Prawo konstytucyjne – opracowanie pytań na aplikacje prawnicze w 2017 r. z orzecznictwem

Opracowanie: Rafał Maciąg – prawnik

Prawo konstytucyjne – opracowanie pytań na aplikacje prawnicze z orzecznictwem
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką/radcowską (A/R), notarialną (N) oraz komorniczą (K), które odbyły się 30.9.2017 r.

1.(A/R) Zgodnie z Konstytucją RP, obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że:
A. wynika to z umowy międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska,
B. zostanie pozbawiony obywatelstwa w drodze decyzji Prezydenta RP,
C. sam się go zrzeknie, a Prezydent RP wyrazi zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 34 ust. 2 i art. 137 Konstytucji RP)
Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie (art. 34 ust. 2 Konstytucji RP). Obywatel polski, który zrzeka się obywatelstwa polskiego, traci obywatelstwo polskie po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego (art. 46 ObPolU[1], art. 137 Konstytucji RP). Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego zawiera:
1) oświadczenie wnioskodawcy o zrzeczeniu się obywatelstwa polskiego;
2) dane wnioskodawcy;
3) adres zamieszkania;
4) dane małżonka wnioskodawcy;
5) informację o ostatnim miejscu zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wnioskodawca zamieszkuje poza tym terytorium (art. 48 ust. 1 ObPolU).
Obywatel polski sprawujący władzę rodzicielską nad małoletnim umieszcza dodatkowo we wniosku:
1) dane małoletniego;
2) informację, czy i przed jakim organem zostały złożone oświadczenia o wyrażeniu zgody na utratę obywatelstwa polskiego, o których mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 lub art. 8 ObPolU (art. 48 ust. 2 ObPolU).
Wniosek przedstawiciela ustawowego o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego przez małoletniego zawiera dane i informacje określone w art. 48 ust. 1 pkt 1, 2 i 5 oraz ust. 2 pkt 2 ObPolU. We wniosku umieszcza się również imię i nazwisko, adres zamieszkania przedstawiciela ustawowego (art. 48 ust. 3 ObPolU).
Do wniosku dołącza się:
1) dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku, o których mowa w art. 48 ust. 1 pkt 2 i 4 lub ust. 2 ObPolU ;
2) posiadane dokumenty potwierdzające, że wnioskodawca jest obywatelem polskim;
3) dokument potwierdzający posiadanie obywatelstwa innego państwa lub  przyrzeczenie jego nadania;
4) fotografie osób objętych wnioskiem (art. 48 ust. 4 ObPolU).
Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego składa się na formularzu, którego wzór określają przepisy wydane na podstawie art. 54 ust. 1 ObPolU (art. 48 ust. 5 ObPolU). Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego składa się osobiście lub korespondencyjnie z podpisem urzędowo poświadczonym, za pośrednictwem wojewody lub konsula. Przepis art. 9 ObPolU stosuje się odpowiednio. Jeżeli wniosek nie spełnia wymagań określonych w art. 48 ust. 1, 2 lub 3 ObPolU lub nie dołączono do niego dokumentów, o których mowa w art. 48 ust. 4 ObPolU, organ przyjmujący wniosek wzywa wnioskodawcę do usunięcia braków, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Wojewoda i konsul przekazują niezwłocznie Prezydentowi RP, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego wraz z dokumentami wymaganymi na podstawie art. 48 ust. 4 ObPolU. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, przed przekazaniem wniosku Prezydentowi RP, zwraca się do Komendanta Głównego Policji, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby do innych organów, o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, i sporządza opinię dotyczącą wniosku. Do tych informacji stosuje się przepis art. 21 ust. 5 ObPolU (art. 49 ust. 1-5 ObPolU). Wojewoda, konsul i minister właściwy do spraw wewnętrznych przekazują wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego bezpośrednio Prezydentowi RP w każdym przypadku, gdy Prezydent tak zadecyduje, bez względu na stadium postępowania (art. 50 ust. 1 ObPolU). W takim przypadku wojewoda i konsul informują ministra właściwego do spraw wewnętrznych o przekazaniu wniosku o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego Prezydentowi RP (art. 50 ust. 2 ObPolU).

