Aktualności

Kodeks rodzinny i opiekuńczy – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem

Autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R), notarialną (N) oraz komorniczą (K), które odbyły się 28.9.2019 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, w razie niezłożenia przez każdego z małżonków oświadczenia (przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa) w sprawie nazwiska, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa:

A. żona będzie nosiła nazwisko męża,
B. żona połączy ze swoim nazwiskiem dotychczasowe nazwisko męża,
C. każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 25 § 1 i 3 KRO)
O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (art. 25 § 1 KRO). Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów (art. 25 § 2 KRO). W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko (art. 25 § 3 KRO).
„Oświadczenia o nazwiskach małżonków, mimo że są odrębne od oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, wywołują skutek w postaci zmiany nazwiska tylko, jeżeli doszło do zawarcia związku. Zawarcie małżeństwa stanowi conditio iuris, czyli nie warunek w znaczeniu techniczno-prawnym, lecz przesłankę, od której uzależnione zostało wystąpienie skutku prawnego. Nawiązanie stosunku prawnego małżeństwa stanowi bowiem ratio regulacji pozwalającej na zmianę nazwiska stron tego związku. Zależność ta jest jednostronna. Prawidłowość i skuteczność oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków nie ma wpływu na ocenę ważności małżeństwa (…). Artykuł 25 KRO nie przesądza formy, w jakiej powinny zostać złożone oświadczenia małżonków o nazwisku. W obowiązującym stanie prawnym należy uznać, że osoby zawierające małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powinny złożyć te oświadczenia ustnie (tak jak oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński), w odpowiedzi na wezwanie kierownika urzędu stanu cywilnego”[1].

Reklama

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

A. przedmioty uzyskane z tytułu renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej,
B. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała,
C. dochody z majątku osobistego każdego z małżonków.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 33 pkt 6  KRO)
Zgodnie z art. 33 KRO, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 

Uchwała SN z 19.10.2018 r., III CZP 45/18, http://www.sn.pl:
„Rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, w części ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków, a w części z ich majątku wspólnego, wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie, chyba że świadczenie z majątku osobistego lub majątku wspólnego przekazane na nabycie rzeczy miało charakter nakładu, odpowiednio, na majątek wspólny lub osobisty”.

Wyrok SA w Białymstoku  z 22.6.2017 r., I ACa 67/17, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 29 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za taki składnik majątku osobistego jakim są przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art.33 pkt 6 KRO), są objęte zasadą surogacji i stanowią składnik majątku osobistego małżonka”.

Wyrok SN  z 23.8.2017 r., III CSK 85/17, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 29 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„O tym, że niezbywalne prawa niemajątkowe nie należą do majątku wspólnego małżonków i że nie można rozszerzyć na nie wspólności majątkowej, nie tyle przesądza treść przepisu art. 33 pkt 5 KRO, ale okoliczność, iż wspólność majątkowa obejmuje tylko prawa majątkowe.
Jeżeli umowa ustanowienia służebności obejmowała tylko jednego małżonka, to tym samym prawo to weszło do jego majątku osobistego”.

Postanowienie SN  z 27.4.2017 r., IV CSK 346/16, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 29 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Surogacja może polegać nie tylko na zastąpieniu nowym elementem majątkowym innego elementu (surogacja »transferowa«), ale także na odpowiednim przekształceniu wcześniej istniejącego prawa w inne prawo, nawet o innej treści, zwłaszcza wówczas, gdy przekształcenie to odnosi się do tożsamej rzeczy (surogacja »transformacyjna«)”.

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków:

A. wyłącza zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej,
B. wyłącza zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej tylko wówczas, gdy zawarciu takiej umowy sprzeciwi się wierzyciel jednego z małżonków,
C. nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 52 § 3 KRO)
Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 KRO). Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków (art. 52 § 1a KRO). Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu (art. 52 § 2 KRO). Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności (art. 52 § 3 KRO).

Uchwała SN (7) z 16.12.2019 r., III CZP 7/19, http://www.sn.pl:
„Z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 491¹ i nast. ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 498 ze zm.), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości”.

