Aktualności

Kasacja w KPK

Przedmiot zaskarżenia. Kasacja może być wniesiona od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a KK.

Uprawnienie stron. Do wniesienia kasacji uprawnione są strony (art. 520 § 1 KPK).

Strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu I instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść.

Podmioty szczególne. Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. Rzecznik Praw Dziecka może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka (art. 521 KPK).

Jednorazowe zaskarżenie. Kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz (art. 522 KPK).

Reklama

Podstawy kasacji. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień stanowiących bezwzględne podstawy uchylenia orzeczenia (wymienione w art. 439 KPK) lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Strona nie może również wnieść kasacji na podstawie zarzutu naruszenia art. 440 KPK (jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów).

Ograniczenia co do wniesienia kasacji wyłącznie z powodu niewspółmierności kary nie stosuje się do kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego.

Ograniczenia. Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie:

  • uniewinnienia oskarżonego,
  • umorzenia postępowania.

Powyższe ograniczenia nie dotyczą kasacji:

  • wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK (stanowiących bezwzględne podstawy uchylenia orzeczenia),
  • wniesionej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka.

Termin. Termin do wniesienia kasacji dla stron wynosi 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia, a jeżeli ustawa przewiduje doręczenie orzeczenia, od daty jego doręczenia (art. 524 § 1 zd. 1 i 2 KPK).

Terminu do wniesienia kasacji, wskazanego powyżej, nie stosuje się do kasacji wnoszonej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka.

Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Tryb wnoszenia. Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego (art. 525 § 1 KPK).

Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka wnoszą kasację bezpośrednio do Sądu Najwyższego.

Określenie zarzutu. W kasacji należy podać na czym polega zarzucane uchybienie (art. 526 § 1 KPK).

Przymus adwokacko-radcowski. Jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 526 § 2 KPK).

Zgodnie z wyrokiem TK z 21.6.2016 r. (SK 2/15, Dz.U. z 2016 r. poz. 1243), art. 526 § 2 KPK w zakresie, w jakim wyłącza możliwość sporządzenia i podpisania kasacji we własnej sprawie przez adwokata bądź radcę prawnego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

Opłata od kasacji. Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej. Nie dotyczy to prokuratora. Opłata ulega zwrotowi stronie, która ją uiściła, jeżeli kasacja zostanie uwzględniona, chociażby w części, albo zostanie cofnięta.

Niedopuszczalność środka odwoławczego. Środek odwoławczy nie przysługuje na odmowę:

  • zwolnienia od uiszczenia opłaty od kasacji,
  • wyznaczenia adwokata lub radcy prawnego w celu sporządzenia kasacji,
  • przywrócenia terminu do wniesienia kasacji.

Kasacja na korzyść. Wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie:

  • wykonanie kary,
  • zatarcie skazania,
  • akt łaski,
  • okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania.

Przyjęcie i odmowa przyjęcia kasacji. Przyjmując kasację, prezes sądu doręcza jej odpis pozostałym stronom oraz, po złożeniu przez prokuratora pisemnej odpowiedzi na kasację, niezwłocznie przesyła akta sądowi właściwemu do rozpoznania kasacji, jeżeli sąd, do którego wniesiono kasację, nie jest uprawniony do jej rozpoznania.

Prezes sądu, do którego wniesiono kasację, odmawia jej przyjęcia w razie:

  • nieuzupełnienia braków w terminie,
  • wniesienia kasacji po terminie,
  • wniesienia kasacji przez osobę nieuprawnioną,
  • gdy kasacja jest niedopuszczalna z mocy prawa,
  • gdy kasację oparto na innych powodach niż wskazane w art. 523 § 1 KPK.

Na zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego.

W wypadku przyjęcia kasacji, której prokurator nie uznał za oczywiście bezzasadną, odpis pisemnej odpowiedzi prokuratora na kasację doręcza się pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom. Dalsze pisma procesowe wnosi się bezpośrednio do sądu kasacyjnego.

Prokurator, uznając kasację za oczywiście bezzasadną, przesyła odpis odpowiedzi na kasację pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom, którzy w terminie 14 dni od otrzymania odpowiedzi prokuratora mogą przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko.

Pozostawienie kasacji bez rozpoznania. Sąd Najwyższy pozostawia bez rozpoznania przyjętą kasację, jeżeli:

  • nie odpowiada ona przepisom wymienionym w art. 530 § 2 KPK lub
  • przyjęcie kasacji nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu.

Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej.

Sąd Najwyższy może jednak zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, jeżeli stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji.

Wstrzymanie wykonania orzeczenia. W razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji (art. 532 § 1 KPK).

Środek zapobiegawczy. Jeżeli kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego, Sąd Najwyższy może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że oskarżony był uniewinniony (art. 533 KPK).

Skład Sądu Najwyższego. Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku Sąd Najwyższy orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie 3 sędziów (art. 534 § 1 KPK).

Jeżeli kasacja dotyczy orzeczenia Sądu Najwyższego, podlega rozpoznaniu w składzie 7 sędziów, chyba że orzeczenie zostało wydane jednoosobowo. W takim wypadku Sąd Najwyższy orzeka w składzie 3 sędziów (art. 534 § 2 KPK).

Rozprawa i posiedzenie. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie, a w wypadkach przewidzianych przez ustawę – na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 1 KPK).

Oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej nie wymaga pisemnego uzasadnienia. Jeżeli postanowienie zostało wydane na posiedzeniu oraz wtedy, gdy zostało wydane na rozprawie, a strona pozbawiona wolności nie miała przedstawiciela procesowego i nie została sprowadzona na rozprawę, uzasadnienie sporządza się na jej wniosek.

Kasację wniesioną przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich Sąd Najwyższy rozpoznaje na rozprawie.

Kasacja wniesiona na korzyść oskarżonego może być uwzględniona w całości na posiedzeniu bez udziału stron, w razie jej oczywistej zasadności.

Granice rozpoznania. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych w art. 435 (wyjście podmiotowe poza granice zaskarżenia), art. 439 (bezwzględne podstawy uchylenia orzeczenia) i art. 455 KPK (poprawienie kwalifikacji prawnej).

Rodzaje orzeczeń. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy:

  • oddala kasację albo
  • zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub w części.
  • Uchylając zaskarżone orzeczenie, Sąd Najwyższy:
  • przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo
  • umarza postępowanie,
  • uniewinnia oskarżonego – jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne.

Wykonanie kary. Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary, środka karnego, przepadku i środka kompensacyjnego ustaje. Karę, środek karny, przepadek i środek kompensacyjny już wykonane – w wypadku późniejszego ponownego skazania – zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary, środka karnego, przepadku i środka kompensacyjnego.

Sąd Najwyższy, uchylając orzeczenie, może zastosować środek zapobiegawczy. Na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie do równorzędnego składu Sądu Najwyższego. W razie uchylenia prawomocnego wyroku o warunkowym umorzeniu postępowania lub orzekającego karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, w wypadku ponownego orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania lub kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, na poczet okresu próby zalicza się okres próby, który upłynął od uprawomocnienia się wyroku do daty jego uchylenia.

Niedopuszczalność superkasacji. Kasacja od orzeczenia Sądu Najwyższego zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji jest niedopuszczalna.

Źródło: Postępowanie karne w pigułce