Wyrok NSA w Warszawie z 13.1.2017  r., II OSK 1217/15:
„Sprawa o uznanie za obywatela polskiego jest sprawą istotnej wagi zarówno dla państwa, jak i dla osoby ubiegającej się o obywatelstwo. Obywatelstwo to więź prawna osoby z państwem, która gwarantuje tej osobie wiele uprawnień w danym państwie, które nie przysługują cudzoziemcom. Uznanie za obywatela polskiego powoduje w zasadzie nieodwracalne skutki, gdyż – zgodnie z art. 34 ust. 2 Konstytucji RP – obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie. Dlatego wydanie przez organ decyzji o uznaniu za obywatela polskiego na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z 2009 r. o obywatelstwie polskim powinno być poprzedzone przeprowadzeniem wnikliwego postępowania wyjaśniającego co do przesłanek, o których mowa w art. 30 i 31 pow. ustawy”.

Wyrok NSA w Warszawie z 16.6.2011  r., II OSK 1155/10, ONSAiWSA 2012/1/9:
„Orzeczenie o nieważności decyzji stwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 KPA w związku z art. 11 pkt 2 ustawy z 20.1.1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz.U. R.P. Nr 7, poz. 44 ze zm.) jest prawnie dopuszczalne, ale wymaga uwzględnienia konstytucyjnej zasady względnej niezbywalności obywatelstwa polskiego (art. 34 ust. 2 Konstytucji RP) i wynikającego z niej zakazu pozbawienia obywatelstwa”.

2.(A/R) Zgodnie z Konstytucją RP, kadencja Sejmu:
A. rozpoczyna się z dniem wyborów do Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień wyborów do Sejmu następnej kadencji,
B. rozpoczyna się z dniem ogłoszenia wyników wyborów do Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień wyborów do Sejmu następnej kadencji,
C. rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 98 ust. 1 Konstytucji RP)
Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji (art. 98 ust. 1 Konstytucji RP). Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu (art. 98 ust. 2 Konstytucji RP). Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio (art. 98 ust. 3 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu (art. 98 ust. 4 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów (art. 98 ust. 5 Konstytucji RP). W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1 (art. 98 ust. 6 Konstytucji RP).

3.(A/R) Zgodnie z Konstytucją RP, o stanie wojny decyduje w imieniu Rzeczypospolitej:
A. Sejm, a jeżeli nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent RP,
B. Senat, a jeżeli nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent RP,
C. wyłącznie Zgromadzenie Narodowe.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 116 Konstytucji RP)
Jak stanowi art. 116 Konstytucji RP, Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej o stanie wojny i o zawarciu pokoju (ust. 1). Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej (ust. 2). „Do decydowania o sprawach żywotnych dla Narodu, jego bytu i niepodległości, powołany jest Sejm. Do spraw tej właśnie rangi należy niewątpliwie kwestia wojny i pokoju. W imieniu Rzeczypospolitej Sejm (a więc tylko ta izba, działająca bez udziału Senatu) decyduje o stanie wojny, co jest z reguły stwierdzeniem stanu faktycznego, ale i o zawarciu pokoju, co jest poprzedzane prowadzeniem rokowań itp. W podejmowaniu tych decyzji Sejm jest związany konstytucyjnie określonymi warunkami. Zgodnie z art. 116 ust. 2 Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej lub gdy obowiązek tego rodzaju wynika z umów międzynarodowych dotyczących wspólnej obrony przeciwko agresji. W tych stwierdzeniach zawarta została zasada pokojowej polityki Polski, albowiem Konstytucja ogłoszenie stanu wojny łączy tylko z faktem, iż kraj nasz staje się ofiarą agresji lub przeciwdziała agresji na inne państwa, z którymi Polska jest związana zobowiązaniem udzielania sobie wzajemnej pomocy. Na ewentualność wojny przewidziano także możliwość, iż Sejm nie będzie w stanie zebrać się na posiedzenie, dlatego też w jego zastępstwie postanowienie o stanie wojny ogłasza wówczas Prezydent, który ponadto na podstawie art. 234 zyskuje prawo wydawania, na wniosek Rady Ministrów, rozporządzeń z mocą ustawy”[2].