Uchwała SN  z 23.2.2018 r., III CZP 103/17, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 94 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Umowa małżonków o częściowym podziale majątku wspólnego, zawarta przed ustanowieniem przez sąd rozdzielności majątkowej z dniem poprzedzającym zawarcie tej umowy (art. 52 § 2 KRO), jest ważna”.

Wyrok SO w Koninie z 25.4.2014 r., I Ca 464/13, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 95 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Przez ważne powody, dające podstawę ustanowienia rozdzielności majątkowej, przyjęło się w doktrynie i judykaturze rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły dobra rodziny. Nie budzi wątpliwości, że tym ważnym powodem może być separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym.  Brak porozumienia między stronami w każdej sferze życia, nie tylko majątkowej, w sytuacji prowadzenia przez powódkę jednoosobowej działalności gospodarczej, stanowiącej jej jedyne źródło dochodu, rozwój której jest skutecznie przez pozwanego stopowany, uzasadniał uwzględnienie w całości żądania pozwu”.

Wyrok SO w Łomży z 1.2.2017 r., I Ca 423/16, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 95 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Strach przed tym, że małżonek podczas separacji mógł zaciągać zobowiązania finansowe, nie wystarczy do ustanowienia rozdzielności majątkowej, zwłaszcza z datą wsteczną”.

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, która dziecka nie urodziła, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa żyjącego dziecka, w ciągu sześciu miesięcy:

A. od dnia urodzenia się dziecka,
B. od dnia dowiedzenia się o urodzeniu dziecka,
C. od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 6113 § 1 KRO)
Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka (art. 6113 § 1 KRO). Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 6113 § 2 KRO)[2]. Przepisy art. 64 i 65 KRO stosuje się odpowiednio (art. 6113 § 3 KRO).

Jak twierdzi J. Słyk: „Sześciomiesięczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez matkę lub kobietę wpisaną do aktu urodzenia jako matka, wyznaczony jest przez dzień sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Przyjęcie tego momentu, a nie dnia urodzenia dziecka, jest logiczną konsekwencją określonej w art. 6112 § 1 KRO przesłanki powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa (wpisania do aktu urodzenia innej kobiety niż matka dziecka). Jednocześnie – inaczej niż w przypadku powództwa mężczyzny – ustawodawca określa początek biegu terminu od zdarzenia, które nie musi być wiadome kobiecie. Jest to konsekwencją założenia, że matka oraz kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka wiedzą, czy dziecko urodziły, czy nie. Niemniej teoretycznie możliwy jest splot okoliczności, w których osoby te nie będą posiadały wiedzy o błędnym wpisie dotyczącym matki w akcie urodzenia dziecka, a co za tym idzie o konieczności wystąpienia z powództwem o zaprzeczenie macierzyństwa. De lege lata sytuacje takie mogą zostać rozwiązane przy wykorzystaniu legitymacji czynnej prokuratora”[3].

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa:

A. może być wytoczone wyłącznie przez mężczyznę, który uznał ojcostwo,
B. może być wytoczone wyłącznie przez matkę dziecka,
C. nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 80  KRO)
Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo (art. 80  KRO). „Wytoczenie powództwa przez matkę dziecka lub mężczyznę, który uznał ojcostwo z zachowaniem terminu określonego w art. 78 § 1 KRO, przed dniem 18. urodzin dziecka albo z chwilą zawarcia przez nie małżeństwa, w sytuacji gdy dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który je uznał, powinno prowadzić do uwzględnienia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania (oczywiście o ile spełniona zostanie przesłanka braku pokrewieństwa) bez względu na osiągnięcie pełnoletności dziecka w toku postępowania”[4].

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską:

A. przy czynnościach prawnych między dzieckiem a zstępnymi drugiego małżonka,
B. w postępowaniu sądowym między dzieckiem a zstępnymi drugiego małżonka,
C. przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 98 § 2 pkt 1 KRO)
Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka (art. 98 § 1 KRO). Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:
1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania (art. 98 § 2 KRO). Przepisy paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym (art. 98 § 3 KRO).

Postanowienie SN z 30.9.2015 r., I KZP 8/15, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 177 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Stosowanie zakazu reprezentacji małoletnich pokrzywdzonych przez ich rodzica jest uzasadnione nie tylko w tych postępowaniach karnych, w których drugi rodzic jest oskarżonym, ale także na etapie in rem, w którym drugi rodzic jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa na szkodę małoletnich dzieci”.

