Aktualności

Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze w 2017 r. z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

Opracowanie: Rafał Maciąg – prawnik

Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką/radcowską (A/R) oraz notarialną (N), które odbyły się 30.9.2017 r.

1.(A/R) Zgodnie z KPC, do właściwości rzeczowej sądów okręgowych należą sprawy:
A. o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem,
B. o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,
C. o naruszenie posiadania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 17 pkt 44 KPC)
Kodeks postępowania cywilnego w art. 16 kreuje domniemanie właściwości sądów rejonowych w sprawach cywilnych. Z kolei do właściwości sądów okręgowych należą, zgodnie z art. 17 KPC sprawy:
1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia;
2) o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych;
3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;
4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
41) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni;
42) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną;
43) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
44) o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.
„Sprawy o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem dotyczą zarówno tych spraw, w których dochodzenie odszkodowania zostało poprzedzone uzyskaniem stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem we właściwym postępowaniu, jak i spraw, w których zgodnie z art. 4241b KPC[1] strona domaga się odszkodowania bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem”[2].

Wyrok SN z 23.6.2016 r., V CSK 587/15:
„Właściwość rzeczowa sądów okręgowych w sprawach, o których mowa w art. 17 pkt 44 KPC, zachodzi niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Rozpoznanie tego rodzaju sprawy w pierwszej instancji przez sąd rejonowy – zamiast przez sąd okręgowy – powoduje nieważność postępowania przed sądem pierwszej instancji (art. 379 pkt 6 KPC). Nieważność postępowania zachodzi także w sytuacji gdy sprawa, w której sąd rejonowy orzekł mimo właściwości sądu okręgowego bez względu na wartość przedmiotu sporu, została mu przekazana przez sąd okręgowy, jako sąd wyższego rzędu, na podstawie art. 200 KPC”.

2.(A/R) Zgodnie z KPC, sprawdzenie przez sąd z urzędu wartości przedmiotu sporu oznaczonej przez powoda, może nastąpić do chwili:
A. rozpoczęcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji,
B. doręczenia odpisu pozwu pozwanemu,
C. złożenia odpowiedzi na pozew.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 25 § 2 KPC)
Sąd ma możliwość sprawdzenia (na posiedzeniu niejawnym) wartości przedmiotu sporu oznaczonej przez powoda i zarządzenia w tym celu dochodzenia. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów właściwych – przekaże temu z nich, który wskaże powód (art. 25 KPC). Postanowienie sądu określające wartość przedmiotu sporu jest zaskarżalne zażaleniem[3]. Po ustaleniu w myśl powyższych reguł wartości przedmiotu sporu, nie podlega ona ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania. Ustalona w pozwie wartość przedmiotu sporu, która nie została sprawdzona przez sąd pierwszej instancji w myśl art. 25 § 1 i 2 KPC, pozostaje aktualna również w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym[4].

Postanowienie SN z 20.1.2017 r., I CZ 105/16:
„Dla oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu kasacyjnym art. 25 KPC stosowany jest jedynie odpowiednio, a jego § 2 nie ma zastosowania. Z tej przyczyny zarzut, że wartość wskazana w toku postępowania apelacyjnego jako sprostowanie wartości przedmiotu zaskarżenia nie była kwestionowana przez Sąd, nie ma istotnego znaczenia. W sprawach, w których dopuszczalność skargi została uzależniona od odpowiedniej wartości przedmiotu wartości zaskarżenia, Sąd uprawniony jest do jej badania i oznaczenia prawidłowej wartości. Bez znaczenia pozostaje też argument, że chociaż w pozwie powódka nie podała wartości przedmiotu sporu, Sąd Okręgowy uznał się właściwym do rozpoznania sprawy”.

Postanowienie SN z 1.12.2016 r., IV CSK 247/16:
„Sąd Najwyższy nie jest związany wskazaną przez stronę wartością przedmiotu zaskarżenia i może dokonać jej sprawdzenia na podstawie akt sprawy, z pominięciem zasad określonych w art. 25 i 26 KPC. Sprawdzenie jest niezbędne wówczas, gdy od tej wartości zależy dopuszczalność skargi kasacyjnej”.

3.(A/R) Zgodnie z KPC, opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy może zgłosić:
A. wyłącznie przeciwnik strony, do której interwenient zgłosił swoje przystąpienie,
B. wyłącznie strona, do której interwenient zgłosił swoje przystąpienie,
C. każda ze stron.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 78 § 1 KPC)
Interwencja uboczna polega na tym, że podmiot, który ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony. Swoje wstąpienie do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić w piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to należy doręczyć obu stronom (art. 77 § 1 KPC). Jak stanowi art. 78 KPC, każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego, jednakże nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy (§ 1). Sąd oddali opozycję po przeprowadzeniu co do niej rozprawy, jeżeli interwenient uprawdopodobni, że ma interes prawny we wstąpieniu do sprawy (§ 2). Mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe (§ 3). „Opozycję zgłoszoną później niż w momencie udzielenia przez sąd głosu stronom przy rozpoczęciu rozprawy wyznaczonej po otrzymaniu odpisu interwencji przez stronę sąd odrzuci postanowieniem. Zgłoszenie opozycji w terminie obliguje sąd do wyznaczenia osobnej rozprawy między interwenientem a zgłaszającym opozycję. Po przeprowadzeniu tej rozprawy sąd albo oddali opozycję, jeśli uzna, że interwenient uprawdopodobnił swój interes prawny (zob. art. 243 KPC), albo uwzględni opozycję i nie dopuści interwenienta do udziału w sprawie. Na każde z tych postanowień przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 3 KPC)”[5].

