Eksperyment procesowy w postępowaniu karnym

Marcin Jachimowicz – Zastępca Prokuratora Rejonowego w Świebodzinie, wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury

Eksperyment to specyficzna czynność dowodowa, która jest podejmowana wówczas, gdy na jej podstawie można ustalić okoliczności istotne dla sprawy. Eksperyment może być przeprowadzony w postaci doświadczenia albo odtworzenia przebiegu zdarzenia lub jego fragmentów. Można jego przebieg połączyć z oględzinami, przesłuchaniami świadków lub oskarżonego (podejrzanego) oraz innymi czynnościami dowodowymi.

Wstęp

Instytucja eksperymentu procesowego (zwanego również eksperymentem śledczym, procesowo-kryminalistycznym, taktycznym, dowodowym) jest czynnością procesową organu prowadzącego postępowanie karne, którą można przeprowadzić w postępowaniu przygotowawczym (w tym również w ramach śledztwa lub dochodzenia w niezbędnym zakresie – art. 308 KPK) lub sądowym (w trybie i przy przestrzeganiu warunków wskazanych w art. 396 § 1 KPK może przeprowadzić go również wyznaczony przez sąd do tej czynności ze swego składu sędzia albo sąd wezwany[1]), o ile jest to celowe dla sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Eksperyment stanowi samoistne źródło dowodowe, a uzyskane za jego pomocą informacje stanowią środek dowodowy. Eksperyment lub jego elementy mogą zostać wprowadzone do zrealizowania w trakcie innych czynności dowodowych, np. przesłuchania świadka lub oskarżonego (podejrzanego), okazania, oględzin lub wizji lokalnej[2]. Ma on charakter zmysłowy, akcesoryjny, weryfikujący uzyskane wcześniej informacje procesowe i ich przydatność dla dokonywania ustaleń faktycznych. Sam natomiast nie pozwala na dokonywanie takich ustaleń[3]. Eksperyment przeprowadza się, gdy jest to celowe dla zweryfikowania okoliczności wynikających z innych dowodów. 

Kodeksowa definicja eksperymentu procesowego

Zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 211 KPK w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów. 

Eksperyment procesowy zdaniem poszczególnych autorów

Termin „eksperyment” od łacińskiego experiri – próbować, doświadczać ‒ oraz experimentum – próba ‒ „Słownik języka polskiego” określa jako „celowe wywołanie jakiegoś zjawiska w sztucznych, zwłaszcza laboratoryjnych warunkach, w celu zbadania jego przebiegu” lub „umyślne zestawienie warunków w celu poznania skutków, sprawdzenia przypuszczalnych skutków”[4]. W piśmiennictwie wyróżnia się kilka definicji pojęcia eksperyment. T. Kotarbiński definiuje eksperyment jako: „zabieg polegający na wywołaniu czegoś w takich właśnie, a nie innych warunkach, po to, by można było zaobserwować, czy w tych warunkach towarzyszy czemuś coś takiego a takiego”[5]. Zdaniem M. Kulickiego: „istota eksperymentu polega na kontrolowanym wywoływaniu określonego zjawiska lub regulowaniu warunków wpływających na to zjawisko w celu obserwacji, pomiaru lub wykrycia zależności zjawiska od regulowanych warunków. Wspólny wszystkim eksperymentom sposób badania to sztuczne wywoływanie zjawiska, dowolna zmiana określonych stron zjawiska i dokładna obserwacja oraz pomiar zmian. Istotną cechą eksperymentu jest czynna ingerencja osoby aranżującej, która umyślnie wywołuje zjawisko, by poddać je obserwacji”[6]. T. Hanausek określa eksperyment jako czynność zarówno procesową, jak i kryminalistyczną, dokonywaną w postaci doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy[7]. Według K. Sławika z kolei eksperyment jest: „samoistną czynnością procesową i może być realizowany w formie doświadczenia lub odtworzenia przebiegu jakiegoś zdarzenia lub jego fragmentu, dokonywaną w ściśle określonych warunkach, zbliżonych do tych, w jakich przebiegało określone zdarzenie”[8]. S. Kalinowski wskazuje, że: „eksperyment procesowy jest to przeprowadzona przez organ procesowy czynność procesowa, której celem jest bądź doświadczalne sprawdzenie środków dowodowych już zebranych, bądź uzyskanie nowych przez odtworzenie okoliczności faktycznych pewnego zdarzenia lub jego przebiegu”[9]. Warto w tym miejscu wskazać również na stanowisko A. Rozwadowskiego, którego zdaniem: „eksperyment karnoprocesowy jest to samoistna czynność karnoprocesowa polegająca na doświadczalnym sprawdzeniu możliwości występowania określonych faktów lub zjawisk (bądź możliwości ich spostrzeżenia w określonych warunkach) przez sztuczne odtworzenie stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń albo ich fragmentów w celu zbadania okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy”[10]. 