Postanowienie SN z 5.6.2014 r., IV CZ 32/14, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 177-178 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„W sprawach procesowych, jak również nieprocesowych, żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, gdy w sprawie, występują jako strony lub uczestnicy postępowania rodzice i dzieci, może dojść do sprzeczności interesów między nimi. Wtedy naczelny interes dziecka wyklucza dopuszczalność reprezentowania go przez któregokolwiek z rodziców. W każdej sprawie, w której jako strony lub uczestnicy występują rodzice i dzieci, sąd ma zatem obowiązek badać, czy nie zachodzi hipotetyczna możliwość kolizji interesów między nimi. W razie takiej możliwości żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przed sądem. Jeżeli zaś żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przed sądem, to zgodnie z art. 99 KRO reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy”.

7. (N) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać:

A. każdy, kto ma w tym interes prawny,
B. każdy z małżonków,
C. wyłącznie małżonek, który nie jest dotknięty chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 12 § 2 KRO)
Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa (art. 12 § 1 KRO). Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków (art. 12 § 2 KRO). Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby (art. 12 § 3 KRO).

Uchwała SN (7) z 9.5.2002 r., III CZP 7/02, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 4 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„W sprawie o unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej
albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków sąd ustala istnienie
okoliczności wymienionych w art. 12 § 1 zdanie drugie KRO”.

Wyrok SN z 1.2.1966 r., II CR 424/65, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 5 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„»Ustanie choroby«, w rozumieniu art. 12 § 3 KRO, oznacza wygaśnięcie tej choroby, a nie ustanie tylko jej ostrych objawów”.

Wyrok SA w Poznaniu z 4.5.2016 r., I ACa 1339/15, http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl/:
„Istotne jest (…) to, że strony przed ślubem utrzymywały ze sobą kontakty przez okres około roku i że relacje pomiędzy stronami w okresie tym, jak również po zawarciu małżeństwa były dobre, a żadne okoliczności, w tym również te, na jakie zwrócił uwagę powód, nie wskazywały na zagrożenie z powodu zawarcia małżeństwa z pozwaną. Dokumentacja lekarska przeanalizowana przez biegłego uprawniała do złożenia jednoznacznego wniosku, że stan psychiczny pozwanej w chwili zawarcia związku małżeńskiego nie nasuwał zastrzeżeń. Pozwana mianowicie wyróżniała się stabilnymi cechami przedchorobowymi osobowości, uzyskała kwalifikacje zawodowe (psycholog), miała dobre kontakty z ludźmi, zainteresowania i charakteryzowała się dobrą sprawnością intelektualną, nie miała też zaburzeń toku i treści myślenia, czyli znajdowała się w stanie remisji.
Uzupełniając wnioski wynikające z opinii biegłego, należy dodać, że był to niewątpliwie bardzo długi okres remisji, skoro objawy choroby nie były dla powoda zauważalne przez dłuższy czas przynajmniej w takim stopniu, aby uznał za stosowne ze względu na stan pozwanej przemyślenie decyzji do zawarcia związku małżeńskiego. Objawy takie dostrzegł powód dopiero dłuższy czas po ślubie, gdy znał już diagnozę.
W konsekwencji uznać należało, że w momencie zawarcia związku małżeńskiego istniały okoliczności, o jakich mowa w art. 12 § 1 zd. 2 KRO, w tym okoliczności nie wskazujące w jakimkolwiek stopniu na zagrożenie dla przyszłego potomstwa stron, co uzasadniało oddalenie powództwa o unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej pozwanej”.

8. (N) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny:

A. odpowiedzialni są oboje małżonkowie solidarnie,
B. odpowiedzialni są oboje małżonkowie w częściach równych,
C. odpowiedzialny jest wyłącznie małżonek, który zaciągnął to zobowiązanie.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 30 § 1 KRO)
Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome (art. 30 § 1, 2 i 3 KRO).