Postanowienie SN z 25.11.2010 r., III CZ 50/10:
„1. Tekst art. 76-78 KPC nie daje żadnej podstawy do wykładni, która chciałaby dopuścić badanie przez sąd z urzędu, czy rzeczywiście istnieje interes prawny, na który powołuje się interwenient uboczny i tym samym dawała sądowi możliwość wydawania w tym zakresie jakichś rozstrzygnięć nie znanych ustawie. Kodeks przewiduje tylko rozstrzygnięcie co do opozycji »po przeprowadzeniu co do niej rozprawy«. Zauważyć jedynie trzeba, iż Sąd Najwyższy dla spraw o prawa stanu cywilnego uczynił wyjątek od tej zasady stwierdzając, że art. 78 KPC nie wyłącza obowiązku sądu niedopuszczenia interwencji ubocznej również z urzędu, jeżeli brak interesu prawnego wynika z samych twierdzeń zgłaszającego interwencję uboczną.
2. Interwenientem ubocznym po stronie powodowej nie może być podmiot, który w tym procesie jest współpozwanym”.

Postanowienie SN z 15.11.2000 r., IV CKN 1328/00, OSNC 2001/5/73:
„Wydanie postanowienia uwzględniającego opozycję przeciwko wstąpieniu do sprawy interwenienta ubocznego nie stanowi samoistnej przyczyny odroczenia rozprawy”.

4.(A/R) Zgodnie z KPC, sąd może zawiesić postępowanie w sprawie z urzędu, między innymi jeżeli:
A. strona w wyznaczonym terminie nie uiści zaliczki na koszty dowodu z opinii biegłego,
B. przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka napotyka na przeszkody o nieokreślonym czasie trwania,
C. rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 177 § 1 pkt 3¹ KPC)
Artykuł 177 § 1 KPC stanowi, że sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;
2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej;
31) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej;
4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;
5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie numerów, o których mowa w art. 2081 KPC, lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.
Ponadto sąd może zawiesić postępowanie na zgodny wniosek stron (art. 178 KPC).  

Postanowienie SA we Wrocławiu z 16.4.2012 r., I ACz 654/12, http://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl:
„Zawieszenie postępowania z przyczyn wymienionych w art. 177 KPC następuje z urzędu, niezależnie od inicjatywy stron. Nie ma więc znaczenia, czy przeciwnik procesowy strony inicjującej zawieszenie miał możliwość ustosunkowania się do wniosku”.

5.(A/R) Zgodnie z KPC, sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu:
A. sześciu miesięcy od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania,
B. roku od daty złożenia zgodnego wniosku o zawieszenie postępowania,
C. roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 182 § 1 KPC)
Sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jak również z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 KPC, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Ponadto sąd umorzy postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny. Sąd także umorzy postępowanie w razie śmierci strony po upływie lat pięciu od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny (art. 182 § 1 KPC). Umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, jednakże poprzedni pozew nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (art. 182 § 2 KPC), w tym skutków polegających na przerwaniu biegu terminu przedawnienia roszczeń majątkowych[6]. Umorzenie zawieszonego postępowania przez sąd wyższej instancji powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, z wyjątkiem spraw o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód oraz o ustalenie nieistnienia małżeństwa, w których postępowanie umarza się wówczas w całości (art. 182 § 3 KPC). Z umorzeniem postępowania umarzają się nawzajem także koszty stron w danej instancji (art. 182 § 4 KPC).

Postanowienie SN z 21.9.2017 r., I PZ 9/17:
„1. Zgodnie z art. 182 § 1 KPC, sąd umarza postępowanie zawieszone na podstawie art. 176, 177 § 1 pkt 5 i 6 oraz art. 178 KPC, jeżeli wniosek o jego podjęcie nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Przesłankami umorzenia postępowania są więc bierność stron i upływ czasu. Początkowym terminem rocznego okresu, po upływie którego sąd umarza postępowanie, jest data postanowienia o zawieszeniu postępowania, a nie dzień uprawomocnienia się tego postanowienia.
2. W celu zapobiegnięcia umorzeniu postępowania zawieszonego na podstawie art. 178 KPC wystarczające jest samo złożenie wniosku o jego podjęcie przed upływem rocznego terminu liczonego od daty zawieszenia. Wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania nie musi zawierać jakiegokolwiek uzasadnienia”.

Wyrok SN z 9.3.2017 r., II UK 193/16:
„Art. 182 § 1 KPC należy interpretować z poszanowaniem konstytucyjnego prawa strony do merytorycznego rozpatrzenia sprawy przez sąd oraz zasady sprawiedliwości proceduralnej, a zatem należy dokonać sprawdzenia, czy przyczyna zawieszenia postępowania istniała i czy była przyjęta zasadnie, tak by wykluczyć sytuację, że już tylko formalistyczna czynność umorzenia postępowania pozbawia stronę prawa do sądu w rozumieniu uzyskania merytorycznego rozstrzygnięcia”.

Wyrok SA w Białymstoku z 31.12.2015 r., I ACa 432/15:
„Artykuł 182 § 1 KPC jest wyjątkiem od zasady, że postępowanie sądowe powinno być merytorycznie rozpoznane. Przepis ten należy zatem wykładać ściśle. Oznacza to, że umorzenie może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych we wskazanym przepisie. Nie można go zatem orzec tylko na tej podstawie, że wcześniej wydane postanowienie błędnie wskazało podstawę prawną zawieszenia”.

6.(A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli okaże się, że w sprawie, która nie jest rozpoznawana w postępowaniu odrębnym, powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie:
A. na wniosek powoda,
B. na wniosek pozwanego,
C. z urzędu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 194 § 3 KPC)
Jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie. Osoba wezwana do udziału w sprawie na wniosek pozwanego może domagać się zwrotu kosztów wyłącznie od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny (art. 194 § 1 KPC). Osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który wówczas będzie zwolniony od udziału w sprawie. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony pozwanej, pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów od strony powodowej, niezależnie od późniejszego wyniku sprawy (art. 194 § 2 KPC). Jeżeli okaże się, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd na wniosek powoda może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie (art. 194 § 3 KPC).