4.(A/R) Zgodnie z Konstytucją RP, organem doradczym Prezydenta RP w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest:
A. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,
B. Rada Bezpieczeństwa Narodowego,
C. Szef Sztabu Generalnego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 135 Konstytucji RP)
Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego (art. 135 Konstytucji RP). Prezydent RP określa w formie zarządzenia funkcjonowanie RBN. Do jego kompetencji należy także powoływanie i odwoływanie członków RBN. W skład RBN wchodzą:
1) Marszałek Sejmu;
2) Marszałek Senatu;
3) Prezes Rady Ministrów;
4) Minister Obrony Narodowej;
5) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji;
6) Minister Spraw Zagranicznych;
7) Koordynator służb specjalnych;
8) szefowie ugrupowań politycznych posiadających klub parlamentarny lub poselski albo przewodniczący tych klubów;
9) Szef Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
10) Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego.
W posiedzeniach RBN, na zaproszenie Prezydenta Rzeczypospolitej, mogą uczestniczyć byli Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej oraz byli Prezesi Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej może zapraszać do udziału w pracach RBN również inne osoby, których udział jest wskazany ze względu na przedmiot rozpatrywanych spraw[3].

5.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są między innymi:
A. uchwały Rady Ministrów,
B. zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
C. akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 87 ust. 2 Konstytucji RP)
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP).  Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego (art. 87 ust. 2 Konstytucji RP). „Konstytucja wyróżnia dwa rodzaje źródeł prawa: źródła prawa powszechnie obowiązującego i źródła prawa miejscowego. Te pierwsze obowiązują na całym terytorium Rzeczypospolitej, te drugie zaś tylko na obszarze działania organu, który je ustanowił, stąd określa się tego rodzaju akty jako akty prawa miejscowego. Pierwszą z tych grup Konstytucja omawia szerzej i bliżej ją charakteryzuje, drugiej natomiast poświęca znacznie mniej uwagi, odsyłając uregulowanie tej kwestii do ustawy. (…) Z wyliczonych kategorii aktów prawnych określanych mianem źródeł prawa powszechnie obowiązującego wynika ich szczególny charakter. Są to bowiem w zasadzie akty ustanawiane przez parlament, a uwaga ta dotyczy zarówno Konstytucji, jak i ustaw. Są także wyliczone akty prawne, które wchodzą w życie za zgodą parlamentu. Ta ostatnia uwaga dotyczy umów międzynarodowych, które powstają w wyniku rokowań prowadzonych przez rząd z przedstawicielami obcych państw, ale które do ratyfikacji (dokonywanej przez Prezydenta) wymagają zgody parlamentu wyrażonej w ustawie. Z wyliczonych w art. 87 ust. 1 aktów prawnych tylko rozporządzenia nie są aktami pochodzącymi od parlamentu. Prawo ich wydawania posiada Prezydent RP (art. 142 ust. 1), Rada Ministrów (art. 146 ust. 4 pkt 2), Prezes Rady Ministrów (art. 148 pkt 3), ministrowie kierujący działami administracji (art. 149 ust. 2), KRRiT (art. 213 ust. 2 Konstytucji). Są to jednocześnie akty prawne o charakterze wykonawczym, wydawane na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie (każda ustawa, jeśli przewiduje konieczność wydania do niej aktów wykonawczych, wskazuje organ, który zobowiązany jest go wydać, i przedmiot, regulacji czego ma on dotyczyć), bez którego rozporządzenie nie może być wydane. Organ wymieniony w ustawie jako upoważniony do wydania rozporządzenia nie może prawa tego przekazać innemu organowi (np. Rada Ministrów – ministrowi), czyli subdelegacja tych uprawnień nie jest dopuszczalna”[4]. Konstytucyjny system źródeł prawa zbudowany jest na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, gdzie najwyższe miejsce zajmuje Konstytucja RP.

