Aktualności

Egzamin na aplikację – pytania z KPC z opracowaniem

Postępowanie cywilne – pytania na aplikacje z komentarzem
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na: aplikację adwokacką/radcowską (A/R) oraz notarialną (N), które odbyły się 24.9.2016 r.
Pytania opracował: Rafał Maciąg – prawnik 

 1. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli powód dochodzi jednym pozwem kilku roszczeń pieniężnych (i nie są to roszczenia alternatywne lub ewentualne), obliczając wartość przedmiotu sporu:
A. nie zlicza się ich wartości, a wartość przedmiotu sporu stanowi kwota najniższego roszczenia,
B. nie zlicza się ich wartości, a wartość przedmiotu sporu stanowi kwota najwyższego roszczenia,
C. zlicza się ich wartość.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 21 KPC)
Zasady ustalania wartości przedmiotu sporu uregulowane są w art. 19-26 KPC. Zgodnie z art. 19 KPC, w sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu (§ 1). W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu (§ 2). Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego (art. 20 KPC). Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość (art. 21 KPC). Przepis art. 21 KPC nie odnosi się do żądań ewentualnych i alternatywnych[1]. W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania (art. 22 KPC). Sąd może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie (art. 25 § 1 KPC). Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 25 § 2 KPC). Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów właściwych – przekaże temu z nich, który wskaże powód (art. 25 § 3 KPC). Po ustaleniu w myśl art. 25 KPC, wartość przedmiotu sporu nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania (art. 26 KPC).  Zgodnie z art. 191 KPC, powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto – gdy roszczenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.

 Postanowienie SN z 25.2.2016 r., II UZ 49/15:
„Gdy przedmiotem sporu z zakresu ubezpieczeń społecznych jest zmiana wysokości świadczenia powtarzającego się, wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 3982 § 1 zdanie pierwsze i drugie KPC) ustala się na podstawie art. 22 KPC w odniesieniu do świadczeń przyszłych, a w odniesieniu do świadczeń zaległych – na podstawie art. 19 § 2 KPC W razie jednoczesnego dochodzenia świadczeń przyszłych i zaległych, stosuje się art. 21 KPC”.

Postanowienie SN z 9.4.2015 r., I UZ 25/14:
„Połączenie w trybie art. 219 KPC kilku oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia ma charakter techniczny także i wówczas, gdy mogły być objęte jednym pozwem. Przepis art. 21 KPC odnosi się do oznaczania wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia w jednej sprawie, w której powód dochodzi jednym pozwem kilku roszczeń, a nie do oznaczania wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia w kilku połączonych sprawach, nawet jeśli mogły być objęte jednym pozwem”.

2. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli w sprawach o zastaw przedmiot zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność zabezpieczona tym zastawem, o wartości przedmiotu sporu rozstrzyga:
A. wartość wierzytelności,
B. wartość mniejsza, czyli wartość przedmiotu zastawu,
C. różnica między wierzytelnością a wartością przedmiotu zastawu.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 24 KPC)
W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi suma wierzytelności. Jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza. Przy czym rozstrzygająca jest tutaj chwila wniesienia pozwu (art. 24 KPC).

 3. (A/R) Zgodnie z KPC, organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą w zakresie swoich zadań statutowych:
A. za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o alimenty,
B. za zgodą osoby fizycznej wyrażoną ustnie przed sądem, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o alimenty,
C. nawet bez zgody osoby fizycznej, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o alimenty, jeżeli istnieją podstawy do stwierdzenia, że osoba ta znajduje się w niedostatku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 61 § 1 pkt 1 w zw. z art. 8 KPC)
Organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu (art. 8 KPC). W zakresie swoich zadań statutowych mogą one za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz  lub przystąpić do niej w toczącym się postępowaniu w sprawach o:

1) alimenty;
2) ochronę środowiska;
3) ochronę konsumentów;
4) ochronę praw własności przemysłowej;
5) ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli (art. 61 § 1 i 2 KPC).

Ponadto, za zgodą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, wyrażoną na piśmie, organizacja pozarządowa, której jest on członkiem, może na jego rzecz wytoczyć powództwo lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sporze z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej (art. 61 § 3 KPC). Do pozwu lub pisma obejmującego przystąpienie organizacja pozarządowa dołącza wyrażoną na piśmie zgodę osoby fizycznej (art. 61 § 4 KPC). Kwestia czy organizacja pozarządowa ma interes w wytoczeniu powództwa lub wstąpieniu do niej nie podlega badaniu sądu w przeciwieństwie do kwestii czy dana organizacja pozarządowa jest uprawniona do wszczęcia postępowania lub wzięcia w nim udziału.

Postanowienie SN z 13.1.2016 r., II CZ 95/15:
„Organizacja pozarządowa, której zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej i która w zakresie swoich zadań statutowych jest uprawniona do wytoczenia powództwa na rzecz osoby fizycznej w wypadkach przewidzianych w ustawie (art. 8 KPC), jest zwolniona od obowiązku uiszczania kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 6 UKSC w zw. z art. 8 ust. 1 UKSC i art. 62 KPC. Zwolnienie to przysługuje takiej organizacji również w zakresie opłaty od apelacji, w której kwestionuje ona rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji w zakresie legitymacji procesowej czynnej (art. 61 KPC)”.

Postanowienie SN z 16.4.2015 r., I CSK 396/14:
„1. Przepis art. 64 § 11 KPC, po uchyleniu art. 64 § 2 KPC, wiąże zdolność sądową organizacji pozarządowych (dawniej organizacji społecznych) z przyznaniem im zdolności prawnej. Niezależnie od tego możliwe jest przyznanie określonej jednostce niemającej zdolności prawnej, z mocy wyraźnego przepisu, szczególnej zdolności sądowej. Organizacje pozarządowe wyposażone w osobowość prawną mają zdolność sądową na podstawie art. 64 § 1 KPC. Organizacje pozarządowe nie będące osobami prawnymi mają zdolność sądową na podstawie art. 64 § 11 KPC, jeżeli ustawa przyznaje im zdolność prawną”.

4. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił, do stanowiska interwenienta w procesie stosuje się odpowiednio przepisy o:
A. interwencji głównej,
B. współuczestnictwie formalnym,
C. współuczestnictwie jednolitym.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 81 KPC)
Jeżeli z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił, do stanowiska interwenienta w procesie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym (art. 81 KPC).

Wyrok SN z 23.8.2012 r., II CSK 740/11:
„1. Osoby, które nie były stronami i których nie obejmuje z mocy przepisu szczególnego rozszerzona prawomocność materialna wcześniejszego wyroku, nie są pozbawione możliwości realizowania swego prawa we własnej sprawie, także wtedy, gdy łączy się to z kwestionowaniem oceny wyrażonej w innej sprawie w zakresie przesłanek orzekania.
2. Skuteczność wyroku co do osób trzecich może wynikać z istoty występującego między stronami stosunku prawnego, czego dowodzi treść art. 81 KPC W związku z tym moc wiążąca prawomocnego orzeczenia rozciąga się na wszystkich współuczestników jednolitych, także tych, którzy nie uczestniczyli w sprawie i nie zostali wymienieni w wyroku (art. 73 § 2 KPC)”.