Wyrok SA w Warszawie z 16.12.2015 r., I ACa 490/15:
„Z brzmienia art. 194 § 3 KPC wynika, że to sąd decyduje o tym czy uwzględnić wniosek powoda o wezwaniu do udziału w sprawie podmiotu, który do tej pory pozwanym nie był. Zatem najpierw konieczny jest wniosek powoda o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego, podmiotu, który wcześniej nie był wskazany w pozwie jako pozwany, a następnie – konieczne jest postanowienie sądu, przy czym sąd nie jest związany takim wnioskiem i może wydać postanowienie o wezwaniu do udziału w sprawie w charakterze pozwanego lub wniosku powoda nie uwzględnić. W odróżnieniu od sytuacji przewidzianej w art. 194 § 1 KPC, w przypadku określonym w § 3 tego artykułu, sąd nie jest związany wnioskiem powoda nawet wówczas, gdy okaże się, że wymienione w § 3 przesłanki zostały spełnione. Sformułowanie »sąd może wezwać«, a nie »sąd wzywa« wskazuje, że wniosek powoda może zostać oddalony, gdy okoliczności sprawy nie wskazują na celowość żądanego dopozwania, np. wniosek zostaje złożony na etapie, gdy prawie całe postępowanie dowodowe zostało już przeprowadzone”.

Postanowienie SN z 22.7.2015 r., I PZ 10/15:
„Za przesłankę uzasadniającą nieuwzględnienie wniosku opartego na przepisie art. 194 § 3 KPC uważa się stan zaawansowania sprawy w chwili jego złożenia. Oddalenie wniosku może też oczywiście nastąpić, gdy nie są spełnione przesłanki z art. 194 § 3 KPC, to znaczy nie zachodzi ścisły związek między osobami już pozwanymi a tymi, które mają być do sprawy wezwane, wynikający z łączącego je stosunku prawnego albo, gdy dopozwanie doprowadziłoby do przedmiotowej zmiany procesu, czyli że nie chodzi o »to samo roszczenie« w rozumieniu tego przepisu”.

7.(A/R) Zgodnie z KPC, nie wygłasza się uzasadnienia wyroku:
A. gdy sędzia, który przy głosowaniu nad mającym zapaść rozstrzygnięciem nie zgodził się z większością, zgłosił przy podpisywaniu sentencji zdanie odrębne,
B. gdy wyrok ogłoszony został po odroczeniu jego ogłoszenia z uwagi na zawiłość sprawy,
C. gdy powództwo wytoczył prokurator, nie działając na rzecz oznaczonej osoby.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 324 § 2 KPC)
Zgodnie z art.  324 KPC, sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem, jeżeli ma być wygłoszone, oraz spisanie sentencji wyroku (§ 1). Przewodniczący zbiera głosy sędziów według ich starszeństwa służbowego, a ławników według ich wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli jest wyznaczony, głosuje pierwszy. Wyrok zapada większością głosów. Sędzia, który przy głosowaniu nie zgodził się z większością, może przy podpisywaniu sentencji zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia. W razie zgłoszenia zdania odrębnego nie wygłasza się uzasadnienia (§ 2). Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu (§ 3). W postępowaniu wszczętym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wyrok może być utrwalony w systemie teleinformatycznym i opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym (§ 4).
„Zamiar zgłoszenia zdania odrębnego powinien zostać wygłoszony już w trakcie dyskusji podczas narady, gdyż wówczas dopiero będzie wiadomo, co będzie stanowiło przedmiot głosowania, tj. zasadnicze powody rozstrzygnięcia czy też uzasadnienie, które ma być wygłoszone”[7].

Wyrok SN z 30.9.2016 r., I CSK 858/14:
„Wydanie wyroku reguluje art. 324 § 1 KPC. Jeżeli sąd korzysta z zawartego w art. 326 § 1 zdanie drugie KPC wyjątkowego uprawnienia do odroczenia ogłoszenia wyroku, to czynności określone w art. 324 § 1 KPC ulegają przesunięciu w czasie, co nie oznacza, że trwają przez cały ten okres. Czynności przygotowawcze podejmowane przed naradą i wydaniem orzeczenia nie mają charakteru ściśle jurysdykcyjnego, nie muszą więc być objęte okresem delegowania. Praca koncepcyjna sędziego nad kierunkiem prowadzenia spraw i przyszłym ich rozstrzygnięciem ze swej natury nie jest limitowana czasowo i trwa zwykle aż do wydania orzeczeń, nie ograniczając się do ram tzw. godzin urzędowania”.

Postanowienie SN z 24.6.2014 r., I CZ 38/14, www.sn.pl:
„1. Z przewidzianej w art. 324 § 1 KPC zasady niejawności narady sędziowskiej wynika, że w naradzie mogą brać udział tylko sędziowie i mają oni obowiązek zachowania tajemnicy co do jej przebiegu. Zgodnie z regulującym ją przepisem nie jest dopuszczalne zwolnienie od zachowania tajemnicy narady sędziowskiej. Jedynym wyjątkiem od tajności narady sędziowskiej jest możliwość zgłoszenia przez przegłosowanego sędziego zdania odrębnego (art. 324 § 2 KPC). Obowiązku zachowania tajemnicy narady sędziowskiej nie uchyla art. 85 § 3 PrUSP, ponieważ zakres regulacji tego przepisu nie pokrywa się z zakresem regulacji art. 324 § 1 KPC
2. W postępowaniu cywilnym w naradzie sędziowskiej nie może brać udziału protokolant.
3. Opatrzenie sentencji wyroku nieusuwalnymi podpisami sędziego i osoby nieuprawnionej do udziału w wydaniu wyroku, wskazującymi skład sądu, który wydał orzeczenie, oznacza, że wyrok został wydany w składzie sprzecznym z przepisami prawa”.

Wyrok SN z 6.2.2014 r., I CSK 219/13:
„Uzasadnienie wyroku – określane w treści normatywnej w art. 324 § 1 KPC jako zasadnicze powody rozstrzygnięcia – powstaje już w czasie narady. Sporządzenie uzasadnienia na piśmie (art. 328 § 1 KPC) oraz jego podpisanie (art. 330 KPC) są wprawdzie czynnościami następczymi, ale stanowiącymi tylko utrwalenie motywów uzgodnionych w toku narady. Innymi słowy, stanowi ono intelektualne oraz prawne podłoże decyzji sądowej i istnieje już w chwili jej podejmowania, a następnie – przez jej spisanie podlega ujawnieniu i formalnoprawnej materializacji, stając się w ten sposób aktem jurysdykcyjnym”.