Wyrok WSA w Łodzi z 13.12.2017  r., I SA/Łd 968/17:
„Pod pojęciem »aktów prawa miejscowego« należy rozumieć akty normatywne zawierające przepisy o charakterze abstrakcyjnym i generalnym, powszechnie obowiązujące na określonej części terytorium państwa, wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Uchwała w sprawie określenia wzorów formularzy deklaracji i informacji dotyczących m.in. podatku leśnego, jako skierowana do wszystkich osób zamieszkujących teren Gminy, na których ciąży obowiązek uiszczania tego podatku, jest aktem prawa miejscowego”.

Wyrok WSA w Łodzi z 17.11.2017  r., III SA/Łd 963/17:
„Regulamin nie jest źródłem prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP, tym niemniej spełnia kryteria źródeł prawa w szerokim tego słowa znaczeniu. Mając na uwadze normatywny charakter regulaminu stwierdzić należy, że jako akt tworzący system realizacji odpowiednich programów, przyjętych na podstawie stosownych umocowań ustawowych przyznanych instytucjom zarządzającym, regulamin konkursu, określany w doktrynie między innymi jako swoiste, bądź niezorganizowane źródło prawa, powinien stanowić podstawę oceny legalności rozstrzygnięcia konkursowego, jednakże tylko łącznie z odpowiednimi przepisami prawa powszechnie obowiązującego”.

Wyrok WSA w Krakowie z 24.5.2017  r., III SA/Kr 395/17:
„Orzeczenia Trybunału wiążą sądy administracyjne. Powszechne związanie orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego powoduje, że sądy administracyjne zobowiązane są do ich respektowania jako elementów kształtujących stan prawny oceniany przez sąd. Oznacza to, że sąd administracyjny, dokonując kontroli zgodności z prawem działalności organów administracji publicznej, zobowiązany jest do uwzględniania tych orzeczeń na równi z aktami normatywnymi wymienionymi w art. 87 ust. 1 Konstytucji RP”.

6.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, wybraną do Sejmu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na:
A. karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego,
B. karę pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywny za każde przestępstwo,
C. karę pozbawienia wolności za każde przestępstwo.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 99 ust. 3 Konstytucji RP)
Wybraną do  Sejmu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego (art. 99 ust. 3 Konstytucji RP). Uszczegółowienie tej zasady zawarte jest w art. 11 § 2 Kodeksu wyborczego[5], zgodnie z którym nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba:
1) skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
2) wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 1721). Ponadto prawa wybieralności nie ma obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem (art. 11 § 3 Kodeksu wyborczego).

7.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, w razie śmierci Prezydenta RP, tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta RP, obowiązki Prezydenta RP wykonuje:
A. Marszałek Sejmu, a jeżeli nie może wykonywać obowiązków Prezydenta RP, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu,
B. Marszałek Senatu, a jeżeli nie może wykonywać obowiązków Prezydenta RP, obowiązki te przejmuje Marszałek Sejmu,
C. Prezes Rady Ministrów, a jeżeli nie może wykonywać obowiązków Prezydenta RP, obowiązki te przejmuje najstarszy wiekiem wiceprezes Rady Ministrów.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 131 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 Konstytucji RP)
Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej (art.  131 ust. 1 Konstytucji RP). Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:
1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,
2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,
4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,
5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu (art. 131 ust. 2 Konstytucji RP). Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu (art.  131 ust. 3 Konstytucji RP). Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu (art.  131 ust. 4 Konstytucji RP). „Obecna Konstytucja wyróżnia dwie sytuacje. Pierwsza polega na tym, że Prezydent sam powiadamia Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu i wówczas Marszałek przejmuje te obowiązki tymczasowo. Może jednak zaistnieć sytuacja, gdy Prezydent nie jest w stanie przekazać zawiadomienia, wówczas konieczny staje się udział Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzyga, czy istnieje przeszkoda w sprawowaniu urzędu. Trybunał działa w tym przypadku na wniosek Marszałka Sejmu i jeśli stwierdzi tę niemożność, powierza Marszałkowi tymczasowe wykonywanie obowiązków prezydenckich. Marszałek Sejmu nie wchodzi więc w prawo zastępowania w sposób automatyczny, a tylko na podstawie rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. W żadnym przypadku jednak Marszałek Sejmu nie przejmuje urzędu w sposób trwały, a więc do końca trwającej kadencji. Jego działania polegają tylko na tymczasowym wykonywaniu obowiązków prezydenckich”[6].