Eksperyment procesowy a eksperyment rzeczoznawczy

Od eksperymentu procesowego należy odróżnić eksperyment rzeczoznawczy, który przeprowadzany jest przez biegłego w ramach badań, jakie są konieczne do wydania opinii. Zasadniczą cechą, jaka odróżnia eksperyment procesowy od eksperymentu rzeczoznawczego, jest to, że eksperyment przeprowadzany w postępowaniu dowodowym przez sąd lub inne organy prowadzące postępowanie jest czynnością procesową w ścisłym tego słowa znaczeniu, eksperyment rzeczoznawczy natomiast przymiotu takiego nie posiada ‒ jest jedynie częścią składową opinii biegłego. Drugą cechą różnicującą obie te czynności jest podmiot dokonujący badań. Eksperyment rzeczoznawczy przeprowadzany jest przez biegłych różnych specjalności, eksperyment procesowy zaś to czynność organu procesowego, który prowadzi postępowanie karne[11]. 

Przesłanki przeprowadzenia eksperymentu

O zastosowaniu eksperymentu procesowego decydują konkretne potrzeby postępowania karnego oraz możliwości przeprowadzenia doświadczenia. Czynność ta może być wykorzystywana jako środek służący sprawdzeniu już zebranych dowodów, w szczególności zweryfikowaniu treści wyjaśnień oskarżonego (podejrzanego) lub zeznań świadków (zwłaszcza gdy istnieją istotne rozbieżności między nimi), jako środek do sprawdzenia (potwierdzenia lub wykluczenia) wersji śledczej lub częściowej hipotezy śledczej bądź też jako środek do poznania związków, jakie zachodzą między rzeczami lub zjawiskami mającymi istotne znaczenie w sprawie[12]. Do charakterystycznych okoliczności, które podlegają weryfikacji w drodze eksperymentu, należy sprawdzenie percepcji zmysłowej człowieka w określonych warunkach. W jego trakcie najczęściej badane są słyszalność dźwięków lub mowy w określonych warunkach, widoczność lub widzialność w określonych warunkach, a także możliwość wykonania określonej czynności w określonych warunkach czasowych, przestrzennych, przedmiotowych i podmiotowych, możliwość zaistnienia jakiegoś zdarzenia w określonych warunkach, przebieg określonego ciągu zdarzeń i ich wzajemne związki, sposób powstania określonych śladów itp.[13].

Właściwości eksperymentu

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na właściwości eksperymentu, które odróżniają go od innych czynności procesowych podejmowanych przez prowadzących postępowanie karne:
1) przy eksperymencie są postrzegane zarówno samo zajście, jak i jego rezultat;
2) w czasie eksperymentu można ustalić okoliczności i zjawiska, które nie pozostawiają śladów materialnych, np. możliwość spostrzeżenia jakiegoś zjawiska;
3) obiekt lub zjawisko bada się w postaci odtworzonej, a jego stan nie jest nigdy identyczny ze stanem istniejącym w momencie zdarzenia[14];
4) warunki lub okoliczności zaistnienia zdarzenia można odtwarzać nie wszystkie równocześnie, lecz kolejno w poszczególnych etapach, co ułatwia ich obserwację i analizę;
5) protokół sporządzony z eksperymentu powinien zawierać szczegółowy opis przeprowadzanych doświadczeń i uzyskanych w ich następstwie rezultatów[15].

Niewątpliwie eksperyment jest czynnością procesową trudną w przeprowadzeniu, o skomplikowanym charakterze, możliwą do wykonania dopiero wówczas, gdy środki dowodowe dostępne z innych źródeł zostały zgromadzone i gruntownie przeanalizowane[16], a mimo to istnieją wątpliwości, w szczególności co do możliwości wykonania określonego działania, poczynienia spostrzeżeń, wystąpienia określonego zjawiska lub zaistnienia określonego zdarzenia. 