8.(A/R) Zgodnie z KPC, w razie cofnięcia sprzeciwu od wyroku zaocznego sąd, jeżeli uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne:
A. umarza postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu,
B. orzeka postanowieniem, że wyrok zaoczny utrzymuje w mocy,
C. orzeka wyrokiem, że wyrok zaoczny utrzymuje w mocy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 349 § 1 KPC)
W razie cofnięcia sprzeciwu od wyroku zaocznego sąd, jeżeli uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne, umarza postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Wyrok zaoczny staje się wówczas prawomocny (art. 349 § 1 KPC). Przepis art. 203 § 4 KPC stosuje się odpowiednio (art. 349 § 2 KPC). Należy jednak odróżnić umorzenie postępowania na podstawie art. 349 § 1 KPC od umorzenia postępowania, o którym stanowi art. 355 § 1 KPC, zgodnie z którym sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Uchwała SN z 20.9.1990 r., III CZP 52/90, OSNC 1991/4/42:
„Dopuszczalne jest cofnięcie sprzeciwu do wyroku zaocznego także po rozszerzeniu powództwa”.

9.(A/R) Zgodnie z KPC, zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje między innymi na postanowienia sądu pierwszej instancji, których przedmiotem jest:
A. sprawdzenie i ustalenie wartości przedmiotu sporu,
B. przekazanie sprawy sądowi niższemu,
C. oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 394 § 1 pkt 1 KPC)
Zażalenie do sądu II instancji przysługuje na postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu I instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:
1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;
2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
4) rygor natychmiastowej wykonalności;
5) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
6) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
7) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
8) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
9) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
10) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
11) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka;
12) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
13) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
14) odrzucenie zażalenia;
15) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego (art. 394 § 1 KPC).
Powyższe wyliczenie nie stanowi katalogu wyczerpującego, ponieważ zażalenie przysługuje również na postanowienia wymienione w przepisach szczególnych. Kwestię zażaleń w postępowaniu nieprocesowym reguluje art. 518 KPC. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od ogłoszenia postanowienia (art. 394 § 2 KPC). Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów (art. 394 § 3 KPC). Wymienione w art. 394 § 1 pkt 1 KPC postanowienia, których przedmiotem jest przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu, to postanowienia będące efektem stwierdzenia przez sąd swojej niewłaściwości. Uważa się, że na postanowienie sądu przełożonego wyznaczające do rozpoznania sprawy inny sąd zamiast właściwego  nie przysługuje zażalenie.

Wyrok SA w Lublinie z 20.4.2017 r., I ACa 756/16:
„Konsekwencją art. 162 KPC, jest to, że strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania, polegającego na wydaniu postanowienia, które może być zmienione lub uchylone stosownie do okoliczności, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie w toku posiedzenia, a w razie nieobecności – na najbliższym posiedzeniu, chyba że niezgłoszenie zastrzeżenia nastąpiło bez jej winy. Postanowienia sądu można – z rozpatrywanego punktu widzenia – podzielić na trzy grupy:
1) te, które są zaskarżalne zażaleniem (art. 394 KPC),
2) te, które wprawdzie nie podlegają odrębnemu zaskarżeniu zażaleniem, ale wiążą sąd, który je wydał (art. 359 KPC),
3) te, które nie są zaskarżalne i nie wiążą sądu, w związku z czym mogą być zmienione lub uchylone »stosownie do okoliczności«.
Działaniu art. 162 KPC nie mogą podlegać postanowienia zaliczone do grupy pierwszej i drugiej; w pierwszym przypadku ze względu na odrębny, odwoławczy tryb ich kwestionowania i wzruszania, w drugim natomiast z tego powodu, że skoro sąd w »danych okolicznościach« jest związany swoim postanowieniem, to wytykanie ewentualnych uchybień »w tych okolicznościach« i tak nie mogłoby przynieść skutku. Postanowienie wiążące sąd strona może podważać w apelacji, jeśli miało wpływ na wynik sprawy (art. 380 KPC), choćby na zawarte w nim uchybienia nie zwróciła uwagi sądu w terminie określonym w art. 162 KPC. Jeśli natomiast chodzi o postanowienia niezaskarżalne i niewiążące sądu, to w każdej sytuacji i w każdym stanie sprawy istnieje możliwość naprawienia popełnionego błędu. Sens art. 162 KPC przemawia wyraźnie za poddaniem ich doraźnej kontroli stron, aby sąd mógł natychmiast zareagować na popełniony błąd.

Postanowienie SN z 19.1.2017 r., II CZ 140/16:
„Postanowienie w przedmiocie rozstrzygnięcia wniosku o przywrócenie terminu jest niezaskarżalne jako niekończące postępowania w sprawie i niewymienione w art. 394 § 1 KPC”.

Wyrok SA w Gdańsku z 12.12.2016 r., I ACa 263/16:
„Postanowienia w przedmiocie odmowy przekazania sprawy według właściwości miejscowej innemu sądowi nie podlegają odrębnemu zaskarżeniu zażaleniem (art. 394 § 1 KPC a contrario). Dyspozycja art. 15 § 1 KPC wyłącza zaś możliwość stosowania do takiego postanowienia art. 359 KPC, zezwalającego na uchylenie lub zmianę postanowień nie kończących postępowania w sprawie wskutek zmiany okoliczności sprawy. W ocenie Sądu Apelacyjnego postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie odmowy przekazania sprawy właściwemu miejscowo sądowi może podlegać rozpoznaniu w postępowaniu apelacyjnym tylko na podstawie art. 380 KPC. Wymaga to jednak sformułowania w apelacji wyraźnego wniosku w tym przedmiocie i wykazania, że postanowienie to miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy”.

10.(A/R) Zgodnie z KPC, skarga kasacyjna jest dopuszczalna między innymi w sprawach:
A. dotyczących świadectwa pracy,
B. o czynsz dzierżawy,
C. o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 398² § 1 KPC)
Od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 3981 § 1 KPC). Wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka (art. 3981 § 2 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 000 zł, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż 10 000 zł. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem (art. 3982 § 1 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach:
1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania;
2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent;
3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym (art. 3982 § 2 KPC).
Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński (art. 3982 § 3 KPC).