Postanowienie SA w Warszawie z 29.10.1996 r., I ACz 1035/96, OSA 1997/5/30:
„Interwenient uboczny nie dochodzi w procesie żadnych praw własnych (poza wypadkiem interwencji ubocznej samoistnej – art. 81 KPC). Współdziałając ze stroną, do której przystąpił, pośrednio broni własnej sytuacji prawnej, na którą może mieć wpływ wygranie lub przegranie procesu przez tę stronę. Udział interwenienta ubocznego w procesie uzasadniony jest z reguły istnieniem stosunku prawnego między interwenientem, a stroną, do której przystąpił”.

5. (A/R) Zgodnie z KPC, osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania:
A. nie mogą być przesłuchane w charakterze świadków,
B. mogą być przesłuchane w charakterze świadków, lecz nie mogą być zwolnione przez sąd od składania przyrzeczenia,
C. mogą być przesłuchane w charakterze świadków, lecz nie składają przyrzeczenia.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 267 KPC)
W procedurze cywilnej świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
3) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
4) współuczestnicy jednolici (art. 259 KPC).

Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji (art. 2591 KPC). Współuczestnik sporu, niebędący współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika (art. 260 KPC). Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód (art. 261 § 1 KPC).  Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi (art. 261 § 2 KPC). Przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań (art. 266 § 1 KPC). Przesłuchanie rozpoczyna się od zadania świadkowi pytań dotyczących jego osoby oraz stosunku do stron (art. 266 § 2 KPC). Jeżeli świadek ma składać zeznania, przewodniczący odbiera od niego przyrzeczenie, po pouczeniu go o znaczeniu tego aktu (art. 266 § 3 KPC). Nie składają przyrzeczenia świadkowie małoletni, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, oraz osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania. Inni świadkowie mogą być za zgodą stron zwolnieni przez sąd od złożenia przyrzeczenia (art. 267 KPC).

6. (A/R) Zgodnie z KPC, gdy wyrokiem zaocznym sąd oddalił powództwo w całości, wyrok zaoczny sąd uzasadnia:
A. z urzędu,
B. gdy pozwany wniósł sprzeciw,
C. gdy powód zażądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania takiego nie zgłosił, wniósł apelację w przepisanym terminie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 342 KPC)
Możliwość wydania przez sąd wyroku zaocznego zachodzi w przypadku, gdy pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie. W takiej sytuacji przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa (art. 339 KPC).  Wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania takiego nie zgłosił, wniósł apelację w przepisanym terminie (art. 342 KPC). W ciągu dwóch tygodni od doręczenia wyroku pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw. W piśmie zawierającym sprzeciw powinien on przytoczyć zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, a także okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności (art. 344 § 1 i 2 KPC).

Wyrok SN z 26.3.2009 r., I CSK 282/2008, OSNC 2010/B, poz. 41:
„Postanowienie o zawieszeniu rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu (art. 346 KPC) nie jest zdarzeniem uzasadniającym wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 § 1 pkt 2 KPC). Uzasadnia ono zawieszenie postępowania egzekucyjnego na wniosek dłużnika (art. 820 KPC)”.

Postanowienie SN z 12.4.2013 r., IV CZ 27/13:
„Wyroki zaoczne różnią się od pozostałych wyroków nie przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz warunkami jego wydania. Zrealizowanie się w konkretnej sytuacji procesowej przesłanek do wydania wyroku zaocznego musi być uświadomione przede wszystkim przez sąd prowadzący postępowanie. Swoje stanowisko w tej kwestii sąd manifestuje stronom postępowania, nazywając wyrok »zaocznym« i postępując z nim stosownie do art. 342 KPC. Skoro wyrok zaoczny różni się od wyroku zwykłego nie przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz warunkami jego wydania, to strony i ewentualne inne osoby zainteresowane przebiegiem i wynikiem postępowania są w stanie spostrzec, że sąd uznał, iż istnieją warunki do wydania wyroku zaocznego na podstawie opisanego wyżej zachowania. Tylko na tej podstawie są też w stanie stwierdzić, jaki środek zaskarżenia przysługuje im od wydanego orzeczenia i jakich wymagań muszą dopełnić w celu jego wniesienia”.

7. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli sąd w wyroku nie orzekł o całości żądania:
A. sąd może z urzędu uzupełnić wyrok,
B. sąd może z urzędu uzupełnić wyrok, tylko jeżeli strona wniosła środek zaskarżenia od tego wyroku,
C. strona może zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 351 § 1 KPC)
Artykuł 351 KPC stanowi, że strona ma prawo w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu – od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu (§ 1). Orzeczenie uzupełniające wyrok zapada w formie wyroku, chyba że uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów lub natychmiastowej wykonalności (§ 2). Wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów sąd może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym (§ 3). Wniosek taki aktualizuje się tylko w razie nierozstrzygnięcia o kosztach.

Wyrok SA w Łodzi z 26.1.2017 r., III AUa 1868/15:
„Co do zasady, wyrok jest niepełny, gdy sąd nie odniesie się do przedmiotu procesu określonego treścią żądania i jego podstawą faktyczną. Taki wyrok nie może być w pominiętym zakresie zaskarżony. Jeśli strona wniesie środek odwoławczy od przedmiotu nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji, to środek ów podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny z powodu braku substratu zaskarżenia. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kwestia ta nie jest tak jednoznaczna. Postępowanie sądowe ma bowiem charakter odwoławczy i kontrolny, a zatem przedmiot i zakres odwołania oraz rozstrzygnięcia sądu są wyznaczane przez przedmiot i treść decyzji organu rentowego”.

Wyrok SA w Katowicach z 28.5.2015 r., I ACa 156/15:
„Wyrok uzupełniający, o jakim mowa w art. 351 § 3 KPC, ma byt samodzielny i nie może zmierzać do dopisania jakiegokolwiek tekstu do już wydanego, niekompletnego wyroku”.

8. (A/R) Zgodnie z KPC, sąd drugiej instancji rozpoznając apelację, bierze pod uwagę nieważność postępowania:
A. tylko na zarzut podniesiony przez stronę skarżącą,
B. z urzędu, w granicach zaskarżenia,
C. z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 378 § 1 KPC)
Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 KPC).
Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (art. 378 § 1 KPC). W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni składać pisma przygotowawcze (art. 378 § 2 KPC).

Wyrok SN z 9.2.2017 r., II PK 364/15:
„Zarzut naruszenia art. 378 § 1 KPC jest zasadny, gdy pozostaje w związku z uprzednim zarzutem apelacji, na przykład braku dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności (art. 217 § 3 KPC). Dopiero wówczas można ocenić, czy konkretny zarzut apelacji nie zostały rozpoznany i miał wpływ na wynik sprawy; zatem czy zasadny jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 378 § 1 KPC”.

