Aktualności

Umowa o praktykę absolwencką

Paweł Wdowczyk – Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Celem opracowania jest przedstawienie możliwości odbywania praktyk absolwenckich przez osoby, które nie ukończyły 30. roku życia. Umowa o praktyki absolwenckie cieszy się dużą popularnością, gdyż jej wykonywanie nie wiąże się z odprowadzaniem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Ponadto jest dobrym rozwiązaniem dla studentów chcących zdobyć pierwsze doświadczenia zawodowe. W artykule zostały omówione poszczególne kwestie prawne związane z zawarciem umowy o praktykę absolwencką i jej wykonywaniem, a także związane ze statusem osoby bezrobotnej. 

Wprowadzenie

Aktem prawnym kompleksowo regulującym tematykę odbywania praktyk absolwenckich jest ustawa z 17.7.2009 r. o praktykach absolwenckich[1]. Jej celem jest ułatwienie uzyskania doświadczenia i nabycia umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania przyszłej pracy przez absolwentów (art. 1 ust. 2 PrAbsolwentU). Osobami uprawnionymi do skorzystania z możliwości odbycia praktyki są absolwenci co najmniej gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej (jak również osoby, które ukończyły równorzędną szkołę za granicą), którzy w dniu rozpoczęcia praktyki nie ukończyli 30. roku życia (art. 2 ust. 1−2 PrAbsolwentU). Ustawodawca określił jedynie minimalny poziom ukończonej edukacji, nie ma więc przeszkód, aby praktykę absolwencką odbywali absolwenci np. liceum ogólnokształcącego czy studiów wyższych (o ile nie ukończył 30. roku życia), jak również osoby aktualnie uczące się, która ukończyły gimnazjum bądź ośmioletnią szkołę podstawową. Praktykanci mogą zdobywać doświadczenie, pracując dla podmiotów będących osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. 

Elementy umowy

Ustawodawca w przepisach prawnych zawarł wymóg sporządzenia pisemnej umowy o praktykę absolwencką, która zawierana jest pomiędzy praktykantem a podmiotem przyjmującym na praktykę (art. 5 ust. 1 PrAbsolwentU). Jednocześnie nie określił on żadnej sankcji za zawarcie umowy w inny sposób. Zasadny jest więc wniosek, że jest to forma pisemna do celów dowodowych (ad probationem). Jej niezachowanie nie będzie miało wypływu na ważność zawartej umowy.

Elementy, które powinna zawierać umowa, to (art. 5 ust. 2 PrAbsolwentU):

  • określenie rodzaju pracy, w ramach której praktykant ma uzyskiwać doświadczenie i nabywać umiejętności praktyczne,
  • okres odbywania praktyki,
  • tygodniowy wymiar czasu pracy w ramach praktyki,
  • wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli praktyka ma być odbywana odpłatnie.

Oczywiście są to tylko niezbędne części umowy, strony mogą zawrzeć w niej również inne ważne postanowienia.

Określenie miejsca odbywania praktyki nie jest koniecznym elementem umowy o praktykę. W zależności od charakteru pracy wykonywanej w ramach praktyki może nim być zarówno stały punkt, jak i oznaczony obszar. Jest to o tyle ważne, że do osób odbywających praktykę nie będzie się stosować art. 775 KP[2], przyznający pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy, prawo do należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową[3].

Umowa o praktykę absolwencką może zostać zawarta przez praktykanta z agencją pracy tymczasowej, która przyjmuje go na praktykę na swoje potrzeby. Ewentualne skierowanie praktykanta do wykonywania pracy tymczasowej u pracodawcy użytkownika spowoduje przekształcenie umowy o praktykę absolwencką w umowę o pracę bądź umowę cywilnoprawną[4]. 

Odpłatność

Zgodnie z dyspozycją wyrażoną w art. 3 ust. 1 PrAbsolwentU praktyka absolwencka może być odbywana odpłatnie lub nieodpłatnie, przy czym w przypadku praktyki odpłatnej wysokość miesięcznego świadczenia pieniężnego nie może przekraczać dwukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w 2018 r. – 4200,00 zł (§ 1 rozporządzenia RM z 12.9.2017 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2018 r.[5]). Jeżeli w umowie nie zawarto zapisu dotyczącego odpłatności, umowa co do zasady ma charakter nieodpłatny (a contrario art. 5 ust. 2 pkt 4 PrAbsolwentU).

W przypadku umów odpłatnych, przyjmujący na praktykę zobowiązany jest pobrać od wypłaconych praktykantowi świadczeń pieniężnych miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 35 ust. 1 pkt 8 PDoFizU[6]). Zaliczka ta pobierana jest od przychodów z zastosowaniem najniższej skali podatkowej, tj. 18% (art. 27 ust. 1 PDoFizU w zw. z art. 35 ust. 6 PDoFizU).

Zauważyć należy również, że odbywana nieodpłatna praktyka absolwencka nie jest świadczeniem nieodpłatnym, lecz ekwiwalentnym. Osoba przyjęta na praktykę, choć nie otrzymuje wynagrodzenia, korzysta z wiedzy i doświadczenia przyjmującego na praktykę, dzięki czemu podnosi swoje kwalifikacje zawodowe[7].