Postanowienie SN z 25.10.2017 r., II UZ 82/17:
„Niedopuszczalne jest odrzucenie przez Sąd drugiej instancji skargi kasacyjnej przyjętej wcześniej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy, chyba że ten Sąd (Najwyższy) przed przyjęciem skargi do rozpoznania zwróci akta sprawy sądowi drugiej instancji w celu sprawdzenia wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia pod rygorem odrzucenia skargi przedmiotowo niedopuszczalnej. Wprawdzie co do zasady, Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu przez Sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków, ale po przyjęciu przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej do rozpoznania wyłącznie ten Sąd (Najwyższy) jest konstytucyjnie i ustrojowo właściwy do ewentualnego odrzucenia skargi po sprawdzeniu, że rzeczywista wartość przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia czyniła ją przedmiotowo niedopuszczalną w rozumieniu art. 3982 § 1 KPC. Konkretnie rzecz ujmując, sąd drugiej instancji po przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy nie ma kognicji ani jurysdykcji do odrzucenia skargi kasacyjnej”.

Postanowienie SN z 12.10.2017 r., I UZ 35/17:
„Omyłka pisarska nie powinna pozbawiać strony prawa do skargi kasacyjnej, gdy dotyczy wartości przedmiotu zaskarżenia, a wartość ta ustalona w sposób prawidłowy powoduje, że stronie przysługuje prawo wniesienie skargi kasacyjnej”.

11.(A/R) Zgodnie z KPC, w razie cofnięcia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym sąd, jeżeli nie uznaje cofnięcia za niedopuszczalne:
A. umarza postępowanie wywołane wniesieniem zarzutów,
B. orzeka postanowieniem, że nakaz zapłaty pozostaje w mocy,
C. odrzuca zarzuty.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 497 § 1 KPC)
W razie cofnięcia zarzutów sąd, jeżeli nie uznaje cofnięcia za niedopuszczalne, orzeka postanowieniem, że nakaz pozostaje w mocy. W takim przypadku stosuje się odpowiednio przepisy o kosztach w razie cofnięcia pozwu oraz art. 203 § 3 KPC, zgodnie z którym w razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody (art. 497 § 1 i 2 KPC). „Mimo braku wyraźnego odesłania nie budzi wątpliwości, że cofnięcie zarzutów podlega badaniu według przepisu o cofnięciu pozwu (art. 203 § 4 KPC). Uważa się, że cofnięcie zarzutów jest możliwe aż do wydania orzeczenia (art. 496 KPC) i nie jest uzależnione od oświadczenia woli powoda, który może – na podstawie odpowiedniego zastosowania art. 203 § 3 – wnieść o zwrot kosztów postępowania wywołanych wniesieniem zarzutów w terminie 2 tygodni, licząc od dnia, w którym dowiedział się o cofnięciu zarzutów”[8].

Wyrok SN z 18.3.1998 r., I PKN 436/97, OSNP 1999/4/126:
„W odniesieniu do dłużnika, który cofnął zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty sprawę kończy wydanie postanowienia o utrzymaniu wobec niego nakazu zapłaty w mocy (art. 497 § 1 KPC). Brak takiego postanowienia jest równoznaczny z zachowaniem przez cofającego zarzuty pozycji strony procesowej we wszystkich dalszych stadiach postępowania”.

12.(A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, powództwo wzajemne w tym postępowaniu jest:
A. zawsze niedopuszczalne,
B. zawsze dopuszczalne,
C. dopuszczalne, jeżeli roszczenie objęte powództwem wzajemnym nadaje się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 5054 § 2 KPC)
Postępowanie uproszczone jest dopuszczalne w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych:
1) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności rzeczy sprzedanej konsumentowi z umową, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty;
2) o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 5051 KPC). Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach (art. 5052 KPC). Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu, stosując art. 1301 KPC. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów niniejszego rozdziału  (art. 5053 § 1-3 KPC). Zmiana powództwa jest niedopuszczalna. Przepisów art. 75-85 oraz art. 194-196 i art. 198 KPC nie stosuje się. Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym (art.  5054 § 1 i 2 KPC). Z kolei zgodnie z art. 204 § 1-3 KPC, powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Powództwo wzajemne można wytoczyć bądź w odpowiedzi na pozew, bądź oddzielnie, nie później jednak niż na pierwszej rozprawie, albo w  sprzeciwie od wyroku zaocznego. Pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego. Jeżeli jednak pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawa wszczęta była w sądzie rejonowym, sąd ten przekazuje całą sprawę sądowi właściwemu do rozpoznania powództwa wzajemnego. Przepisy dotyczące pozwu stosuje się odpowiednio do pozwu wzajemnego. Trzeba też wskazać, że pozew wzajemny, który nie może być rozpoznany w postępowaniu uproszczonym, nie będzie odrzucony, lecz zostanie przekazany do właściwego postępowania.

Wyrok SO w Gdańsku z 1.2.2010 r., III Ca 1237/08:
„Postępowanie uproszczone jako szczególny rodzaj postępowania służyć ma maksymalnemu przyspieszeniu procedowania, tak aby sprawy drobne rozpoznawane były sprawnie i bez zbędnej zwłoki, także wynikającej z aktywności procesowej stron. Z oczywistych względów wymaga to wprowadzenia sztywnych ram zachowania stron, ograniczając im możliwość zgłaszania wniosków dowodowych, modyfikacji żądań czy stanowisk do określonych momentów w procesie. Uchybienia w tym zakresie obciążają stronę która się ich dopuściła, a rozwiązania wprowadzone w tym zakresie przez ustawodawcę nakładają na strony postępowania uproszczonego szczególne obowiązki”.

13.(N) Zgodnie z KPC, do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego, sędzia, którego dotyczy wniosek:
A. nie może podejmować żadnych dalszych czynności,
B. może podejmować dalsze czynności, jednak nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie w sprawie,
C. może podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 50 § 3 KPC)
Artykuł 50 KPC stanowi, że wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia (§ 1). Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto, że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana (§ 2). Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego:
1) sędzia, którego dotyczy wniosek, może podejmować dalsze czynności;
2) nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie w sprawie (§ 3).