8.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej jest:
A. Prezydent RP,
B. Prezes Rady Ministrów,
C. minister właściwy do spraw administracji publicznej.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 153 ust. 2 Konstytucji RP)
W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej (art. 153 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).
Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych w:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
2) urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej,
3) urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,
4) Krajowej Informacji Skarbowej i izbach administracji skarbowej;
5) komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej,
6) Centralnym Biurze Śledczym Policji,
7) Biurze Spraw Wewnętrznych Policji,
8) Biurze Spraw Wewnętrznych Straży Granicznej,
9) Biurze Nasiennictwa Leśnego,
10) jednostkach budżetowych obsługujących państwowe fundusze celowe, których dysponentami są organy administracji rządowej (art. 2 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej[7]). Korpus służby cywilnej tworzą także powiatowi i graniczni lekarze weterynarii oraz ich zastępcy (art. 2 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej). Stanowiska urzędnicze w urzędach mogą zajmować także osoby oddelegowane na podstawie odrębnych przepisów do wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której są zatrudnione (art. 2 ust. 3 ustawy o służbie cywilnej).

9.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest:
A. gmina,
B. powiat,
C. województwo.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 164 ust. 1 Konstytucji RP)
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 1-3 Konstytucji RP). „Aktualnie Konstytucja przesądza tylko, że gmina jest jednostką podstawową samorządu terytorialnego, a nie jedyną. Perspektywicznym rozstrzygnięciom wytycza kierunek treść ust. 2, który odsyła do ustawy określenie innych jednostek samorządu regionalnego czy lokalnego. Z faktu, że Konstytucja czyni gminę podstawową jednostką samorządu terytorialnego wynika konsekwencja prawna, że to gmina spełnia jego podstawowe zadania. Oznacza to, że sprawy będące w gestii tegoż samorządu należą tym samym do kompetencji gminy i jej organów, że zadania innych jednostek muszą być wyraźnie przez prawo określone i przyznane tym jednostkom. Gmina jest podmiotem prawnym, odrębnym od państwa, działa więc we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Gmina wykonuje zadania własne, należące do samorządu terytorialnego, ale spełnia także zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, nakładane przez ustawy lub przejęte na podstawie porozumienia z organem administracji rządowej”[8].

10.(N) Zgodnie z Konstytucją RP, Najwyższa Izba Kontroli podlega:
A. Prezydentowi RP,
B. Senatowi,
C. Sejmowi.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 202 ust. 2 Konstytucji RP)
Zgodnie z art. 202 Konstytucji RP, Najwyższa Izba Kontroli (NIK):
– jest naczelnym organem kontroli państwowej (ust. 1);
– podlega Sejmowi (ust. 2);
– działa na zasadach kolegialności (ust. 3).
Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności (art. 203 ust. 1 Konstytucji RP). Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności (art. 203 ust. 2 Konstytucji RP). Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa (art. 203 ust. 3 Konstytucji RP).
Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:
1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,
2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,
3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.
Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności (art. 204 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).
Szczegółowe zasady działania NIK uregulowane są w ustawie z 23.12.1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli[9].

11.(K) Zgodnie z Konstytucją RP, ogłoszenie podpisanej ustawy w Dzienniku Ustaw RP zarządza:
A. Marszałek Sejmu,
B. Marszałek Senatu,
C. Prezydent RP.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 122 ust. 2 Konstytucji RP)
Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 121 ust. 1-3 Konstytucji RP). Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Konstytucji RP Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej (art. 122 ust. 1 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 122 ust. 2 Konstytucji RP). Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją (art. 122 ust. 3 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust. 4 Konstytucji RP). Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3 Konstytucji RP, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3 Konstytucji RP (art. 122 ust. 5 Konstytucji RP). Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w art. 122 ust. 2 Konstytucji RP, terminu do podpisania ustawy (art. 122 ust. 6 Konstytucji RP). Jak stanowi art. 9 ustawy z 20.7.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych[10], w  Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, zwanym dalej „Dziennikiem Ustaw”, ogłasza się:
1) Konstytucję;
2) ustawy;
3) rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
4) rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji;
5) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1-4;
6) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw;
7) uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra (ust. 1).
W Dzienniku Ustaw ogłasza się również akty prawne dotyczące:
1) stanu wojny i zawarcia pokoju;
2) referendum ogólnokrajowego, w tym referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji;
2a) skrócenia kadencji Sejmu;
3) wyborów do Sejmu i Senatu;
4) wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
5) powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej;
6) stanu wojennego;
7) stanu wyjątkowego;
8) stanu klęski żywiołowej;
9) ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów do Parlamentu Europejskiego oraz ważności referendum ogólnokrajowego, w tym referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji (ust. 2). W Dzienniku Ustaw ogłasza się ponadto inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią (ust. 3).