Czas trwania

Umowa pomiędzy praktykantem a podmiotem przyjmującym na praktykę nie może być zawarta na dłużej niż 3 miesiące (art. 5 ust. 4 PrAbsolwentU). Oczywiście umowa może być zawarta na krótszy okres, a następnie być przedłużana, przy czym łączny okres praktyki u tego samego podmiotu nie może przekraczać 3 miesięcy (art. 5 ust. 5 PrAbsolwentU). Praktykant aż do ukończenia 30. roku życia może zawierać umowy o praktykę absolwencką z wieloma podmiotami. Umowa może być rozwiązana przez każdą ze stron w każdym czasie (ze skutkiem natychmiastowym) w przypadku umowy nieodpłatnej bądź z siedmiodniowym terminem wypowiedzenia – w przypadku umowy odpłatnej (art. 5 ust. 6 PrAbsolwentU). Ponadto obowiązkiem podmiotu przyjmującego na praktykę jest wystawienie na piśmie zaświadczenia o rodzaju wykonywanej pracy i umiejętnościach nabytych w czasie odbywania praktyki – na wniosek praktykanta (art. 7 PrAbsolwentU). 

Wymiar czasu pracy i okresy odpoczynku

Pomimo faktu, że praktyki absolwenckiej nie można zaliczyć do stosunku pracy, ustawodawca zdecydował się na regulację niektórych obszarów związanych z tą umową za pomocą odnośnych przepisów zawartych w Kodeksie pracy (art. 4 PrAbsolwentU). Tym samym określono następujące zasady dotyczące wymiaru czasu pracy oraz okresów odpoczynku praktykanta:

  • wymiar praktyki nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu praktyki w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 KP),
  • tygodniowy czas praktyki łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 131 § 1 KP),
  • praktykantowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 § 1 KP),
  • praktykantowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 § 1 KP),
  • jeżeli dobowy wymiar czasu praktykanta wynosi co najmniej 6 godzin, ma on prawo do przerwy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu praktyki (art. 134 KP). 
Ochrona życia i zdrowia praktykanta

Na podmiocie przyjmującym na praktykę absolwencką ciąży obowiązek zapewnienia praktykantowi (na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach) bezpiecznych i higienicznych warunków odbywania praktyki, jak również ‒ w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z odbywaniem praktyki − odpowiednich środków ochrony indywidualnej (art. 6 PrAbsolwentU). Ustawodawca wyklucza możliwość zawarcia tego typu umowy w przypadku, gdy dotyczy ona wykonywania pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 23715 KP (art. 5 ust. 3 PrAbsolwentU).

Ponadto na mocy art. 2 ust. 1 pkt 15 WypadkiSzczególU[8] praktykanci objęci są ochroną w przypadku wystąpienia wypadku przy odbywaniu praktyki absolwenckiej. Ustawodawca za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć (art. 2 ust. 1 WypadkiSzczególU).

Praktyka absolwencka a status osoby bezrobotnej

Umowa o praktykę absolwencką nie stanowi formy zatrudnienia[9], nie ma zatem przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu osoby bezrobotnej, o ile praktykant przedstawi wcześniej umowę powiatowemu urzędowi pracy, zawartą z podmiotem przyjmującym na praktykę absolwencką (art. 2 ust. 2 pkt 2 PromZatrU[10]). Niemniej jednak, jeżeli praktykant otrzymuje z tytułu praktyki absolwenckiej świadczenie pieniężne przekraczające połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie przysługuje mu prawo do zasiłku (art. 75 ust. 1 pkt 7 PromZatrU). 

Podsumowanie

Zawierane umowy o praktyki absolwenckie mają na celu ułatwienie uzyskania doświadczenia i nabycia umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania przyszłej pracy przez absolwentów szkół. Pamiętać należy jednak, że maksymalny czas trwania praktyki absolwenckiej u jednego pracodawcy wynosi 3 miesiące, bez względu na wymiar czasu, w jakim jest ona odbywana. Nie stoi to na przeszkodzie, aby absolwent zawierał takie umowy z wieloma podmiotami. Stanowi ona ponadto ciekawe rozwiązanie dla osób bezrobotnych, gdyż w czasie jej trwania mogą oni otrzymywać świadczenia pieniężne, zdobywać nowe kwalifikacje zawodowe i jednocześnie korzystać z pomocy powiatowego urzędu pracy.

 

Graduate traineeship agreement 

Summary
The aim of the study is to present the possibilities for graduate traineeships for those under the age of 30. The graduate apprenticeship agreement is very popular. Its implementation does not involve the payment of social and health insurance contributions. Moreover, it is a good solution for students who want to have their first professional experience. In the article, the author discusses particular legal issues related to the conclusion of an agreement on graduate traineeship and its implementation, and also discusses issues related to the status of the unemployed person.
Keywords: graduate internship, student, income tax, graduate traineeship agreement, intern.
Słowa kluczowe: praktyka absolwencka, student, podatek dochodowy, umowa o praktykę absolwencką, praktykant.

[1] Dz.U. Nr 127, poz. 1052 ze zm., dalej PrAbsolwentU.
[2] Ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 108 ze zm., dalej jako: KP.
[3] Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 31.3.2010 r., GPP-364-4560-25-1/10/PE/RP, LEX.
[4] Wyr. SA we Wrocławiu z 24.6.2014 r., III AUa 12/14, Legalis.
[5] Dz.U. z 2017 r. poz. 1747.
[6] Ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 200 ze zm., dalej jako: PDoFizU.
[7] Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 29.6.2011 r., ILPB2/415-436/11-2/WS, Legalis.
[8] Ustawa z 30.10.2002 r. o zaopatrzeniu z tytułów wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 737, dalej jako: WypadkiSzczególU.
[9] Zob. wyr. SA we Wrocławiu z 24.6.2014 r., III AUa 12/14, Legalis.
[10] Ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1065 ze zm., dalej PromZatrU.