Zasady przeprowadzenia eksperymentu

Przeprowadzenie eksperymentu wymaga szczegółowego przygotowania, które obejmuje:
1) jasne sformułowanie celu eksperymentu, czyli określenie, co w ten sposób ma zostać wyjaśnione;
2) dobranie metodyki sprawdzania;
3) wybranie czasu i miejsca przeprowadzenia eksperymentu, a także wytypowanie i przygotowanie przedmiotów, jakie zostaną w nim użyte. Pamiętać należy, że warunki terenowe w przypadku szeregu zdarzeń mają kluczowe znaczenie. Ukształtowanie terenu, jego oświetlenie, a także usytuowanie obiektów mają wpływ na widoczność określonych zjawisk, słyszalność czy też możliwość wykonania odpowiednich czynności. W eksperymencie wykorzystać należy oryginalne przedmioty w przypadku, gdy jego celem jest sprawdzenie właściwości przedmiotu, możliwości wykonania nim określonych czynności czy pozostawienia określonych śladów, choć z uwagi na zasady bezpieczeństwa powinno się unikać w trakcie eksperymentu posługiwania się niebezpiecznymi przedmiotami, jak choćby narzędzie użyte do dokonania przestępstwa, którym jest np. nóż czy tzw. tulipan. W takich sytuacjach, dla potrzeb tej czynności, stosować należy atrapy odpowiadające kształtem i wielkością rzeczywistym narzędziom przestępstwa;
4) ustalenie osób, które będą brały udział w eksperymencie (czy będą to jedynie funkcjonariusze organów ścigania, czy również inne osoby, np. biegli lub specjaliści, których obecność będzie obowiązkowa w przypadkach, gdy prawidłowa organizacja i ocena wyników eksperymentu wymaga wiadomości specjalnych, a także tzw. pozoranci oraz świadkowie przybrani), co determinowane jest przez stadium postępowania, w jakim eksperyment jest przeprowadzany, kategorię przestępstwa oraz rodzaj prowadzonych badań;
5) dokonanie podziału ról pomiędzy osoby, które będą uczestniczyły w eksperymencie;
6) zaplanowanie sposobu dokumentacji i rejestracji przebiegu eksperymentu[17].

Należy w tym miejscu podzielić stanowisko W. Kotowskiego, którego zdaniem eksperyment powinien być poprzedzony przedstawieniem przez prowadzącego (sędziego, prokuratora lub funkcjonariusza policji) jego uczestnikom przygotowanego planu (scenariusza) czynności, który może być rozszerzony o zaakceptowane wnioski obrońcy (oskarżonego, podejrzanego) i pełnomocnika (pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, który działa w charakterze strony procesowej)[18]. Zapewni to pełną kontradyktoryjność tej czynności procesowej i wykluczy możliwość podważania sposobu przeprowadzenia eksperymentu oraz jego wyników na dalszym etapie procesu.