Wyrok NSA w Warszawie z 29.2.2012  r., I OSK 2196/11:
„W państwie prawa, gdzie zakłada się kontrolowanie władzy przez społeczeństwo obywatelskie, obywatel w ramach konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej ma prawo dowiedzieć się jakimi przesłankami kierował się Prezydent RP, wykonując swoje uprawnienia określone w art. 122 Konstytucji RP, a tym samym zapoznać się z wnioskami opinii i ekspertyz dotyczących określonego projektu aktu prawnego”.

12.(K) Zgodnie z Konstytucją RP, na czas wojny Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych mianuje:
A. Prezydent RP, na wniosek Ministra Obrony Narodowej,
B. Prezydent RP, na wniosek Prezesa Rady Ministrów,
C. Sejm, na wniosek Prezydenta RP.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 134 ust. 4 Konstytucji RP)
Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (art. 134 ust. 1 Konstytucji RP). W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej (art. 134 ust. 2 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa (art. 134 ust. 3 Konstytucji RP). Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa (art. 134 ust. 4 Konstytucji RP). Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe (art. 134 ust. 5 Konstytucji RP). Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa (art. 134 ust. 6 Konstytucji RP).

13.(K) Zgodnie z Konstytucją RP, nie może należeć do partii politycznej:
A. Prezes Rady Ministrów,
B. Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
C. Marszałek Senatu.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 205 ust. 3 Konstytucji RP)
Prezesa NIK  – na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów – powołuje Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu (art. 14 ust. 1 NIKU[11]). Senat podejmuje uchwałę w sprawie powołania Prezesa NIK w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały w tym terminie oznacza wyrażenie zgody przez Senat (art. 14 ust. 2 NIKU). Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Prezesa NIK, Sejm powołuje na stanowisko Prezesa NIK inną osobę; przepisy art. 14 ust. 1 i 2 NIKU stosuje się odpowiednio (art. 14 ust. 3 NIKU). Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków Prezes NIK składa przed Sejmem przysięgę następującej treści: „Obejmując stanowisko Prezesa NIK uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a powierzone mi obowiązki będę wypełniał bezstronnie i z najwyższą starannością”. Przysięga może być również złożona z dodaniem słów: „Tak mi dopomóż Bóg” (art. 15 NIKU). Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Po upływie kadencji Prezes NIK pełni obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezesa NIK. Ta sama osoba może być Prezesem NIK nie dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Kadencja Prezesa NIK wygasa w razie jego śmierci, orzeczenia przez Trybunał Stanu utraty zajmowanego stanowiska lub odwołania (art. 16 ust. 1-3 NIKU, art. 205 ust. 1 Konstytucji RP). Sejm odwołuje Prezesa NIK, jeżeli:
1) zrzekł się on stanowiska;
2) uzna, że stał się on trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby;
3) został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa;
4) złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
5) Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych. Do odwołania Prezesa NIK stosuje się odpowiednio przepisy art. 14 NIKU (art. 17 ust. 1 i 2 NIKU).
Prezes NIK kieruje Najwyższą Izbą Kontroli i odpowiada przed Sejmem za jej działalność (art. 13 NIKU). Prezes NIK nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych (art. 205 ust. 2 Konstytucji RP). Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu (art. 205 ust. 3 Konstytucji RP). Nie może on być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes NIK nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 18 NIKU).