Wyrok SN z 5.8.2005 r., II CK 9/05, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 15 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Pomiędzy zakupem rzeczy potrzebnych na rozwój prowadzonej działalności gospodarczej a uzyskaniem przychodu z działalności gospodarczej, a następnie przeznaczeniem części zysku jaki z tej działalności prowadzący działalność osiągnął na potrzeby rodziny, zachodzi zbyt odległy związek aby uznać, iż mamy do czynienia z sytuacją uzasadniającą solidarną odpowiedzialność współmałżonka za zobowiązania. Zgodnie z art. 30 §
1 KRO solidarna odpowiedzialność zachodzi bowiem tylko jeżeli jeden z małżonków zaciąga zobowiązanie w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny”.

Wyrok SN z 22.9.1966 r., I CR 544/66, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C. H. Beck, Warszawa 2018, s. 15 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Przez zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 § 1 KRO) należy rozumieć tylko te zobowiązania, które odnoszą się do normalnych codziennych potrzeb rodziny, wymagających bezwzględnie zaspokojenia bez potrzeby podejmowania przez małżonków specjalnych decyzji. Wszelkie inne zobowiązania – zwłaszcza dotyczące większych zakupów ratalnych, niedające się zakwalifikować pod pojęcie »zwykłych« potrzeb rodziny – zaciągnięte przez jednego małżonka nie rodzą odpowiedzialności solidarnej drugiego małżonka”.

9. (N) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, przez oświadczenie złożone:

A. przed sądem, który orzekł rozwód, w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu,
B. przed sądem opiekuńczym w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu,
C. przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 59 KRO)
Artykuł 59 KRO stanowi, że w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Postanowienie WSA w Poznaniu z 6.7.2016 r., II SAB/Po 41/16, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 135 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Żaden z przepisów nie uprawnia osoby fizycznej do możliwości domagania się wydania duplikatu dyplomu z innym nazwiskiem niż na oryginale ani dokonania zmiany nazwiska na dyplomie po ukończeniu studiów z uwagi na skorzystanie po rozwodzie z uprawnień z art. 59 KRO”.

10. (N) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, po osiągnięciu pełnoletności przez dziecko, uznanie ojcostwa:

A.może nastąpić w każdym czasie,
B. może nastąpić, o ile dziecko wyrazi na to zgodę,
C. nie może nastąpić.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 76 § 1 KRO)
Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności (art. 76 § 1 KRO). Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność (art. 76 § 2 KRO)[5].

11. (N) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, przysposobienie następuje przez:

A. oświadczenie przysposabiającego złożone przed notariuszem,
B. oświadczenie przysposabiającego złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego,
C. orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 117 § 1 KRO)
Jak stanowi art. 117 KRO, przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego (§ 1). Orzeczenie nie może być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby, która ma być przysposobiona (§ 2). Po śmierci przysposabiającego orzeczenie o przysposobieniu może być wydane wyjątkowo, jeżeli z żądaniem przysposobienia wystąpili oboje małżonkowie, jeden z nich zmarł po wszczęciu postępowania, a drugi żądanie przysposobienia wspólnie przez małżonków podtrzymuje oraz gdy przez dłuższy czas przed wszczęciem postępowania przysposabiany pozostawał pod pieczą wnioskodawców lub tylko zmarłego wnioskodawcy i między stronami powstała więź jak między rodzicami a dzieckiem (§ 3). Na miejsce zmarłego w postępowaniu wstępuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (§ 4). Przysposobienie, o którym mowa w § 3, ma takie same skutki jak orzeczone przed śmiercią małżonka (§ 5).

„O przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy po przeprowadzeniu postępowania nieprocesowego zgodnie z przepisami art. 585-589 KPC. Prawomocne orzeczenie sądu o przysposobieniu ma charakter konstytutywny, kształtuje nowy stan prawny (tworzy stosunek przysposobienia) na przyszłość od momentu uprawomocnienia się oraz odnosi skutek wobec wszystkich, a zatem jest skuteczne ex nunc i erga omnes. Zgodnie z art. 588 KPC prawomocnego orzeczenia o przysposobieniu sąd nie może ani zmienić, ani uchylić”[6].

12. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać:

A. wyłącznie przysposobiony małżonek,
B. wyłącznie prokurator,
C. każdy z małżonków, a także prokurator.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 15 § 2 i art. 22 KRO)
Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał (art. 15 § 1, 2 i 3 KRO). Powództwo o unieważnienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa może wytoczyć także prokurator (art. 22 KRO).

13. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej wierzyciel małżonka może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków:

A. jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka,
B. tylko wtedy, gdy majątek osobisty zobowiązanego małżonka nie pozwala na zaspokojenie roszczenia,
C. jednak wyłącznie z udziału, który przypadałby zobowiązanemu małżonkowi w razie ustania wspólności ustawowej.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 41 § 1 KRO)
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 KRO). Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 KRO, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (art. 41 § 2 KRO). Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 KRO (art. 41 § 3 KRO).

Uchwała SN z 8.11.2019 r., III CZP 36/19, http://www.sn.pl/:
„Małżonek dłużnika osobistego jest – na podstawie art. 41 KRO – dłużnikiem ponoszącym wobec wierzyciela odpowiedzialność ograniczoną do składników majątku wspólnego małżonków”.

Uchwała SN z 11.4.2019 r., III CZP 106/18, http://www.sn.pl:
„Prawo wierzyciela do zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków na podstawie art. 41 § 1 KRO może zostać zrealizowane także przez wniesienie powództwa przeciwko małżonkowi dłużnika o zobowiązanie do spełnienia świadczenia wynikającego z czynności prawnej, której stroną małżonek dłużnika nie był, niezależnie od tego, czy świadczenie to objęte jest tytułem egzekucyjnym wydanym uprzednio przeciwko samemu dłużnikowi (art. 787 KPC)”.

Wyrok SA w Poznaniu z 18.4.2017 r., I ACa 1291/16, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 48 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Z normy art. 528 KC prawidłowo jednoznacznie wynika, że w przypadku objęcia skargą pauliańską czynności dokonanych pod tytułem darmym, świadomość obdarowanego co do tego, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jest prawnie obojętna. Skarga pauliańska jest w takich przypadkach skuteczna nawet wówczas, gdyby osoba obdarowana, zachowując staranność nie mogła się dowiedzieć o długach darczyńcy.

Nie ma żadnych podstaw, aby w sprawie ze skargi pauliańskiej przesądzić, w jakiej części czynność powinna być uznana za bezskuteczną w stosunku do małżonka będącego dłużnikiem. Konstrukcja wspólności łącznej, bezudziałowej, przyjęta dla majątku wspólnego małżonków, sprzeciwia się dopuszczalności zaspokojenia wierzyciela z udziału małżonka będącego dłużnikiem, a nawet z udziału, który by mu przypadł na wypadek ustania wspólności. W konsekwencji, w sprawie ze skargi pauliańskiej nie można uznać bezskuteczności tylko części skarżonej czynności”.

Wyrok SA w Białymstoku z 6.12.2013 r., I ACa 560/13, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 50 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Po nowelizacji art. 41 § 1 KRO, zgodnie, z którym małżonek dłużnika nieudzielający zgody na zaciągnięcie określonego zobowiązania, nie odpowiada w zasadzie za to zobowiązanie nawet majątkiem wspólnym (poza pewnymi wyjątkami), należy przyjąć dopuszczalność zaskarżenia przez wierzyciela skargą pauliańską czynności prawnej dokonanej przez oboje małżonków na rzecz osoby trzeciej, gdy jej przedmiot wchodził do ich majątku wspólnego i nastąpiły wszystkie przesłanki skargi (art. 527 KC). Sąd Najwyższy powołał się na ochronny cel skargi pauliańskiej, który przemawia za tym, aby dopuścić tę skargę także wówczas, gdy nielojalne wobec wierzyciela rozporządzenie majątkowe podejmowane było nie tylko przez małżonków mających status dłużników w rozumieniu art. 527 KC, ale przynajmniej z udziałem jednego takiego dłużnika”.

14. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła, można żądać zaprzeczenia macierzyństwa; kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka wytacza powództwo przeciwko:

A. dziecku i matce dziecka,
B. dziecku i ojcu dziecka,
C. dziecku.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 6112 § 1 i 4 KRO)
Jeżeli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła, można żądać zaprzeczenia macierzyństwa (art. 6112 § 1 KRO). Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa dziecko wytacza przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy (art. 6112 § 2 KRO). Matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje – przeciwko dziecku (art. 6112 § 3 KRO). Kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka wytacza powództwo przeciwko dziecku (art. 6112 § 4 KRO). Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, wytacza powództwo przeciwko dziecku i tej kobiecie, a jeżeli ona nie żyje – przeciwko dziecku (art. 6112 § 5 KRO).

15. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, w umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców; w wypadku takim, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, zarząd sprawuje:

A. sąd opiekuńczy,
B. kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy,
C. opiekun ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 102 KRO)
W umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W wypadku takim, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, sprawuje zarząd kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 102 KRO).

16. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, roszczenie osoby pozostającej pod opieką o naprawienie szkody wyrządzonej nienależytym sprawowaniem opieki przedawnia się z upływem:

A. roku od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna,
B. lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna,
C. lat dziesięciu od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 164 KRO)
Zgodnie z art. 164 KRO,  roszczenie osoby pozostającej pod opieką o naprawienie szkody wyrządzonej nienależytym sprawowaniem opieki przedawnia się z upływem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna. W kontekście tego przepisu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 443 KC, okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.

17. (K) Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, dla osoby niepełnosprawnej (która jest pełnoletnia), jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy ustanawia się:

A. kuratora,
B. opiekuna,
C. doradcę tymczasowego.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 183 § 1 KRO)
Dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy (art. 183 § 1 KRO). Kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona (art. 183 § 2 KRO).

Postanowienie SN z 6.9.2017 r., I CSK 331/17, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 265 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym powinno następować tylko wtedy, gdy ochrony interesu osoby fizycznej nie da się zapewnić w stopniu właściwym przy zastosowaniu innych normatywnych instytucji ochronnych, w tym instytucji ubezwłasnowolnienia częściowego (art. 16 KC) oraz kuratora dla osoby niepełnosprawnej (art. 183 KRO)”.

Postanowienie SN z 8.12.2016 r., III CZ 54/16, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018, s. 265 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Kurman):
„Stan osłabienia umysłowego – w szczególności spowodowany wiekiem – który nie kwalifikuje się jako choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inny rodzaj zaburzeń psychicznych określających podstawy ubezwłasnowolnienia (art. 13 i 16 KC), stanowi ułomność w rozumieniu art. 183 KRO. W takim przypadku właściwym środkiem ochrony interesów procesowych osoby niepełnosprawnej może być podjęcie przez sąd orzekający kroków zmierzających do ustanowienia dla tej osoby kuratora, o którym mowa w art. 183 KRO. Choć według art. 600 § 1 KPC, kuratora dla osoby niepełnosprawnej ustanawia sąd opiekuńczy na wniosek tej osoby, a za jej zgodą – także na wniosek organizacji pozarządowej, wymienionej w art. 546 § 3 KPC, nie oznacza to, że sąd niebędący sądem opiekuńczym pozbawiony jest możliwości podjęcia czynności zmierzających do ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Zgodnie z art. 600 § 2 KPC, w przypadku gdy stan osoby niepełnosprawnej wyłącza możliwość złożenia wniosku lub wyrażenia zgody, o których mowa w § 1, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora z urzędu; możliwość taka istnieje także w przypadku, o którym mowa w art. 558 § 2 KPC. Po dostrzeżeniu niepełnosprawności strony i niewzięciu udziału w postępowaniu prokuratora, Sąd Rejonowy powinien był więc zawiadomić o dostrzeżonych okolicznościach, uzasadniających ustanowienie kuratora, sąd opiekuńczy”.

Reklama

Bibliografia:
Kurman M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2018
Osajda K. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, t. V, C.H.Beck,  Warszawa 2017

[1] J. Pawliczak, w: K. Osajda (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, t. V, C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 253 i 255.
[2] W dniu 30.11.2019 r. na mocy ustawy z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 2089, weszło w życie nowe brzmienie paragrafów 1 i 2, które otrzymały następujące brzmienie: „§ 1. Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. § 2. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.”
[3] J. Słyk, w: K. Osajda (red.), Kodeks…, s. 922.
[4] M. Domański, w: K. Osajda (red.), Kodeks…, s. 1088.
[5] W dniu 30.11.2019 r. na mocy ustawy z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 2089, weszło w życie nowe brzmienie paragrafu 2, który otrzymał następujące brzmienie: „§ 2. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.”
[6] M. Prucnal – Wójcik, w: K. Osajda (red.), Kodeks…, s. 1391.