Jak wspomniano powyżej, można wyróżnić dwie formy eksperymentu procesowego: przeprowadzenie doświadczenia oraz odtworzenie przebiegu całego zdarzenia lub jego fragmentów bądź fragmentu. Można zatem mówić o eksperymencie laboratoryjnym (przeprowadzenie doświadczenia) oraz eksperymencie naturalnym (odtworzenie zdarzenia lub jego fragmentu w warunkach, które są najbardziej zbliżone do faktycznych okoliczności jego zaistnienia). Eksperyment w formie doświadczenia polega na sprawdzeniu możliwości wystąpienia faktów lub zjawisk albo możliwości ich spostrzegania w danych warunkach. T. Hanausek definiuje doświadczenie jako „wywołanie czegoś w określonych warunkach, umyślne zestawienie jakichś warunków w celu poznania skutków, sprawdzenie przypuszczalnych skutków”[19]. Niełatwo wskazać, jakie kwestie mogą zostać poddane sprawdzeniu w drodze doświadczalnej, ponieważ jest to uzależnione od realiów konkretnej sprawy, ilości i jakości posiadanych przez organ procesowy informacji, a niejednokrotnie również gorliwości w ich uzyskiwaniu. Natomiast eksperyment w formie odtworzenia (inaczej rekonstrukcji) polega na sprawdzeniu, czy dane zdarzenie (lub jego fragmenty bądź fragment) mogło mieć określony przebieg. Decydując się na przeprowadzenie eksperymentu, prowadzący tę czynność dowodową musi pamiętać, że powinien on zostać wykonany w warunkach identycznych lub maksymalnie zbliżonych (jak najdokładniej odtwarzających) do tych, w jakich miało miejsce zdarzenie będące przedmiotem konkretnego postępowania. Chodzi tu o zapewnienie warunków analogicznych do tych, jakie panowały w momencie przestępnego zachowania sprawcy czynu (w tym typ pogody, miejsce, pora dnia czy roku[20]). Jedynie stworzenie takich warunków zdarzenia pozwala na rzetelne przeprowadzenie eksperymentu[21]. Zauważyć należy, że celu tej czynności nie wyklucza przeprowadzenie jej w warunkach imitacji zaaprobowanej i zaproponowanej przez strony postępowania[22]. Odtworzenie bowiem warunków naturalnych na potrzeby konkretnego eksperymentu będzie niejednokrotnie niemożliwe do zrealizowania. Obydwie formy eksperymentu mają na celu sprawdzenie (zweryfikowanie) zebranych wcześniej dowodów, a często również uzyskanie nowych dowodów w sprawie przez uzupełnienie luki w łańcuchu wcześniej uzyskanych dowodów.

Pamiętać należy, że wiarygodność wyniku eksperymentu będzie tym większa, im więcej razy doszło do jego powtórzenia się. Jedynie bowiem konsekwentnie powtarzalny wynik eksperymentu, przy zastosowaniu zmiennych elementów przeprowadzanego doświadczenia, nabiera przymiotów pełnej wiarygodności.

Za niedozwolone uznaje się eksperymenty zagrażające życiu lub zdrowiu osób w nich uczestniczących lub osób postronnych albo mieniu w rozmiarach niewspółmiernych do znaczenia eksperymentu (z pominięciem drobnych strat), a także uwłaczające godności osobistej osób w nim uczestniczących. Wykluczyć należy również eksperymenty, które wiązałyby się z naruszeniem dobrych obyczajów, przyjętych zasad i wartości społecznych, rozgłoszeniem faktów o charakterze intymnym, naruszeniem nietykalności cielesnej, a także tych, których przeprowadzenie może zagrażać ujawnieniem tajemnicy prawnie chronionej, łączyć się z przybraniem zwłok do czynności, z udziałem pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a KPK[23], oraz osób wskazanych w art. 192 § 3 KPK, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę. 

Wynik eksperymentu

Wynikiem eksperymentu jest potwierdzenie lub obalenie tez dotyczących okoliczności zaistnienia i przebiegu badanego w konkretnym postępowaniu karnym zdarzenia, jakie sformułowano w oparciu o zebrany w trakcie śledztwa lub dochodzenia materiał dowodowy, uzyskanie nowego dowodu, który może rzucić zupełnie nowe światło na dotychczasowe ustalenia procesowe, a także sprawdzenie założonych wersji śledczych. Eksperyment procesowy i jego wyniki mogą świadczyć nie o rzeczywistym fakcie, a jedynie o teoretycznej możliwości zdarzenia, którego ustalenie jest zadaniem sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze[24]. Wynik eksperymentu może być pozytywny lub negatywny. Z wynikiem pozytywnym mamy do czynienia wówczas, gdy potwierdzono możliwość zaistnienia zdarzenia w określony sposób. Wynik negatywny natomiast wyklucza możliwość zaistnienia lub przebiegu zdarzenia w określony sposób. 

