Artykuły

Konsulting, czyli doradztwo w interesach

Tekst pochodzi z numeru: 2 (113) luty 2010

Urszula Krzemińska

Słowo „konsulting” jest używane jako synonim szeroko rozumianej działalności doradczej. Umowa jest zawierana pomiędzy klientem (czyli podmiotem zlecającym czynności doradcze, zamawiającym konsultację lub ekspertyzę) i konsultantem jako osobą niezależną i wykwalifikowaną w zakresie rozpoznawania i rozwiązywania problemów związanych z organizacją, metodami i procedurami prowadzenia działalności gospodarczej przez klienta.

Umowa konsultingu

Należy podkreślić, że uprawnienia decyzyjne zachowuje klient, a konsultant może jedynie sugerować określone rozwiązania.

Cechą charakterystyczną umowy jest odpłatne świadczenie usług doradczych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez wyspecjalizowany podmiot w oparciu o zasadę wzajemnego zaufania i ścisłego współdziałania stron, wyróżniające się dyskrecją, neutralnością i obiektywizmem. Jest to definicja konsultingu sensu stricte.

Natomiast konsulting wykonawczy polega na wdrażaniu zaleceń przez firmę konsultingową w przedsiębiorstwie klienta.

Umowa konsultingowa jest dwustronnie zobowiązująca. Nie jest to umowa uregulowana w KC. Z reguły zawiera klauzule lojalnościowe, jako że jest oparta na stosunku zaufania. Nadto zawiera klauzule zabraniające udostępniania przez przedsiębiorcę informacji zawartych w ekspertyzie z uwagi na ochronę własności intelektualnej jej autora, jeśli konsultant nie przeniesie na przedsiębiorcę praw własności intelektualnych odnośnie do ekspertyzy.

Konsultant często udziela zapewnienia co do poprawności sporządzonej ekspertyzy. W ten sposób przyjmuje na siebie obowiązek sporządzenia ewentualnego uzupełnienia ekspertyzy lub wykonania poprawek. W interesie zlecającego ekspertyzę leży wpisanie tych obowiązków do umowy celem uniknięcia sporów pomiędzy stronami w przyszłości.

Umowa konsultingu jako umowa o charakterze ściśle doradczym jest umową starannego działania, do której odpowiednio stosuje się przepisy o zleceniu. Wyjątkowo może być potraktowana przez strony jako umowa rezultatu i oparta na odpowiednich przepisach regulujących umowę o dzieło, jeśli na konsultanta zostanie nałożony obowiązek nie tylko wykonania ekspertyzy, ale także wprowadzenia w życie jej założeń. O tym, czy mamy do czynienia z umową starannego działania, czy umową rezultatu, decyduje treść umowy zawartej z konsultantem i zakres jego obowiązków.

W praktyce występują różne odmiany konsultingu, co jest spowodowane indywidualnym charakterem tej umowy, gdyż przedmiot umowy jest każdorazowo uzgadniany podczas negocjacji z klientem.

Przedmiot umowy

Przedmiot konsultingu określa klient – dlatego nie ma on charakteru uniwersalnego.

Przedmiot umowy kształtuje w sposób bezpośredni obowiązki konsultanta. Opracowana ekspertyza ma pomóc klientowi w rozpoczęciu lub rozwijaniu sprzedaży lub produkcji z wykorzystaniem specjalistycznej wiedzy konsultanta. Ten ostatni dokonuje analizy zgłoszonego problemu, udziela informacji prawno-gospodarczych oraz wskazuje propozycje przedsięwzięć, ich skuteczność i zasadność, sugeruje najkorzystniejsze dla danego przedsiębiorcy rozwiązania.

Strony umowy

Konsulting to umowa dwustronna, łącząca przedsiębiorcę zamawiającego ekspertyzę (i ewentualnie dodatkowe czynności, np. jej wdrożenie) z wyspecjalizowaną firmą konsultingową(konsultantem). Inni uczestnicy konsultingu występujący w praktyce to: inne firmy konsultingowe jako podwykonawczy części usługi czy wywiadownie gospodarcze.

Podmiotami tej umowy są z jednej strony przedsiębiorca, a z drugiej niezależna, wyspecjalizowana i wykwalifikowana jednostka zajmująca się rozpoznawaniem i badaniem problemów związanych z szeroko rozumianą organizacją działania przedsiębiorcy, a także zalecaniem podejmowania określonych działań w celu poprawy funkcjonowania.