Wyrok SA w Krakowie z 2.3.2017 r., I ACa 295/16:
„1. Zgodnie z art. 531 KPC ponowny wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych okolicznościach lub wniosek oczywiście bezzasadny podlega odrzuceniu. Przepis nie wymaga aby powtórny taki wniosek musiała składać ta sama strona.
2. Czynności podejmowane przez sędziego wbrew zakazowi wskazanemu w art. 50 § 3 KPC nie powodują nieważności postępowania, a co najwyżej uchybienie procesowe, który może wpłynąć na wynik sprawy, jeżeli wniosek o wyłączenie sędziego okaże się ostatecznie uzasadniony”.

Wyrok SA w Warszawie z 6.7.2016 r., I ACa 47/15:
„Rozpoznanie sprawy z naruszeniem art. 50 § 3 KPC przez sędziego, co do którego następnie zapadło orzeczenie o jego wyłączeniu lub wniosek o wyłączenie oparty na art. 49 KPC nie został w ogóle rozpoznany, należy uznać za rozpoznanie sprawy przez sędziego wyłączonego z mocy ustawy”.

Postanowienie SA w Krakowie z 24.1.2013 r., I ACz 2185/12:
„1. We wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów danego sądu strona winna wymienić z imienia i nazwiska tychże sędziów, a nadto podać zindywidualizowane przyczyny ich wyłączenia. Dopiero po spełnieniu przez stronę tych minimalnych wymogów można przyjmować, że dany sędzia objęty jest wnioskiem o wyłączenie, a więc staje się iudice suspecto, w związku z czym zachodzą ograniczenia co do możliwości jego udziału w danej sprawie określone w art. 50 § 3 KPC i art. 51 KPC.
2. Jakkolwiek aktualne brzmienie art. 49 KPC znacznie poszerza w stosunku do poprzedniego stanu prawnego zakres okoliczności, które mogą uzasadniać wyłączenie sędziego, to jednak przepisu tego nie można interpretować w ten sposób, że każde przyznanie przez sędziego, iż zna osobiście jedną ze stron lub jej pełnomocnika wywołuje wątpliwości co do jego bezstronności. Nie każda bowiem znajomość ze stroną lub jej pełnomocnikiem może rzutować na obiektywizm sędziego. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy znajomość została zawarta dawno temu i nie była w żaden sposób podtrzymywana”.

14.(N) Zgodnie z KPC, wniosek o ustanowienie adwokata zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym:
A. sąd drugiej instancji przekazuje zawsze sądowi pierwszej instancji do rozpoznania,
B. rozpoznaje zawsze sąd drugiej instancji,
C. sąd drugiej instancji przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.

Prawidłowa odpowiedź: C  (art. 117 § 6 KPC)
Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 1 KPC). Osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 117 § 2 KPC). Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 3 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu (art. 117 § 4 KPC). Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny (art. 117 § 5 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony (art. 117 § 6 KPC).

Wyrok SA w Warszawie z 7.11.2017 r., I ACa 1369/16, http://orzeczenia.ms.gov.pl:
„Okoliczność, że powód jest pozbawiony wolności nie uzasadniania przyznania powodowi pełnomocnika z urzędu. Nadto nieustanowienie pełnomocnika z urzędu powodowi, przy jednoczesnym reprezentowaniu pozwanego przez radcę Prokuratorii Rzeczpospolitej Polskiej nie przemawia za przyjęciem tezy powoda, że stawia to pozwanego w sytuacji uprzywilejowanej”.

Postanowienie SN z 28.7.2017 r., II CZ 30/17:
„Odmowa ustanowienia pełnomocnika z urzędu wyjątkowo może spowodować nieważność postępowania. Ma to miejsce wówczas, gdy strona nie jest w stanie podjąć racjonalnej obrony swych praw”.

15.(N) Zgodnie z KPC, wyrok zaoczny doręcza się z urzędu:
A. pozwanemu, a powodowi tylko na jego wniosek,
B. obu stronom,
C. pozwanemu, a powodowi tylko wtedy, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części.

Prawidłowa odpowiedź: B  (art. 343 KPC)
Wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. Pozwanego poucza się także o treści art. 344 § 2 zdanie drugie KPC (art. 343 KPC).  „W praktyce zdarzają się orzeczenia opisywane w komparycji jako wyroki »oczno-zaoczne«, co następuje w przypadku współuczestnictwa niejednolitego biernego. W tej sytuacji wyrok będzie co do jednego z pozwanych traktowany jako wyrok oczny, ogłaszany i doręczany na zasadach ogólnych, a do innego pozwanego będzie to wyrok zaoczny, doręczany stosownie do art. 343 KPC i zaskarżalny sprzeciwem od wyroku zaocznego”[9]. Przepis art. 343 KPC jest szczególny w stosunku do art. 327 § 1 KPC, zgodnie z którym stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, obecnej przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący udzieli wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych jest obowiązkowe, należy pouczyć stronę o treści przepisów o obowiązkowym zastępstwie oraz o skutkach niezastosowania się do tych przepisów.

Uchwała SN z 16.4.2010 r., III CZP 21/10, OSNC 2010/9/121:
„Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika procesowego, doręczenia wyroku zaocznego należy dokonać pełnomocnikowi z pouczeniem o przysługujących środkach zaskarżenia, także wtedy, gdy jest nim adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy (art. 343 w związku z art. 133 § 3 KPC)”.

Postanowienie SN z 7.11.1995 r., I PRN 45/95, OSNP 1996/12/172:
„Wyrok wydany w sprawie, w której strona pozwana nie złożyła żadnego oświadczenia w przedmiocie żądań pozwu jest wyrokiem zaocznym, choćby sąd omyłkowo nadał mu charakter tzw. wyroku kontradyktoryjnego. Wyrok taki powinien być doręczony zgodnie z art. 343 KPC i przysługuje od niego sprzeciw. Bez doręczenia wyrok taki się nie uprawomocnia i rewizja nadzwyczajna od niego podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna”.