Dokumentowanie eksperymentu

Eksperyment procesowy jest uważany za czynność niepowtarzalną, jakkolwiek w razie jego niepowodzenia, to jest uznania jego przebiegu bądź wyniku za nieprawidłowy przez organ procesowy, którego ocenie eksperyment, na zasadzie swobodnej oceny dowodów, podlega, dopuszczalne jest jego powtórzenie. Z jego przebiegu należy sporządzić protokół (art. 143 § 1 pkt 5 KPK). Wskazane jest również utrwalenie jego przebiegu technikami audiowizualnymi (art. 147 § 1 KPK). Uzupełnienie protokołu mogą stanowić szkice oraz notatki urzędowe. Protokół, jaki jest sporządzany z eksperymentu, musi zawierać dokładne i chronologiczne sprawozdanie z przebiegu przeprowadzonej czynności, wyszczególnienie środków technicznych, jakich użyto podczas przeprowadzenia eksperymentu, precyzyjny zapis wszystkich ustalonych w jego trakcie wymiarów, odległości i danych liczbowych. Nie należy dokonywać na miejscu eksperymentu szczegółowych przesłuchań świadków lub oskarżonych (podejrzanych) co do całego przebiegu zdarzenia. Uwaga prowadzących tę czynność powinna zostać skupiona na tym, by świadek lub oskarżony (podejrzany) wskazał to, co interesuje organ procesowy, ustawił elementy odtwarzanej sytuacji, a nie opowiadał o tym (ta kwestia jest bowiem zarezerwowana dla przesłuchania)[25].

Istnieje również możliwość dokumentowania przebiegu i wyników eksperymentu procesowego z wykorzystaniem danych uzyskanych metodą laserowego skanowania 3D. Możliwe jest także ewentualne przeprowadzenie późniejszego wirtualnego eksperymentu z wykorzystaniem w tym celu uzyskanych w ten sposób danych. Dzięki wykorzystaniu techniki 3D możliwe jest m.in. stwierdzenie, czy z pozycji, jaką zajmował świadek, miejsce zdarzenia było faktycznie widoczne, jaka jest dokładna odległość między dwoma punktami, czy stojąc na ziemi, uczestnik zdarzenia mógł sięgnąć do danego punktu lub przedmiotu, jakim dokładnie zakresem pola widzenia dysponował świadek lub oskarżony (podejrzany)[26]. Technika laserowego skanowania 3D charakteryzuje się dokładnością oraz obiektywizmem pomiaru niespotykanymi w innych technikach oraz odpornością danych pomiarowych na manipulację, wysoką rozdzielczością obrazowania, bezdotykowym rejestrowaniem danych, a także ‒ co niezwykle istotne ‒ zachowaniem badanego obiektu w nienaruszonym stanie. Ponadto, stosownie do normy zawartej w przepisie art. 212 KPK, w toku eksperymentu procesowego można dokonać również innych czynności dowodowych. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, że dokonanie laserowego skanowania 3D można przeprowadzić w ramach odrębnej ekspertyzy, jaka wykonana zostanie niejako w trakcie eksperymentu procesowego. W takim przypadku w protokole eksperymentu zaznaczyć należy, że podczas jego wykonywania dokonano przedmiotowych pomiarów, a ich wynik oraz interpretację biegły lub specjalista z zakresu laserowego skanowania 3D zamieszcza w odrębnie sporządzonej opinii[27].

Process experimentation in criminal proceedings

Summary
Process experimentation is a proof-of-fact activity that, in a number of criminal proceedings, particularly those characterized by a dynamic course such as murder, fights or beatings, injuries or disruptions, catastrophic behaviors and traffic accidents, is of great importance. evidence. Its purpose is to clarify the circumstances relevant to the case. The experiment can be carried out both in the course of court proceedings and in the course of preparatory proceedings. The decision is made by way of a decision. As with any evidentiary activity, it may be carried out ex officio by the authority conducting the proceedings or at the request of the parties. The article attempted to synthesize this evidence, concentrating in particular on the issues of proper preparation, carrying out and documenting.
Keywords: process experiment, expert experiment, recreating the course of the event, scenario of evidence activity
Słowa kluczowe: eksperyment procesowy, eksperyment rzeczoznawczy, odtworzenie przebiegu zdarzenia, scenariusz czynności dowodowej