Wyrok SA w Szczecinie z 22.11.2016 r., III AUa 158/16:
„Sformułowanie »w granicach apelacji« wskazane w art. 378 § 1 KPC oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania”.

9. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji nie zostało sporządzone, a w sprawie została wniesiona skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd drugiej instancji:
A. nie sporządza uzasadnienia zaskarżonego wyroku i niezwłocznie przesyła akta sprawy Sądowi Najwyższemu celem rozpoznania skargi,
B. sporządza uzasadnienie zaskarżonego wyroku tylko wówczas, jeżeli strona wnosząca skargę zgłosiła w skardze wniosek o uzasadnienie wyroku,
C. sporządza z urzędu uzasadnienie zaskarżonego wyroku w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 387 § 4 KPC)
Sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zgłosiła wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem (art. 387 § 1 KPC). Pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia. Jeżeli apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem (art. 387 § 2 KPC). Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 387 § 21 KPC). Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji zgłosiła wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem. Przepisy art. 327 § 2 KPC i art. 331 § 2 KPC stosuje się odpowiednio. Jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w terminie tygodniowym od dnia sporządzenia uzasadnienia (art. 387 § 3 KPC). Jeżeli uzasadnienie nie zostało sporządzone, a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna lub skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd drugiej instancji sporządza uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi (art. 387 § 4 KPC). Treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji regulowana jest przez art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 KPC.

Postanowienie SN z 10.2.2017 r., V CZ 3/17:
„1. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje przekonywające stanowisko, zgodnie z którym wniosek o uzasadnienie orzeczenia i doręczenie go stronie powinien być zgłoszony po ogłoszeniu tego orzeczenia, także wówczas, gdy do ogłoszenia dochodzi w trybie publikacyjnym. Dopiero złożenie wniosku po takim ogłoszeniu może wywołać skutek procesowy.
2. Wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem można złożyć skutecznie dopiero po ogłoszeniu orzeczenia.
3. Wyrok istnieje dopiero od chwili jego ogłoszenia, a nie od dnia jego ogłoszenia, a Sąd – zgodnie z art. 332 § 1 KPC – jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a nie od dnia jego ogłoszenia”.

Postanowienie SN z 14.11.2016 r., I PZ 18/16:
„Dwumiesięczny termin do wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczyna bieg dopiero od dnia doręczenia stronie skarżącej, na skutek wniosku złożonego przez nią w trybie art. 387 § 3 KPC, orzeczenia z uzasadnieniem. Zgłoszenie żądania doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem w trybie art. 387 § 3 KPC jest zatem warunkiem umożliwiającym wniesienie skargi kasacyjnej”.

10. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli Sąd Najwyższy, po przedstawieniu przez sąd drugiej instancji zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, które powstało przy rozpoznawaniu apelacji, podjął uchwałę rozstrzygającą to zagadnienie:
A. uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne nie wiąże w danej sprawie,
B. uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże w danej sprawie,
C. uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże wszystkie sądy powszechne.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 390 KPC)
Jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Sąd Najwyższy władny jest przejąć sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu (art. 390 § 1 KPC). Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże w danej sprawie (art. 390 § 2 KPC). Przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia jest dopuszczalne w każdej sprawie, niezależnie od sądu rozpoznającego apelację i od tego, czy w danej sprawie przysługuje skarga kasacyjna Sąd Najwyższy może odmówić w formie postanowienia podjęcia uchwały i zwrócić akta sądowi drugiej instancji, podjąć uchwałę rozstrzygającą zagadnienie prawne, przejąć postanowieniem sprawę do rozpoznania lub przekazać postanowieniem zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego. „Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia nie może sprowadzać się do pytania o możliwy sposób rozstrzygnięcia sprawy”[2].

Postanowienie SN z 9.2.2017 r., III CZP 91/16:
„W sytuacji, w której sąd odwoławczy jest przekonany o prawidłowości tylko jednego kierunku wykładni określonej kwestii prawnej, to brak jest podstaw do przedstawienia zagadnienia prawnego na podstawie art. 390 § 1 KPC, gdyż nie jest rolą Sądu Najwyższego udzielanie jedynie wsparcia dla stanowiska prawnego stanowczo aprobowanego przez sąd odwoławczy. Celem instytucji prawnej określonej w art. 390 § 1 KPC nie jest bowiem to, aby Sąd Najwyższy potwierdzał jednoznacznie wyartykułowane i aprobowane stanowisko sądu drugiej instancji”.

11. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji zarzuca nieważność postępowania:
A. sąd, który wydał zaskarżone postanowienie jest obowiązany niezwłocznie rozpoznać to zażalenie, po przeprowadzeniu rozprawy co do tego zażalenia,
B. sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, nie może orzekać co do tego postanowienia, bowiem wyłącznie właściwy do orzekania co do tego zażalenia jest sąd drugiej instancji,
C. sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt sądowi drugiej instancji, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 395 § 2 KPC)
Zażalenie do sądu II instancji przysługuje na postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu I instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:
1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;
2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
4) rygor natychmiastowej wykonalności;
5) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
6) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
7) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
8) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
9) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
10) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
11) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka;
12) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
13) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
14) odrzucenie zażalenia;
15) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego (art. 394 § 1 KPC).

Powyższe wyliczenie nie stanowi katalogu wyczerpującego, ponieważ zażalenie przysługuje również na postanowienia wymienione w przepisach szczególnych. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od ogłoszenia postanowienia (art. 394 § 2 KPC). Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów (art. 394 § 3 KPC). Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt sądowi drugiej instancji, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych (art. 395 § 2 KPC).

Postanowienie SA we Wrocławiu z 15.3.2012 r., I ACz 447/12:
„Doręczenie odpisu zażalenia stronie przeciwnej nie wyklucza kompetencji Sądu I instancji do rozpoznania zażalenia, wskazane w art. 395 § 2 KPC”.

Postanowienie SN z 14.3.2012 r., II CZ 177/11:
„Co do zasady w postępowaniu, w którym sąd o zażaleniu rozstrzyga na podstawie art. 395 § 2 KPC, stronie wygrywającej, zgodnie z ogólną regułą odpowiedzialności za wynik procesu z art. 98 KPC, należą się koszty tego postępowania, jako postępowania zażaleniowego”.

Postanowienie SN z 23.6.2010 r., II CZ 100/09:
„Zasadą według art. 395 § 2 KPC jest uchylenie zaskarżonego postanowienia, jeśli zaś sąd ze względu na wystąpienie takiej potrzeby rozpozna ponadto sprawę na nowo, to wydane ponownie postanowienie podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych, druga strona ma więc w tej, istotnej z punktu widzenia jej interesów, sytuacji pełną możliwość obrony swych praw. Oczywista niezgodność obowiązku doręczenia zażalenia drugiej stronie z niewątpliwą ratio regulacji zawartej w art. 395 § 2 KPC uzasadnia zatem wniosek o uchyleniu tego obowiązku przez wskazaną regulację w zakresie jej zastosowania”.