16.(N) Zgodnie z KPC, oczywiste omyłki w wyroku sądu pierwszej instancji sprostować może:
A. z urzędu sąd pierwszej instancji, a jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji również ten sąd,
B. z urzędu tylko sąd pierwszej instancji, nawet jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji,
C. wyłącznie na wniosek strony tylko sąd pierwszej instancji, nawet jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 350 KPC)
Zgodnie z art. 350 KPC, sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Sprostowanie sąd może postanowić na posiedzeniu niejawnym; o sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie stron także na udzielonych im wypisach. Dalsze odpisy i wypisy powinny być zredagowane w brzmieniu uwzględniającym postanowienie o sprostowaniu. Jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji. Pamiętać jednak trzeba, że zastosowanie art. 350 KPC nie może skutkować zmianą rozstrzygnięcia pod względem przedmiotowym, z obejściem przepisów dotyczących zmiany powództwa[10]. „Sprostowanie orzeczeń sądowych prowadzi do przywrócenia w treści dokumentu orzeczenia – bez potrzeby uruchamiania nadzoru judykacyjnego – rzeczywistej woli składu sądzącego. Dlatego przedmiotem sprostowania może być wyłącznie oczywista omyłka sporządzającego dokument orzeczenia i uwidoczniona w osnowie tego dokumentu, nie zaś wadliwość, która wystąpiła już w procesie decyzyjnym orzekania. Jak wobec tego należy sądzić, sąd nie może sprostować niedokładnego (niepełnego) oznaczenia strony procesu, jeżeli strona ta została nieprecyzyjnie opisana już w pozwie i identycznie (czyli nie przez omyłkę) została oznaczona przez sąd w wyroku. W tym przypadku bliższe określenie tej samej strony może zostać dokonane, ale na drodze wykładni orzeczenia (art. 352 KPC)”[11].

Wyrok SN z 19.4.2017 r., II PK 57/16:
„W procedurze kasacyjnej Sąd Najwyższy orzeka jako sąd prawa, a zatem nie prostuje błędów rachunkowych zaskarżonej części wyroku Sądu drugiej instancji na podstawie art. 350 § 1 KPC, bo ten przepis jest skierowany do tego Sądu orzekającego, a nie do Sądu Najwyższego”.

Wyrok SA w Szczecinie z 16.3.2017 r., I ACa 937/16:
„Sprostowanie orzeczenia ma zatem na celu usunięcie niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą sądu oraz zebranym materiałem a ich wyrażeniem na piśmie. Wymienione wady orzeczenia charakteryzować musi cecha oczywistości, która stanowi granice dopuszczalności sprostowania. Dopuszcza się możliwość dokonania sprostowania niedokładności przez uściślenie zakresu przedmiotowego lub podmiotowego rozstrzygnięcia, z tym jedynie zastrzeżeniem, że nie jest dopuszczalne takie sprostowanie orzeczenia, które skutkowałoby odmiennym rozstrzygnięciem sprawy – zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym. Co istotne, w trybie art. 350 KPC można prostować tylko pomyłki sądu, natomiast niedopuszczalne jest sprostowanie pomyłki spowodowanej przez stronę. Przy czym przyjmuje się, że sąd który idąc za brzmieniem oznaczenia stron podanym w pozwie wymieni w sentencji wyroku strony sprzecznie z zebranym w sprawie materiałem i niezgodnie z rzeczywistym stanem sprawy – dopuszcza się niedokładności lub omyłki, podlegających sprostowaniu na podstawie art. 350 KPC”.

Wyrok SA w Białymstoku z 1.12.2016 r., III AUa 564/16:
„Nie może być zmienione w drodze sprostowania orzeczenie co do istoty sprawy z tego powodu, że sąd dopatrzył się jego niezgodności z obowiązującym prawem”.

17.(N) Zgodnie z KPC, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew, sąd wydaje:
A. postanowienie o umorzeniu postępowania,
B. wyrok oddalający powództwo,
C. postanowienie o odrzuceniu pozwu.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 355 § 1 KPC)
Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne (art. 355 § 1 KPC), przy czym zwrot „stało się” przesądza o tym, że chodzi o przypadki, w których przyczyna umorzenia nie istniała w dacie wytoczenia powództwa, lecz zaistniała dopiero po tej chwili, czyli jest następcza. Wydanie wyroku stanie się niedopuszczalne, jeżeli dopiero następczo zaistnieje okoliczność, która uzasadniała odrzucenie pozwu (zob. art. 199, 1099 KPC)[12]. Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym albo gdy strony zawarły ugodę przed mediatorem, którą zatwierdził sąd (art. 355 § 2 KPC).

Wyrok SA w Szczecinie z 31.3.2015 r., I ACa 937/14:

„1. Należy odróżnić zastosowanie przepisu o charakterze formalnym, którym jest art. 355 KPC pozwalającego na zakończenie postępowania bez wnikania w meritum sprawy od merytorycznego zakończenia postępowania wyrokiem rozstrzygającym spór przedstawiony sądowi do rozstrzygnięcia. Dotyczy to również skutków orzeczenia opartego na przesłankach formalnych od orzeczenia merytorycznie kończącego spór pomiędzy stronami. Nie może odnieść rezultatu wniosek powoda o umorzenie postępowania oparty na tezie o zbędności wydania wyroku wobec wygaśnięcia prawa. Umorzenie postępowania w świetle treści art. 355 § 1 KPC może nastąpić tylko w razie zaistnienia jednej ze wskazanych w tym przepisie przyczyn, do których należy zbędność wydania wyroku.
2. W przepisie art. 355 § 1 KPC chodzi o sytuacje, w których zachodzą formalne przeszkody do merytorycznego rozpoznania sprawy. Są to takie przyczyny, które powodują, że postępowanie ze względów wyłącznie proceduralnych toczyć się nie może. Do tych zaś nie należy upadek w toku prowadzonego przed sądem pierwszej instancji postępowania merytorycznych przesłanek powództwa, które czynią je bezzasadnym i skutkują wyłącznie oddaleniem powództwa, gdy jednocześnie nie towarzyszy temu procesowe cofnięcie żądania pozwu”.