[1] Post. SN z 25.10.2007 r., IV KK 341/07, www.sn.pl.
[2] J. Wojtasik, Eksperyment procesowo-kryminalistyczny, http://www.janwojtasik.pl/teksty/starsze/57-eksperyment-procesowo-kryminalistyczny.html, dostęp: 1.7.2017 r.
[3] Wyr. SA w Krakowie z 28.8.2014 r., II AKa 129/14, KZS 2014, z. 10, poz. 50.
[4] M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa 1983, s. 525.
[5] T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław 1961, s. 352.
[6] M. Kulicki, Kryminalistyka. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledczo-sądowej, Toruń 1994, s. 325.
[7] T. Hanausek, Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 2005, s. 105.
[8] K. Sławik, Kryminalistyka w związkach z procesem karnym, kryminologią i wiktymologią, Szczecin 2003, s. 193–194.
[9] S. Kalinowski, Postępowanie karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1963, s. 228.
[10] A. Rozwadowski, Eksperyment w procesie karnym, Warszawa 1970, s. 34.
[11] Wyr. SN z 23.6.1988 r., I KR 174/88, OSNKW 1988, Nr 11–12, poz. 84.
[12] J. Kasprzak, [w:] J. Kasprzak, B. Młodziejowski, W. Brzęk, J. Moszczyński, Kryminalistyka, Warszawa 2006, s. 261.
[13] M. Głusek, Eksperyment procesowy wokół zagadnień semantycznych, Problemy Kryminalistyki 2013, Nr 1, s. 59.
[14] K. Marszał (red.), S. Stachowiak, K. Zgryzek, Proces karny, Katowice 2005, s. 303.
[15] R.S. Biełkin, Charakter, cel i rodzaje eksperymentów śledczych, Problemy Kryminalistyki 1958, Nr 12, s. 247–248, 253.
[16] M. Kulicki, V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, L. Stępka, Kryminalistyka – wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledczo-sądowej, Toruń 2009, s. 471.
[17] J. Widacki, [w:] J. Konieczny, T. Widła, J. Widacki, Kryminalistyka, Warszawa 2008, s. 120–122.
[18] W Kotowski, Eksperyment procesowy w sprawach wypadków drogowych – zarys problemu, Palestra 2008, Nr 5–6, s. 266.
[19] T. Hanausek, Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 1997, s. 98.
[20] B. Hołyst, Kryminalistyka, Warszawa 2000, s. 1010.
[21] Wyr. SA w Gdańsku z 29.12.2015 r., II AKa 111/15, KSAG 2016, Nr 3, s. 192–205; wyr. SN z 16.7.2009 r., V KK 20/09, OSNwSK 2009, Nr 1, poz. 1558.
[22] Wyr. SA w Katowicach z 8.4.2009 r., II AKa 69/09, KZS 2009, z. 9, poz. 81.
[23] Po eksperyment, w jakim konieczne będzie przesłuchanie świadka, o którym mowa w art. 185a KPK, należy sięgać w wyjątkowych wypadkach, gdy rozbieżności dowodowych nie sposób rozstrzygnąć za pomocą innych dostępnych dowodów. Jeżeli na etapie postępowania przygotowawczego prokurator zadecyduje o przeprowadzeniu takiego dowodu, wówczas zaczną obowiązywać zasady ochronne świadka dziecka i konieczne będzie powierzenie przeprowadzenia tychże czynności postępowania przygotowawczego organom sądowym – J. Pawlik-Czyniewska, Rola i zadania prokuratora w przesłuchaniu małoletnich świadków na podstawie art. 185a i art. 185b KPK, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2013, Nr 30, s. 133–153.
[24] Wyr. SA w Krakowie z 12.4.2006 r., II AKa 12/06, OSA 2008, Nr 5, poz. 23; wyr. SA w Krakowie z 7.11.2012 r., II AKa 185/12, Prok. i Pr. ‒ dodatek 2013, Nr 5, poz. 38.
[25] M. Rosiak, Oględziny a czynności towarzyszące, Prok. i Pr. 2013, Nr 5, s. 80–90.
[26] K. Maksymowicz, M.M. Żołna, J. Kościuk, B. Dawidowicz, Dokumentowanie przebiegu i wyników eksperymentu procesowo-kryminalistycznego oraz możliwości przeprowadzenia wirtualnego eksperymentu procesowego przy zastosowaniu techniki laserowego skanowania 3D, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii 2010, Nr LX, s. 292 i n.
[27] K. Maksymowicz, M.M. Żołna, J. Kościuk, B. Dawidowicz, Dokumentowanie przebiegu i wyników eksperymentu procesowo-kryminalistycznego oraz możliwości przeprowadzenia wirtualnego eksperymentu procesowego przy zastosowaniu techniki laserowego skanowania 3D, op. cit., s. 296.