i to także wtedy, gdy skarżący i inne strony ich nie dostrzegają. Bezwzględność przesłanek z art. 439 § 1 KPK polega na tym, że ich wystąpienie dyskwalifikuje zaskarżone orzeczenie także wówczas, gdy samo uchybienie nie miało i obiektywnie nie mogło mieć jakiegokolwiek znaczenia dla treści wydanego rozstrzygnięcia”.
22.(A/R) Zgodnie z KPK, sąd odwoławczy:
A. może skazać oskarżonego, co do którego w pierwszej instancji warunkowo umorzono postępowanie,
B. może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji,
C. nie może skazać oskarżonego, co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie.
Prawidłowa odpowiedź: C (art. 454 § 1 KPK)
Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie (art. 454 § 1 KPK). W przypadku uwzględnienia przez sąd apelacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, o której stanowi art. 454 § 1 KPK, jedynym orzeczeniem jakie może zapaść jest orzeczenie o uchyleniu wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji (art. 437 § 2 zd. 2 KPK).
Wyrok SN z 11.4.2017 r., III KK 420/16:
„1. Przepis art. 454 § 1 KPK nie może znajdować zastosowania w instancji odwoławczej w sprawach o wydanie wyroku łącznego – nawet odpowiednio. Wyklucza stosowanie tego przepisu specyfika postępowania o wydanie wyroku łącznego, jako aktualizującego się już po prawomocnym skazaniu sprawcy w odrębnych postępowaniach karnych”.
Wyrok SN z 1.9.2015 r., SNO 53/15:
„Przepis art. 454 § 1 KPK nie wyłącza możliwości umorzenia postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu wobec oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji”.
Bibliografia:
Wróbel W. (red. nauk.), Zoll A. (red. nauk.), Kodeks karny. Część ogólna. Tom II. Część II. Komentarz do art. 53-116, wyd. V, Warszawa
Konarska-Wrzosek V. (red. nauk.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016
Świecki D. (red. nauk.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2016, Warszawa 2016
[1] Treść pkt 8) ustalono ustawą z 16.11.2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 2138).
[2] Wyr. SN z 23.10.2014 r., IV KK 176/14, Biul.PK 2014/12/47-50.
[3]Artykuł 116 KK nie ma zastosowania do prawa wykroczeń. Zob. wyr. SN z 8.2.2011 r., III KK 433/10.
[4] Zob. post. SN z 21.7.2011 r., I KZP 6/11, OSNKW 2011, nr 8, poz. 66.
[5] Brzmienie pkt 2) ustalone podstawie ustawy z 16.11.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, Dz. U. z 2016 r. poz. 1948.