14.(K) Zgodnie z Konstytucją RP, ustawę o zmianie Konstytucji uchwala:
A. Sejm większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
B. Senat zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów,
C. Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 235 ust. 4 Konstytucji RP)
Procedura zmiany Konstytucji RP jest uregulowana w rozdziale XII tego aktu prawnego.  Zgodnie z nim, projekt ustawy o zmianie Konstytucji RP może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej (art. 235 ust. 1 Konstytucji RP). Zmiana Konstytucji RP następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat (art. 235 ust. 2 Konstytucji RP). Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy (art. 235 ust. 3 Konstytucji RP). Ustawę o zmianie Konstytucji RP uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 235 ust. 4 Konstytucji RP). Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji RP może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy (art. 235 ust. 5 Konstytucji RP). Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji RP dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w art. 235 ust. 1 Konstytucji RP mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji RP zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących (art. 235 ust. 6 Konstytucji RP). Po zakończeniu postępowania określonego w art. 235 ust. 4 i 6 Konstytucji RP Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 235 ust. 7 Konstytucji RP). „Konstytucja wprowadza zatem bardzo ważne reguły zapewniające jej trwałość, gdyż przyjęty tryb wyklucza zmiany ustawy zasadniczej w celach doraźnych. Prawo żądania przeprowadzenia referendum może zgłosić Prezydent, któremu nie przysługuje prawo weta wobec ustawy zmieniającej Konstytucję, może to uczynić Senat lub 92 posłów. W przypadku wniosku posłów lub Senatu może to oznaczać działania hamujące w stosunku do propozycji zmian wniesionych przez Prezydenta. Dzięki tego rodzaju obostrzeniom Konstytucja ma szansę zachować trwałość, zapewnić stabilność ustroju, zabezpieczyć państwo przed doraźnymi, wynikającymi z bieżących potrzeb politycznych, planami zmiany ustawy zasadniczej”[12]. Gwarancją stabilności Konstytucji RP jest także art. 228 ust. 6, zgodnie z którym Konstytucja RP nie może zostać zmieniona w czasie trwania stanu nadzwyczajnego.

15.(K) Zgodnie z ustawą o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez uprzedniej zgody:
A. Sejmu,
B. Senatu,
C. Zgromadzenia Narodowego.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 7a RPOU)
Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP oraz w innych aktach normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania (art. 1 ust. 2 RPOU[13]). W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka (art. 1 ust. 2a RPOU). W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej (art. 1 ust. 3 RPOU). Rzecznik wykonuje funkcje organu wizytującego do spraw zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (krajowy mechanizm prewencji) w rozumieniu Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18.12.2002 r. (Dz. U. z 2007 r. poz. 192) – art. 1. ust. 4 RPOU. Rzecznikiem Praw Obywatelskich może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną (art. 2 RPOU). Rzecznika Praw Obywatelskich powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów (art. 3 ust. 1 RPOU). Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu (art. 3 ust. 2 RPOU). Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu (art. 3 ust. 3 RPOU). Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody (art. 3 ust. 4 RPOU). Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio (art. 3 ust. 5 RPOU). Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika (art. 3 ust. 6 RPOU). Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków Rzecznik składa przed Sejmem następujące ślubowanie:
„Ślubuję uroczyście, że przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków Rzecznika Praw Obywatelskich dochowam wierności Konstytucji RP, będę strzec wolności i praw człowieka i obywatela, kierując się przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego i sprawiedliwości. Ślubuję, że powierzone mi obowiązki wypełniać będę bezstronnie, z najwyższą sumiennością i starannością, że będę strzec godności powierzonego mi stanowiska oraz dochowam tajemnicy prawnie chronionej”. Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg” (art. 4 RPOU). Kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje (art. 5 ust. 1 i 2 RPOU). Po zaprzestaniu wykonywania obowiązków Rzecznik Praw Obywatelskich ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli nie ma przeszkód prawnych (art. 6 RPOU). Sejm odwołuje Rzecznika Praw Obywatelskich przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli:
1) zrzekł się wykonywania obowiązków;
2) stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił – stwierdzonych orzeczeniem lekarskim;
3) złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 7 ust. 1 RPOU). Sejm odwołuje Rzecznika Praw Obywatelskich przed upływem okresu, na jaki został powołany, również jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu (art. 7 ust. 2 RPOU). Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadku określonym w art. 7 ust. 1 pkt 1 RPOU, na wniosek Marszałka Sejmu (art. 7 ust. 3 RPOU). Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 oraz w art. 7 ust. 2 RPOU, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 7 ust. 4 RPOU). Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 7a RPOU).