12. (A/R) Zgodnie z KPC, wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku:
A. nie wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego,
B. nie wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego tylko wówczas, jeżeli strona wnosząca skargę oświadczy na piśmie, że przyłącza się do stanowiska Prokuratora Generalnego,
C. wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 3981 § 2 k.p.c.)
Od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 3981 § 1 KPC). Wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę wyłącza – w zaskarżonym zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka (art. 3981 § 2 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 000 zł, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż 10 000 zł. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem (art. 3982 § 1 KPC). Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach:
1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania;
2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent;
3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym (art. 3982 § 2 KPC).

Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński (art. 3982 § 3 KPC).

Postanowienie SN z 15.12.2016 r., I UZ 49/16:
„1. Wydanie prawomocnego orzeczenia sprawia, że skorzystanie ze skargi kasacyjnej, czy też skargi o wznowienie postępowania, jest wprawdzie możliwe, jednak uzależnione zostało od występowania kwalifikowanych podstaw. Z jednej strony, ograniczenia te są zrozumiałe przez wzgląd na potrzebę ochrony pewności obrotu prawnego, z drugiej zaś, nakładają na stronę wzmożoną staranność w zakresie wyrażania swojego stanowiska i jego argumentowania. Dochodzi do tego dodatkowy element, polegający na zobowiązaniu do przedstawiania swoich racji przed Sądem Najwyższym przez profesjonalnego pełnomocnika.
2. Niezachowanie warunku z art. 871 § 1 KPC jest wadą nieusuwalną.
3. Artykuł 124 § 2 KPC stanowi, że w razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, dla którego sporządzenia ustawa wymaga zastępstwa prawnego przez adwokata lub radcę prawnego, sąd doręcza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu odpis postanowienia z urzędu, a termin do wniesienia zażalenia na postanowienie biegnie od dnia jego doręczenia pełnomocnikowi. Analizując przekaz zawarty w przywołanym przepisie dochodzi się do wniosku, że »koryguje« on termin do wniesienia zażalenia, a przy tym chroni stronę przed zarzutem naruszenia art. 871 § 1 KPC. Dodać do tego należy, że w razie oddalenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu termin do wniesienia skargi kasacyjnej (zażalenia) dla strony biegnie od dnia doręczenia jej postanowienia oddalającego wniosek, co daje stronie szansę na wniesienie skargi (zażalenia) korzystając z pełnomocnika z wyboru”.

Postanowienie SN z 11.8.2016 r., I CZ 43/16:
„Regulacja art. 3981 § 1 KPC wyłącza dopuszczalność skargi kasacyjnej od innych, niż w niej wskazane, prawomocnych postanowień sądu drugiej instancji, chociażby kończyły one postępowanie w sprawie”.

Postanowienie SN z 13.1.2016 r., V CZ 78/15:
„1. Z wykładni językowej art. 3981 § 1 KPC wywieść należy, że legitymacja przysługująca oznaczonym podmiotom chroniącym interes publiczny wynika wprost z tej normy, a nie przepisów określających zadania, formy organizacyjne i sposób funkcjonowania instytucji, na których czele stoją. Odwoływanie się do rzekomo utrwalonych zwyczajów i praktyki sądów jest, wobec formalizmu prawa procesowego, niedopuszczalne.
2. Do wniesienia skargi kasacyjnej na podstawie art. 3981 § 1 KPC legitymowany jest wyłącznie Prokurator Generalny. Jeżeli występują przyczyny uniemożliwiające osobiste podjęcie tej czynności w indywidualnej sprawie w jego imieniu i w jego zastępstwie skargę może wnieść Zastępca Prokuratora Generalnego. Każdorazowo powinien przy tym wskazać, że przyczyna taka zachodzi oraz że działa w zastępstwie i z upoważnienia Prokuratora Generalnego. Niedopuszczalne jednak jest przekazanie tej kompetencji w wewnętrznym akcie administracyjnym ustalającym zakres czynności Prokuratora Generalnego i jego zastępców”.

13. (A/R) Zgodnie z KPC, w sprawach o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, powództwo wzajemne:
A. nie jest dopuszczalne, strona pozwana może jednak również żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa,
B. nie jest dopuszczalne i strona pozwana nie może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa,
C. jest dopuszczalne.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 4541 § 1 i 3 KPC)
Powództwo wzajemne o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa, a także o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne (art. 4541 § 1 KPC). W czasie trwania procesu o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa albo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie może być wszczęta odrębna sprawa o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa albo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 4541 § 2 KPC). Strona pozwana może jednak również żądać ustalenia lub zaprzeczenia macierzyństwa, ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa albo ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 4541 § 3 KPC). Należy zaznaczyć, że niedopuszczalne jest również wniesienie powództwa wzajemnego w sprawach: o rozwód i o separację (art. 439 § 1 KPC), o naruszenie posiadania (art. 479 KPC),  w postępowaniu nakazowym (art. 493 § 4 KPC),  w postępowaniu uproszczonym (art. 5054 § 2 KPC).

14. (A/R) Zgodnie z KPC, jeżeli w postępowaniu nakazowym powód dochodzi roszczenia przeciwko zobowiązanemu z weksla i do pozwu nie dołączono oryginału weksla:
A. sąd odrzuca pozew,
B. sąd odmawia wydania nakazu zapłaty,
C. przewodniczący wzywa powoda do jego złożenia pod rygorem zwrotu pozwu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 485 § 1, 2 i 4 KPC)
Postępowanie nakazowe należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych (art. 4841 § 1 KPC). Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nakazowym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie (art. 4841 § 2 KPC). Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym (art. 4841 § 3 KPC). Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:
1) dokumentem urzędowym;
2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu;
4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym (art. 485 § 1 KPC).

Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z  rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu (art. 485 § 2 KPC). Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 684) lub kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy, oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 ust. 2 tej ustawy (art. 485 § 2a KPC). Sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty (art. 485 § 3 KPC). Jeżeli nie dołączono oryginału weksla, czeku, warrantu lub rewersu albo dokumentów określonych w art. 485 § 3 KPC, przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130 KPC (art. 485 § 4 KPC). Z art. 485 § 1 KPC wynika, że do postępowania nakazowego można skierować jedynie pozwy o zasądzenie świadczenia. Postępowanie nakazowe opiera się na założeniu, że podstawa faktyczna roszczenia powoda została w całości udowodniona za pomocą dołączonych do pozwu dokumentów wymienionych w art. 485 § 1 pkt 1–4 KPC oraz w art. 485 § 2–3 KPC. „Przepis art. 485 KPC zakreśla konieczną, a zarazem wystarczającą, treść dokumentów stanowiących podstawę do wydania nakazu zapłaty. Powód nie musi udowadniać wszelkich okoliczności uzasadniających dochodzone roszczenie, wystarczy że wykaże okoliczności uzasadniających wydanie nakazu zapłaty, a więc złoży dokumenty wyznaczone specyfiką zawartą w art. 485 KPC”[3].