Wyrok SA w Warszawie z 25.5.2017 r., I ACa 503/16:
„Wydając postanowienie o umorzeniu postępowania, w warunkach, o których mowa w art. 355 KPC, sąd uwzględnia okoliczności, które stanowią przeszkodę merytorycznego rozpoznania sprawy. Postanowienie takie, mające z natury charakter deklaratoryjny, nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej, a co za tym idzie, nie jest przeszkodą wystąpienia ponownie z żądaniem tej samej treści”.

Wyrok SN z 20.1.2016 r., IV CSK 282/15:
„Wyegzekwowanie świadczenia zasądzonego tytułem wykonawczym objętym powództwem przeciwegzekucyjnym nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania, zgodnie z art. 355 KPC, lecz do oddalenia powództwa, o ile oczywiście wyegzekwowanie świadczenia w całości nastąpiło w toku postępowania rozpoznawczego”.

18.(N) Zgodnie z KPC, prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony:
A. zawsze sąd pierwszej instancji, nawet jeżeli orzeczenie zostało zaskarżone,
B. sąd pierwszej instancji, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji – ten sąd,
C. sąd pierwszej instancji, a jeżeli orzeczenie zostało zaskarżone zawsze sąd drugiej instancji.

Prawidłowa odpowiedź: B  (art. 364 § 1 KPC)
Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji – ten sąd. Stwierdzenia dokonuje sąd jednoosobowo (art. 364 § 1 KPC). Postanowienia w sprawie, o której mowa w art. 364 § 1 KPC, może wydać także referendarz sądowy (art. 364 § 2 KPC). „Postanowienie sądu rozstrzygające wniosek strony w przedmiocie stwierdzenia prawomocności urzędowo potwierdza formalną prawomocność orzeczenia, z czego wynika także, że orzeczenie jest prawomocne materialnie. Uzyskanie tego stwierdzenia aktualizuje się zwłaszcza w tych przypadkach, gdy orzeczenie nie będzie wykonywane w drodze egzekucji (np. wyrok z art. 189 KPC), aczkolwiek dopuszczalne jest (ale niekonieczne) stwierdzenie prawomocności orzeczeń, które podlegają zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności”[13].

Wyrok SN z 4.3.2008 r., IV CSK 465/07:
„Z uwagi na charakter samego postanowienia o stwierdzeniu prawomocności nie prowadzi ono do uprawomocnienia się orzeczenia w sytuacji, gdy brak ku temu podstaw prawnych”.

Wyrok SN z 26.9.1996 r., III CKU 3/96, OSNC 1997/2/22:
„Data wydania, a także uprawomocnienia się postanowienia odrzucającego niedopuszczalny z powodu uchybienia terminu środek zaskarżenia pozostaje bez wpływu na datę uprawomocnienia się nie zaskarżonego w terminie orzeczenia”.

19.(N) Zgodnie z KPC, jeżeli strona nie zgłosiła wniosku o doręczenie wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji:
A. dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do zgłoszenia takiego wniosku,
B. dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia ogłoszenia sentencji wyroku,
C. wniesienie apelacji nigdy nie jest dopuszczalne.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 369 § 1 i 2 KPC)
Apelację w sprawach cywilnych wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem (art. 369 § 1 KPC). Jeżeli strona nie zgłosiła wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do zgłoszenia takiego wniosku (art. 369 § 2 KPC). Termin, o którym mowa w art. 369 § 1 i 2 KPC, uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim wypadku sąd ten niezwłocznie przesyła apelację do sądu, który wydał zaskarżony wyrok (art. 369 § 3 KPC). W kontekście terminu do wniesienia apelacji należy przypomnieć treść art. 165 KPC, zgodnie z którym terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego (§ 1). Oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu (§ 2). To samo dotyczy złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u  kapitana statku (§ 3). Wprowadzenie pisma do systemu teleinformatycznego jest równoznaczne z wniesieniem pisma do sądu (§ 4).

Postanowienie SN z 24.11.2016 r., I PZ 23/16:
„Z treści art. 369 § 1 i 2 KPC wynika, że okolicznością, która ma wpływ na ustalenie terminu do wniesienia apelacji jest skuteczne złożenie przez stronę wniosku o doręczenie wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem. Na bieg terminu do wniesienia apelacji nie ma natomiast wpływu okoliczność, że sąd pierwszej instancji zamiast odrzucić spóźniony wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem na podstawie art. 167 w zw. z art. 328 § 2 KPC, doręcza stronie wyrok z uzasadnieniem. Dla strony, która żądała sporządzenia uzasadnienia wyroku w terminie spóźnionym, termin do wniesienia środka odwoławczego biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania sporządzenia uzasadnienia”.

Postanowienie SN 29.6.2016 r., III CZ 26/16:
„Zachowanie terminu do wniesienia apelacji przesądza automatycznie o terminowym wniesieniu środka odwoławczego od zawartego w wyroku postanowienia pomimo, że ze swej istoty był on nie apelacją, lecz zażaleniem”.

Bibliografia:
Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729

[1] Przepis ten stanowi, że w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
[2] Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, Komentarz do art. 17 KPC, uwaga 9.
[3] Zob. post. SA w Szczecinie z 25.2.2009 r., I ACz 31/2009, Biul. Infor. SA w Szczecinie 2011/1, poz. 5, s. 114.
[4] Zob. post. SN z 20.10.2008 r., I PZ 26/2008, OSNP 2010/5-6, poz. 67.
[5] Jakubecki A. (red.), op. cit., Komentarz do art. 78 KPC.
[6] Zob. wyr. SA w Warszawie z 18.12.2015 r., I ACa 512/15.
[7] Jakubecki A. (red.), op. cit., Komentarz do art. 324 KPC, uwaga 3.
[8] Ibidem, Komentarz do art. 497 KPC.
[9] Ibidem, Komentarz do art. 343 KPC.
[10] Zob. wyr. SN z 24.6.2009 r., I CSK 535/08, www.sn.pl.
[11] Jakubecki A. (red.), op. cit., Komentarz do art. 350 KPC.
[12] Zob. Ibidem, Komentarz do art. 355 KPC, uwagi 1 i 2.
[13] Ibidem, Komentarz do art. 364 KPC.