16.(K) Zgodnie z ustawą o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Obywatelskich może występować z wnioskami o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce do:
A. Trybunału Konstytucyjnego,
B. Naczelnego Sądu Administracyjnego,
C. Sądu Najwyższego.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 16 ust. 2 pkt 4 RPOU)
W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik Praw Obywatelskich może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw (art. 16 ust. 1 RPOU). Rzecznik Praw Obywatelskich może również:
1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela;
2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji;
3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym i brać udział w tym postępowaniu;
4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie (art. 16 ust. 2 RPOU). W przypadku wystąpienia przez Rzecznik Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, informuje on o tym Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli wniosek dotyczy praw dziecka (art. 16 ust. 3 RPOU).

Uchwała SN z 27.10.2005 r., I KZP 38/05, www.sn.pl:
„Nie należy bowiem zapominać, że tzw. pytania abstrakcyjne, o których mowa w art. 60 ustawy o Sądzie Najwyższym są środkiem nadzoru judykacyjnego mającym na celu zapewnienie jednolitości orzecznictwa zarówno sądów powszechnych i wojskowych jak i Sądu Najwyższego. W przypadku rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych lub wojskowych reakcja Sądu Najwyższego może nastąpić dopiero przy zaistnieniu większej liczby, zróżnicowanych w zakresie wykładni danego przepisu, orzeczeń. Gdy jednak chodzi o rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, to reakcja ta powinna być szybsza, jako że orzecznictwo to kształtuje ex auctoritatae orzecznictwo sądów powszechnych i wojskowych. O rozbieżności i potrzebie reakcji na nią można tu zatem mówić także wtedy, gdy jest to nawet tylko jedno orzeczenie, ale prezentujące całkowicie odmienną, od dotychczas reprezentowanej w tym orzecznictwie, interpretację określonych przepisów, zwłaszcza gdy jest to interpretacja wadliwa, nie wsparta należytą argumentacją ani nie wynikająca np. ze zmiany stanu prawnego. Dopuszczenie bowiem do funkcjonowania takiego orzeczenia Sądu Najwyższego grozi potencjalnie pojawieniem się podobnych interpretacji w orzecznictwie sądów powszechnych lub wojskowych, a obowiązek zapewnienia przez Sąd Najwyższy jednolitości tego orzecznictwa (art. 1 pkt 1 lit. a ustawy o Sądzie Najwyższym z 2002 r.), to nie tylko reakcja na zaistniałe już rozbieżności w wykładni norm prawnych, ale także eliminowanie w ramach nadzoru judykacyjnego możliwości pojawienia się takich rozbieżności w oparciu o interpretacje zawarte w orzeczeniach Sądu Najwyższego”.

Bibliografia:
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII

[1] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1462 z późn. zm.
[2] Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII, Komentarz do art. 116 Konstytucji RP.
[3] https://www.bbn.gov.pl/pl/prezydenta-rp/rada-bezpieczenstwa-nar/rola-rbn/6000,Rada-Bezpieczenstwa-Narodowego.html.
[4] Skrzydło W., op. cit., Komentarz do art. 87 Konstytucji RP.
[5] Tekst jedn. Dz. U z 2017 r. poz. 15 z późn. zm.
[6] Skrzydło W., op. cit., Komentarz do art. 131 Konstytucji RP.
[7] Tekst. jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1889 z późn. zm.
[8] Ibidem, Komentarz do art. 164 Konstytucji RP.
[9] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 524.
[10] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1523.
[11] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 524.
[12] Skrzydło W., op. cit., Komentarz do art. 235 Konstytucji RP.
[13]  Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 958.