Wyrok SN z 12.5.2016 r., I CSK 242/15:
„Zasady postępowania nakazowego nie pozwalają sądowi na zasądzenie należności dochodzonej w tym postępowaniu, na innej podstawie faktycznej niż określona przez powoda, a w szczególności na zasądzenie należności nie udowodnionej dokumentem stanowiącym podstawę żądania wydania nakazu zapłaty.”

15. (N) Zgodnie z KPC, sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami należą do właściwości:
A. sądów rejonowych,
B. sądów okręgowych,
C. sądów rejonowych albo sądów okręgowych, w zależności od wartości przedmiotu sporu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 17 pkt 4 KPC)
Kodeks postępowania cywilnego w art. 16 kreuje domniemanie właściwości sądów rejonowych w sprawach cywilnych. Z kolei art. 17 KPC zawiera wyliczenie spraw należących do właściwości sądów okręgowych. Punkt 4 tego przepisu stanowi, że sądy okręgowe są właściwe do rozpoznania spraw o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o: a) alimenty; b) naruszenie posiadania; c) ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami; d) uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym; e) spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Do właściwości sądów okręgowych należą również, zgodnie z art. 17 KPC sprawy:
1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia;
2) o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych;
3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;
4) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni;
5) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną;
6) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
7) o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Postanowienie SN z 6.3.2015 r., III CZ 10/15:
„Właściwość rzeczową sądu okręgowego w sprawie, której przedmiotem jest wyłącznie roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia (sprawa o zapłatę) określa się na podstawie art. 17 pkt 4 KPC”.

Postanowienie SN z 28.1.2015 r., II CZ 87/14:
„1. Podstawą wyróżnienia kategorii praw majątkowych i niemajątkowych jest typowy interes, jaki realizują. Na podstawie tego kryterium do praw majątkowych zalicza się w szczególności prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowe małżeńskie, a także istotną część praw kwalifikowanych, jako tzw. własność intelektualna. Do praw niemajątkowych zalicza się prawa osobiste i prawa rodzinne niemajątkowe, stanowiące element stosunków między małżonkami, krewnymi, przysposobionymi i powinowatymi.
2. Bez znaczenia dla kwalifikacji sprawy jako majątkowej pozostaje okoliczność, że pośrednio wydane orzeczenie może oddziaływać także na dobra niemajątkowe”.

16. (N) Zgodnie z KPC, jeżeli w myśl przepisów tego kodeksu nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, sąd, przed który należy wytoczyć powództwo, oznaczy:
A. sąd okręgowy,
B. sąd apelacyjny,
C. Sąd Najwyższy.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 45 KPC)
Jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda (art. 43 § 1 KPC). To samo dotyczy wypadku, gdy nieruchomość, której położenie jest podstawą oznaczenia właściwości sądu, jest położona w kilku okręgach sądowych (art. 43 § 2 KPC). W przypadku, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności, sąd nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd (art. 44 KPC). Jeżeli w myśl przepisów KPC nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, SN na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo (art. 45 KPC). Niemożność ustalenia właściwości miejscowej (ogólnej, przemiennej, wyłącznej) występuje w dwóch przypadkach:

  • brak jest przepisu prawa mogącego w danym stanie faktycznym stanowić podstawę ustalenia tej właściwości;
  • nie ma możliwości ustalenia faktu, od którego przepis prawa uzależnia właściwość sądu w danej sprawie. Należy podkreślić, że art. 45 KPC dotyczy wyłącznie postępowania procesowego, ponieważ w postępowaniu nieprocesowym obowiązuje art. 508 § 1 KPC, zgodnie z którym jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jego pobytu. Do postępowania z urzędu właściwy jest sąd miejsc, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd dla m.st. Warszawy.

Postanowienie SN z 26.7.2013 r., III SO 5/13, OSNP 2014/6/94:
„Istnienie w sprawie jurysdykcji krajowej powinno być przedmiotem oceny sądu właściwego, choćby był to sąd oznaczony przez Sąd Najwyższy na podstawie art. 45 KPC”.

Zarządzenie SN z 9.3.2016 r., III CO 10/16, OSNC 2016/7-8/96:
„Jeżeli sąd, do którego wniesiono pozew jest niewłaściwy miejscowo oraz nie może na podstawie okoliczności sprawy ustalić tej właściwości, zwraca się z urzędu do Sądu Najwyższego o oznaczenie sądu właściwego (art. 45 KPC)”.

Postanowienie SN z 18.12.2012 r., II PO 1/12:
„Zakresem art. 45 KPC objęte są sytuacje, gdy niemożliwe jest ustalenie właściwości ogólnej w sprawach regulowanych przepisami kodeksu postępowania cywilnego o tej właściwości, właściwości ogólnej i przemiennej w sprawach należących do właściwości przemiennej oraz właściwości wyłącznej w tych sprawach, które poddane są właściwości wyłącznej. Niemożność ustalenia sądu właściwego zachodzi, gdy nie można ustalić okoliczności wyznaczającej właściwość bądź gdy w konkretnej sytuacji brak jest takiej okoliczności, np. pozwana osoba fizyczna nie ma i nigdy nie miała w Polsce miejsca zamieszkania i nie ma w Polsce miejsca pobytu albo żadnego z tych miejsc nie można ustalić (gdy sprawa należy do właściwości ogólnej)”.

17. (N) Zgodnie z KPC, o wyłączeniu sędziego rozstrzyga:
A. sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – sąd nad nim przełożony,
B. sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – sąd wyznaczony przez sąd nad nim przełożony,
C. zawsze sąd przełożony nad sądem, w którym sprawa się toczy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 52 § 1 KPC)
O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy (niezależnie od instancji), a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu niedostatecznej liczby sędziów – sąd nad nim przełożony (art. 52 § 1 KPC). W rozumieniu tego przepisu sądem przełożonym nad sądem rejonowym jest sąd okręgowy, nad sądem okręgowym – sąd apelacyjny, a nad sądem apelacyjnym – Sąd Najwyższy. „Przy ustaleniu czy zachodzi przewidziany w art. 52 § 1 KPC brak dostatecznej liczby sędziów do rozstrzygnięcia o wyłączeniu sędziego, należy mieć na uwadze wszystkich sędziów sądu, w którym sprawa się toczy, a nie tylko sędziów jednego wydziału”[4]. Postanowienie, które może być wydane na posiedzeniu niejawnym, wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy (art. 52 § 2 KPC). Uwzględniając wniosek o wyłączenie sędziego, sąd znosi postępowanie w zakresie obejmującym udział tego sędziego w sprawie po złożeniu wniosku, chyba że czynności przez niego podejmowane były czynnościami niecierpiącymi zwłoki (art. 52 § 3 KPC).