Prawa i obowiązki zamawiającego ekspertyzę

Do najczęściej spotykanych w praktyce uprawnień należy:

1) prawo do dokładnego określenia przedmiotu umowy;

2) prawo do udzielania wskazówek co do sposobu wykonania zlecenia;

3) prawo do wypowiedzenia zawartej umowy w każdym czasie (po rozliczeniu się z firmą konsultingową za wykonane prace i po zwrocie jej wydatków, ewentualnie naprawieniu wynikłej stąd szkody);

4) prawo do żądania informacji co do przebiegu realizacji umowy;

5) prawo do żądania sprawozdań częściowych i końcowego z prze­biegu realizacji umowy;

6) prawo do otrzymania zwrotu środków, dokumentów i wszel­kich materiałów, które w toku realizacji umowy uzyskała jed­nostka konsultingowa;

7) prawo do zobowiązania firmy konsultingowej do zachowania poufności i utrzymania w tajemnicy ujawnionych jej informacji o kliencie przy wykonywaniu umowy.

Obowiązki zamawiającego:

1) obowiązek dokładnego określenia przedmiotu umowy;

2) obowiązek wydania firmie konsultingowej dokumentów i informacji niezbędnych do prawidłowego wykonania umowy i ścisłego współpracowania z firmą w trakcie realizacji umowy;

3) obowiązek zapłaty wynagrodzenia firmie konsultingowej;

4) obowiązek zwrotu na rzecz firmy konsultingowej wszelkich wydatków poniesionych w celu prawidłowego wykonania umowy z odsetkami ustawowymi i zwolnienia jej od podjętych zobowiązań w celu realizacji umowy;

5) obowiązek złożenia oświadczenia o nieudostępnianiu osobom trzecim otrzymanej ekspertyzy stanowiącej własność intelektualną firmy konsultingowej.

Z reguły firma konsultingowa nie działa w imieniu klienta i nie może występować do urzędów w imieniu klienta o wydanie dokumentów lub udzielenie informacji bez stosownego pełnomocnictwa, dlatego istotne jest współdziałanie stron przy wykonaniu umowy.

Wynagrodzenie firmy konsultingowej

Wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od zakresu usługi. Wynagrodzenie jest wypłacane po wykonaniu ekspertyzy, ewentualnie innych dodatkowych czynności. Strony dowolnie ustalają wysokość wynagrodzenia w drodze umowy.

Prawa i obowiązki firmy konsultingowej

Uprawnienia firmy konsultingowej w związku z umową:

1) możliwość żądania od zamawiającego ekspertyz, aby zwolnił ją od zobowiązań, jakie zaciągnęła w imieniu własnym w celu należytego wykonania przedmiotu umowy, np. przejęcia długu;

2) prawo do wynagrodzenia za dokonane czynności oraz do zwrotu wszelkich wydatków i nakładów poniesionych przez konsultanta w związku z należytym wykonaniem umowy;

3) prawo do wypowiedzenia umowy w każdym czasie; jeśli jednak wypowiedzenie nastąpi bez uzasadnionej przyczyny, firma konsultingowa odpowiada za szkodę wyrządzoną zlecającemu ekspertyzę.

Obowiązki:

1) zachowanie szczególnej staranności przy realizacji umowy;

2) współdziałanie z zamawiającym ekspertyzę w trakcie realizacji umowy;

3) uwzględnianie uwag i wskazówek zgłaszanych podczas realizacji umowy przez zamawiającego ekspertyzę. Uwagi o charakterze obligatoryjnym są dla konsultanta wiążące, a odstępstwo od nich wymaga zgody zamawiającego ekspertyzę. Zgodnie z art. 737 KC przyjmujący zlecenie może bez uprzedniej zgody dającego zlecenie odstąpić od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli nie ma możności uzyskania jego zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że dający zlecenie zgodziłby się na zmianę, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy. Uwagi o charakterze fakultatywnym nie wiążą konsultanta;

4) udzielanie zamawiającemu ekspertyzę informacji o rodzaju podjętych czynności i przebiegu ich realizacji;

5) złożenie sprawozdania częściowego lub ostatecznego (po wykonaniu ekspertyzy lub po wcześniejszym rozwiązaniu umo­wy), zawierającego informacje o przebiegu realizacji umo­wy, zestawie
nie wydatków potwierdzonych fakturami lub rachunkami, rozliczenie środków otrzymanych od zamawiającego ekspertyzę;

wydanie zamawiającemu ekspertyzę wszystkiego, co uzyskała w trakcie realizacji umowy zgodnie z treścią art. 740 KC.

Rozwiązanie umowy

Obie strony mają możliwość wypowiedzenia umowy. Zamawiający ekspertyzę może ją wypowiedzieć w każdym czasie, ale powinien zwrócić firmie konsultingowej wydatki, które poczyniła w celu należytego wykonania zlecenia, a nadto obowiązany jest zapłacić firmie część wynagrodzenia odpowiadającą jej dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu − także naprawić szkodę.

Także firma konsultingowa może wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Jednakże gdy wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, firma jest odpowiedzialna za szkodę.

Żadna ze stron nie może zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów (art. 746 KC).


* Autorka jest radcą prawnym.