Postanowienie SN z 10.5.2016 r., II PO 2/16:
„1. Po nowelizacji art. 531 KPC nie daje już podstaw do odrzucenia wniosku o wyłączenie sędziego z uwagi na przesłankę »oczywistej bezzasadności« bez składania wyjaśnień przez sędziego.
2. Wniosek o wyłączenie wszystkich sędziów sądu apelacyjnego rozpoznaje Sąd Najwyższy (art. 52 § 1 KPC) i ma wówczas zastosowanie art. 871 § 1 KPC, a pismo procesowe zawierające taki wniosek sporządzone z naruszeniem art. 871 KPC podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków (art. 130 § 5 KPC)”.

Postanowienie SA w Gdańsku z 16.6.2009 r., I ACz 674/09, POSAG 2009/1/59:
„Wniosek o wyłączenie sądu jako nieprzewidziany w art. 48 – 52 KPC jest niedopuszczalny, a przez to, jest on oczywiście bezzasadny, w rozumieniu art. 531 KPC i dlatego, na podstawie tego przepisu, podlega odrzuceniu”.

18. (N) Zgodnie z KPC, w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite):
A. wszystkie czynności procesowe współuczestników działających zawsze są skuteczne wobec niedziałających,
B. czynności procesowe współuczestników działających nigdy nie są skuteczne wobec niedziałających,
C. czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających, jednakże do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich współuczestników.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 73 § 2 KPC)
Kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią: 1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne); 2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne) (art. 72 § 1 KPC). Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis art. 72 § 1 KPC stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym (art. 72 § 2 KPC). Przepis art. 72 § 2 KPC stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa materialnego, innego niż współuczestnictwo konieczne (art. 72 § 3 KPC). Każdy współuczestnik działa w imieniu własnym (art. 73 § 1 KPC). W wypadku jednak, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich współuczestników (art. 73 § 2 KPC).

Wyrok SA w Białymstoku z 28.7.2016 r., I ACa 219/16:
„Z żadnego przepisu ustawy nie wynika, iż wyrok w sprawie o zwolnienie od egzekucji dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich wierzycieli – współuczestników. Niepodzielność wyroku w rozumieniu art. 73 § 2 KPC oznacza bowiem, że w stosunku do wszystkich współuczestników musi zapaść jeden wyrok, rozstrzygający sprawę w sposób jednolity. Innymi słowy – nie jest możliwe odmienne rozstrzygnięcie w stosunku do poszczególnych współuczestników np. uwzględnienie powództwa w stosunku do jednych, a oddalenie powództwa w stosunku do innych”.

Postanowienie SA w Katowicach z 26.2.2016 r., I ACa 1022/15:
„Przyjęcie tezy, że możliwe jest wydanie w stosunku do współuczestników jednolitych wyroku poddanego w przypadku każdego z nich różnym reżimom zaskarżenia, prowadzić by mogło nie tylko do uprawomocnienia się tego wyroku w różnym czasie, ale i do tego, że w stosunku do każdego z nich zapadłby wyrok odmiennej treści. Zdarzyć by się tak mogło w sytuacji gdy wobec jednego z pozwanych, który nie zaskarżył wyroku apelacją (bo, na przykład, powództwo uznawał) wyrok stałby się prawomocny, a jednocześnie na skutek sprzeciwu wniesionego przez tego współpozwanego, wobec którego wydano wyrok zaoczny, doszłoby do oddalenia powództwa. Podkreślić należy, że w takiej sytuacji sprzeciw, mimo brzmienia zdania pierwszego art. 73 § 2 KPC, nie mógłby już być skuteczny wobec tego współuczestnika, który zapadłego przeciwko niemu w warunkach kontradyktoryjności wyroku nie zaskarżył apelacją. Takie konsekwencje sprzeciwiają się istocie niepodzielności wyroku oraz istocie współuczestnictwa jednolitego i z pewnością nie mogły być przez ustawodawcę zamierzone. Z tej przyczyny przyjmuje się, że w przypadku takiego współuczestnictwa nie jest możliwe zróżnicowanie charakteru zapadającego przeciwko pozwanym wyroku i że wyrok taki może mieć charakter zaoczny jedynie wobec wszystkich współuczestników”.

19. (N) Zgodnie z KPC, opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy może zgłosić:
A. każda ze stron,
B. tylko powód,
C. tylko pozwany.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 78 § 1 KPC)
Kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd, w którym toczy się sprawa (interwencja główna) (art. 75 KPC). Kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna) (art. 76 KPC). Wstąpienie swe do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić w piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to należy doręczyć obu stronom (art. 77 § 1 KPC). Interwenient uboczny może ze wstąpieniem do sprawy połączyć dokonanie innej czynności procesowej (art. 77 § 2 KPC). Każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego, jednakże nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy (art. 78 § 1 KPC). Sąd oddali opozycję po przeprowadzeniu co do niej rozprawy, jeżeli interwenient uprawdopodobni, że ma interes prawny we wstąpieniu do sprawy (art. 78 § 2 KPC).  Mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe (art. 78 § 3 KPC).

Postanowienie SN z 25.11.2010 r., III CZ 50/10:
„1. Tekst art. 76-78 KPC nie daje żadnej podstawy do wykładni, która chciałaby dopuścić badanie przez sąd z urzędu, czy rzeczywiście istnieje interes prawny, na który powołuje się interwenient uboczny i tym samym dawała sądowi możliwość wydawania w tym zakresie jakichś rozstrzygnięć nie znanych ustawie. Kodeks przewiduje tylko rozstrzygnięcie co do opozycji »po przeprowadzeniu co do niej rozprawy«. Zauważyć jedynie trzeba, iż Sąd Najwyższy dla spraw o prawa stanu cywilnego uczynił wyjątek od tej zasady stwierdzając, że art. 78 KPC nie wyłącza obowiązku sądu niedopuszczenia interwencji ubocznej również z urzędu, jeżeli brak interesu prawnego wynika z samych twierdzeń zgłaszającego interwencję uboczną.
2. Interwenientem ubocznym po stronie powodowej nie może być podmiot, który w tym procesie jest współpozwanym”.

20. (N) Zgodnie z KPC, ustanowienia adwokata może się domagać osoba prawna:
A. tylko wtedy, gdy została zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości,
B. tylko wtedy, gdy została zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części,
C. niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 117 § 3 KPC)
Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 3 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy (art. 117 § 4 zd. pierwsze KPC). Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny (art. 117 § 5 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony (art. 117 § 6 KPC). W razie oddaleni wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku (art. 117² § 1 KPC). Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oparty na tych samych okolicznościach podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku zażalenie nie przysługuje (art. 117² §  2 KPC). Uwzględniając powyższe należy uznać, że przy rozpoznawaniu przez sąd wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu badaniu podlega: 1) sytuacja majątkowa strony; 2) potrzeba udziału w sprawie profesjonalnego pełnomocnika.

Wyrok SN z 31.1.2017 r., I CSK 459/16:
„Jeżeli wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu został zawarty już w piśmie wszczynającym sprawę, a nadanie jej prawidłowego biegu wymaga dokonania przez stronę określonych czynności procesowych, sąd powinien najpierw rozpoznać wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i w zależności od jego rozstrzygnięcia, wezwać ustanowionego pełnomocnika lub stronę do uzupełnienia braków formalnych pisma wszczynającego sprawę”.

Wyrok SA w Gdańsku z 17.1.2017 r., III APa 32/16:
„Ocena, czy wystąpiła potrzeba pouczenia strony o możliwości i celowości ustanowienia dla niej pełnomocnika zgodnie z art. 212 KPC należy do sądu i to on kierując się swoją wiedzą i doświadczeniem ocenia, czy wystąpiły przesłanki uzasadniające pouczenie strony. Brak pouczenia o możliwości złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może jednak stanowić uchybienie procesowe mające wpływ na wynik sprawy, aczkolwiek wpływ ten należy wykazać. Także sam fakt istnienia chociażby choroby psychicznej strony nie uzasadnia konieczności uwzględnienia jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, bowiem także w takiej sytuacji sąd ocenia, czy udział profesjonalnego pełnomocnika jest w sprawie potrzebny i tylko wówczas, gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym albo gdy strona wykazuje nieporadność i nie podejmuje stosownych działań procesowych, obowiązany jest ustanowić pełnomocnika z urzędu. W przypadku, gdy strona przejawia adekwatną do charakteru sprawy aktywność w procesie, w szczególności w toku postępowania dowodowego, i dokonuje czynności procesowych, składając pisma i wnioski, których sens nie wzbudza wątpliwości, to nieustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu nie pozbawia jej możliwości obrony jej praw. W szczególności wówczas, gdy strona nie wykazuje się nieporadnością, a sprawa nie jest skomplikowana ani pod względem prawnym, ani pod względem faktycznym”.

21. (N) Zgodnie z KPC, umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, jednakże:
A. poprzedni pozew nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa,
B. poprzedni pozew wywołuje wszelkie skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa,
C. poprzedni pozew wywołuje wszelkie skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, jeżeli ponowne wytoczenie powództwa nastąpi w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 182 § 2 KPC)
Sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jak również z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 KPC, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Ponadto, sąd umorzy postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny. Sąd także umorzy postępowanie w razie śmierci strony po upływie lat pięciu od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny (art. 182 § 1 KPC). Umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, jednakże poprzedni pozew nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (art. 182 § 2 KPC), w tym skutków polegających na przerwaniu biegu terminu przedawnienia roszczeń majątkowych[5]. Umorzenie zawieszonego postępowania przez sąd wyższej instancji powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, z wyjątkiem spraw o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód oraz o ustalenie nieistnienia małżeństwa, w których postępowanie umarza się wówczas w całości (art. 182 § 3 KPC). Z umorzeniem postępowania umarzają się nawzajem także koszty stron w danej instancji (art. 182 § 4 KPC).

Wyrok SA w Białymstoku z 31.12.2015 r., I ACa 432/15,
„Artykuł 182 § 1 KPC jest wyjątkiem od zasady, że postępowanie sądowe powinno być merytorycznie rozpoznane. Przepis ten należy zatem wykładać ściśle. Oznacza to, że umorzenie może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych we wskazanym przepisie. Nie można go zatem orzec tylko na tej podstawie, że wcześniej wydane postanowienie błędnie wskazało podstawę prawną zawieszenia”.

Postanowienie SN z 9.7.2015 r., I CZ 62/15:
„W tych przypadkach, w których postanowienie sądu o zawieszeniu postępowania podlega samodzielnie zaskarżeniu zażaleniem, nie ma potrzeby wracać do badania trafności przesłanek samego zawieszenia postępowania przy rozpoznawaniu środka zaskarżenia od postanowienia o jego umorzeniu z uwagi na upływ czasu. Nie ma bowiem przeszkód, by strony, które kwestionują trafność rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania czyniły to w przewidziany ustawą sposób niezwłocznie po jego wydaniu. Postanowienie o zawieszeniu postępowania wydane przez sąd drugiej instancji nie podlega jednak samodzielnie kontroli instancyjnej, a to oznacza, że strona, która zamierza zwalczać pogląd o istnieniu konkretnych podstaw zawieszenia postępowania nie ma ku temu bezpośredniego środka, dostępnego natychmiast po wydaniu postanowienia. W takich przypadkach konieczne jest przyjęcie, że postanowienie o zawieszeniu postępowania wydane przez sąd drugiej instancji może podlegać kontroli na podstawie art. 380 KPC przy rozpoznawaniu środka zaskarżenia od postanowienia o umorzeniu postępowania, wydanego na podstawie art. 182 KPC. Inaczej prawidłowość oceny przesłanek zawieszenia postępowania, która skutkowała wydaniem postanowienia o jego umorzeniu, co prowadzi do zakończenia postępowania w sprawie, pozostawałaby poza jakąkolwiek kontrolą”.

22. (N) Zgodnie z KPC, niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę:
A. z urzędu,
B. tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy,
C. tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 202 KPC)
Artykuł 200 KPC stanowi, że sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym (§ 1).  Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego (§ 2 ). Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy (§ 3 ). Niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd nie bada z urzędu tej niewłaściwości również przed doręczeniem pozwu. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, jak również niewłaściwy tryb postępowania, brak należytego umocowania pełnomocnika, brak zdolności procesowej pozwanego, brak w składzie jego organów lub niedziałanie jego przedstawiciela ustawowego sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202 KPC). Artykuł 202 KPC dotyczy wyłącznie zarzutów formalnych tj. takich, które polegają na: 1) podniesieniu przeszkód procesowych uniemożliwiających wyrokowanie i w  rezultacie prowadzą one do formalnego zakończenia procesu; 2) wytknięciu uchybień przepisów procesowych.

Wyrok SA w Poznaniu z 25.1.2017 r., III AUa 568/16:
„Bezwzględna niedopuszczalność drogi sądowej zachodzi wówczas, gdy sprawa – na skutek jej »niecywilnego« charakteru lub w związku z obowiązującym przepisem prawa – w żadnym wypadku nie może być załatwiona przez sąd powszechny. Niedopuszczalność względna, występująca w polskim ustawodawstwie sporadycznie, wynika z pozostawienia osobie uprawnionej możliwości wyboru drogi – sądowej lub przed innym organem – na której chce realizować przysługujące jej prawo podmiotowe. Możliwość takiego wyboru musi być jednak przewidziana w konkretnym przepisie ustawy (dekretu). Można mówić o nie dopuszczalności drogi sądowej w zakresie całego powództwa albo tylko jego części. W efekcie mimo przynależenia danej sprawy do drogi sądowej, droga ta może być – w części istotnej dla orzeczenia o całości żądania niedopuszczalna. Stan taki nie uzasadnia odrzucenia pozwu lecz zawieszenie postępowania ze względu na praeudicium do czasu rozstrzygnięcia kwestii nienależącej do drogi sądowej przez uprawniony organ. Przepisy regulujące dopuszczalność drogi sądowej chronią ogólny porządek prawny. Z tych względów dopuszczalność drogi sądowej sąd uwzględnia z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202 KPC). Stwierdziwszy brak tej przesłanki odrzuca pozew zgodnie z art. 199 KPC, brak jej powoduje nieważność postępowania (art. 379 KPC). Wykonanie przeto przez sąd obowiązku nałożonego cytowanymi przepisami nie może być rozważane w płaszczyźnie nadużycia prawa będącego w kolizji z zasadami współżycia społecznego, gdyż przesłanka dopuszczalności drogi sądowej nie podlega dyspozycji ani sądu, ani stron”.

23. (N) Zgodnie z KPC, natychmiastowa wykonalność wyroku nie będzie nigdy orzeczona (z wyłączeniem spraw z zakresu prawa pracy) w sprawach przeciwko:
A. małoletniemu,
B. ubezwłasnowolnionemu,
C. Skarbowi Państwa.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 335 § 2 KPC)
Zgodnie z brzmieniem art. 333 KPC, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny (§ 1).  Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania (§ 2). Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę (§ 3).

Sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia (art. 334 § 1 KPC). Jednakże natychmiastowa wykonalność nie będzie orzeczona nawet za zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda. Przepisu tego nie stosuje się do wyroków zasądzających alimenty w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu (art. 335 § 1 KPC). Natychmiastowa wykonalność nie będzie również orzeczona nawet za zabezpieczeniem w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa (art. 335 § 2 KPC). Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano, a gdy ogłoszenia nie było – od chwili podpisania sentencji orzeczenia (art. 336 KPC).

Wyrok NSA w Warszawie z 9.3.2013 r., II GSK 2413/11:
„W sprawach z zakresu prawa pracy wyłączenie zastosowania art. 335 § 2 KPC powoduje, iż dopuszczalne jest nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności także w stosunku do pracodawców będących jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa”.

24. (N) Zgodnie z KPC, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym, postanowienie sądu pierwszej instancji o umorzeniu postępowania może zapaść:
A. na posiedzeniu niejawnym,
B. na posiedzeniu niejawnym, ale tylko na wniosek powoda.
C. tylko po przeprowadzeniu rozprawy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 355 § 2 KPC)
Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne (art. 355 § 1 KPC). Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym albo gdy strony zawarły ugodę przed mediatorem, którą zatwierdził sąd (art. 355 § 2 KPC).

Wyrok SN z 20.1.2016 r., IV CSK 282/15:
„Wyegzekwowanie świadczenia zasądzonego tytułem wykonawczym objętym powództwem przeciwegzekucyjnym nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania, zgodnie z art. 355 KPC, lecz do oddalenia powództwa, o ile oczywiście wyegzekwowanie świadczenia w całości nastąpiło w toku postępowania rozpoznawczego”.

Wyrok SA w Szczecinie z 31.3.2015 r., I ACa 937/14:
„1. Należy odróżnić zastosowanie przepisu o charakterze formalnym, którym jest art. 355 KPC pozwalającego na zakończenie postępowania bez wnikania w meritum sprawy od merytorycznego zakończenia postępowania wyrokiem rozstrzygającym spór przedstawiony sądowi do rozstrzygnięcia. Dotyczy to również skutków orzeczenia opartego na przesłankach formalnych od orzeczenia merytorycznie kończącego spór pomiędzy stronami. Nie może odnieść rezultatu wniosek powoda o umorzenie postępowania oparty na tezie o zbędności wydania wyroku wobec wygaśnięcia prawa. Umorzenie postępowania w świetle treści art. 355 § 1 KPC może nastąpić tylko w razie zaistnienia jednej ze wskazanych w tym przepisie przyczyn, do których należy zbędność wydania wyroku.
2. W przepisie art. 355 § 1 KPC chodzi o sytuacje, w których zachodzą formalne przeszkody do merytorycznego rozpoznania sprawy. Są to takie przyczyny, które powodują, że postępowanie ze względów wyłącznie proceduralnych toczyć się nie może. Do tych zaś nie należy upadek w toku prowadzonego przed sądem pierwszej instancji postępowania merytorycznych przesłanek powództwa, które czynią je bezzasadnym i skutkują wyłącznie oddaleniem powództwa, gdy jednocześnie nie towarzyszy temu procesowe cofnięcie żądania pozwu”.

25. (N) Zgodnie z KPC, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania:
A. gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego,
B. gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego chociażby w części,
C. w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy.

 Prawidłowa odpowiedź: C (art. 386 § 4 KPC)
W razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy (art. 386 § 1 KPC). W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 KPC).  Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie (art. 386 § 3 KPC).  Poza wypadkami określonymi w art. 386 § 2 i 3 KPC sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 KPC). W wypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie (art. 386 § 5 KPC). Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego (art. 386 § 6 KPC).

Postanowienie SN z 23.3.2017 r., V CZ 11/17:
„Zgodnie z art. 386 § 4 KPC, poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Treść omawianych przepisów wskazuje, że możliwość uchylenia wyroku przez sąd drugiej instancji została ograniczona wyłącznie do sytuacji wyczerpująco w tych przepisach wymienionych. Oznacza to, że nie ma podstawy do dokonywania wykładni rozszerzającej przesłanki »nierozpoznania istoty sprawy«”.

Postanowienie SN z 3.3.2017 r., I CZ 29/17:
„Ustawodawca w obawie przed bezzasadnym stosowaniem przez sądy odwoławcze art. 386 § 4 KPC dopuścił zażalenie na orzeczenie sądu drugiej instancji uchylające zaskarżony apelacją wyrok i przekazujące sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji (art. 3941 § 11 KPC). Zażalenie to, rozpoznawane przez Sąd Najwyższy, służy kontroli prawidłowości wyboru przez sąd drugiej instancji orzeczenia w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Kontrola Sądu Najwyższego dokonywana w toku rozpoznawania tego zażalenia jest zredukowana do oceny istnienia procesowej podstawy uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sprowadza się do sprawdzenia istnienia wskazanej przez sąd odwoławczy podstawy wydania orzeczenia kasatoryjnego, tj. do zbadania – w przypadkach, których dotyczy art. 386 § 4 KPC – istnienia nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji lub konieczności przeprowadzenia w sprawie postępowania dowodowego w całości. Kontrola ta nie obejmuje natomiast badania prawidłowości innych czynności procesowych podjętych przez sąd drugiej instancji ani zasadności poglądów tego sądu na temat prawa materialnego mającego zastosowanie w sprawie”.

 Bibliografia:
Jakubecki A. (red. nauk.), Kodeks postępowania cywilnego. T I. Komentarz do art. 1-729, wyd. VII, Warszawa 2017

[1] Post. SN z 11.2.2015 r., I CZ 123/14.
[2] Post. SN z 14.3.2017 r., III SZP 1/17.
[3] Wyr. SA w Łodzi z 12.10.2016 r., I ACa 415/16.
[4] Post. SN z 11.2.2005 r., III CO 14/04, www.sn.pl.
[5]  Zob. wyr. SA w Warszawie z 18.12.2015 r., I ACa 512/15.