Obowiązki sprzedawcy

Przeniesienie własności

Zobowiązanie sprzedawcy polega na przeniesieniu własności lub innego prawa na kupującego. Jeżeli więc sama umowa sprzedaży nie wywiera skutku rozporządzającego, sprzedawca jest obowiązany do dokonania dalszych czynności niezbędnych do wywołania tego skutku (art. 155, art. 157 KC).

Wydanie rzeczy

Następnie – w razie sprzedaży rzeczy – do obowiązków sprzedawcy należy wydanie jej kupującemu. Przepisy dotyczące wydania rzeczy stosuje się odpowiednio do wydania innych dóbr, a także do udostępnienia korzystania z objętych sprzedażą praw (por. art. 555 KC). Problematyka wydania rzeczy wymaga bliższego omówienia.

Rzecz musi być oznaczona w umowie sprzedaży, a sprzedawca powinien wydać rzecz zgodnie z treścią umowy.

Kupujący może jednak zastrzec, że dopiero po zawarciu umowy określi bliżej cechy rzeczy kupionej (np. kształt, kolor, wymiar, inne właściwości). Konsekwencje zwłoki kupującego w dokonaniu specyfikacji wskazuje art. 549 KC.
Sprzedawca może wówczas:

1) wykonać uprawnienia, jakie przysługują wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnieniem świadczenia wzajemnego (por. art. 491 KC) albo

2) dokonać sam oznaczenia; staje się ono dla kupującego wiążące po bezskutecznym upływie terminu do odmiennego oznaczenia, jaki sprzedawca obowiązany jest wyznaczyć kupującemu.

Termin i miejsce wydania rzeczy z reguły określa umowa stron. Dopuszczalne jest jednak zastrzeżenie kupującego, że elementy te zostaną przez niego wskazane po zawarciu umowy sprzedaży (art. 549 KC). Wiążą się z tym – w razie jego zwłoki – takie skutki, jak w wypadku nieoznaczenia cech rzeczy.

Jeżeli termin wydania rzeczy nie został przez strony oznaczony, a kupującym jest konsument, sprzedawca jest obowiązany niezwłocznie wydać rzecz kupującemu, nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy (art. 543¹ § 1 KC). W innych przypadkach stosuje się w odniesieniu do terminu ogólne przepisy o wykonaniu zobowiązań (art. 455 KC). Mają one również zastosowanie, gdy strony nie określiły miejsca wydania rzeczy (art. 454 KC).

W razie opóźnienia sprzedawcy, kupujący może wyznaczyć dodatkowy termin do wydania rzeczy, a po jego bezskutecznym upływie odstąpić od umowy (art. 543¹ § 2 KC).

Przepisy szczególne określają wydanie rzeczy przesyłanej za pośrednictwem przewoźnika (art. 544, 545 § 2 KC). Poczytuje się wówczas w razie wątpliwości, że wydanie nastąpiło z chwilą powierzenia rzeczy sprzedanej przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy danego rodzaju.

Wydanie rzeczy powinno nastąpić wraz z odpowiednimi dokumentami dotyczącymi rzeczy, a także z potrzebną do prawidłowego korzystania z rzeczy instrukcją (art. 546 § 2 KC), jak i z wszelkimi innymi niezbędnymi informacjami (art. 546¹ § 5 KC).

Z wydaniem rzeczy wiąże się obowiązek sprzedawcy należytego opakowania i zabezpieczenia rzeczy oraz zapewnienie odpowiedniego przewozu, stosownie do właściwości rzeczy (art. 545 § 1 KC).

Koszty wydania rzeczy (do których w szczególności należą koszty zmierzenia, zważenia, opakowania, ubezpieczenia na czas przewozu, koszty przesłania) obciążają sprzedawcę (art. 547 KC), chyba że co innego wynika z umowy albo z odrębnych przepisów. Natomiast koszty odebrania rzeczy ponosi kupujący.

Z momentem wydania rzeczy wiąże norma dyspozytywna art. 548 KC dwa szczególne następstwa prawne, a mianowicie na kupującego przechodzą:

1) korzyści i ciężary związane z rzeczą, a także
2) niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.

Konsekwencje te występują tylko we wzajemnych stosunkach stron, dlatego mogą być przez strony odmiennie uregulowane.

Jeżeli jednak strony ustaliły inny moment przejścia korzyści i ciężarów, a nie postanowiły co do przejścia ryzyka uszkodzenia lub utraty rzeczy, to norma interpretacyjna art. 548 § 2 KC każe przyjąć, że skutek ten nastąpi wraz z przejściem korzyści i ciężarów.

Szczególne rozwiązanie dotyczy kupującego będącego konsumentem, któremu rzecz ma być przesłana przez sprzedawcę (art. 548 § 3 KC). Ryzyko utraty lub uszkodzenia rzeczy kupujący ponosi od chwili jej wydania – w znaczeniu powierzenia przewoźnikowi – jeżeli na wybór przewoźnika przez kupującego sprzedawca nie miał wpływu, a postanowienia mniej dla kupującego korzystne są nieważne.

Obowiązki informacyjne

Oprócz wskazanych wyżej podstawowych obowiązków sprzedawcy wynikających z umowy sprzedaży, liczne są obowiązki informacyjne nałożone na sprzedawcę w interesie kupujących, a zwłaszcza konsumentów, przez przepisy Kodeksu cywilnego i innych ustaw.

Znaczenie ogólne ma obowiązek udzielenia kupującemu – przed zawarciem umowy – potrzebnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących przedmiotu sprzedaży (art. 546 § 1 KC). Kupujący powinien też otrzymać od sprzedawcy instrukcję i odpowiednie wyjaśnienia, gdy jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy, zgodnie z jej przeznaczeniem (art. 546 § 2 KC).

W sposób szczegółowy, pod wpływem dyrektyw europejskich, zostały uregulowane obowiązki informacyjne sprzedawcy wobec kupujących będących konsumentami. Odwzorowując postanowienia SprzedKonsU (por. Nb. 33), art. 546¹ KC stanowi, że sprzedawca jest obowiązany przed zawarciem umowy udzielić konsumentowi jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania z rzeczy sprzedanej.

W szczególności chodzi tu o podanie rodzaju rzeczy, jej producenta lub importera, znaku bezpieczeństwa i znaku zgodności wymaganych przez odrębne przepisy, informacji o dopuszczeniu do obrotu w Polsce,  o energochłonności, innych danych stosownie do odrębnych przepisów, np. dotyczących znakowania produktów włókienniczych, obuwia, kosmetyków, zabawek.

Informacje te powinny znajdować się na rzeczy albo być z nią trwale połączone, jeżeli rzecz jest sprzedawana w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie. W pozostałych przypadkach sprzedawca umieszcza odpowiednią informację w miejscu sprzedaży i może wtedy poprzestać na wskazaniu rodzaju rzeczy, jej głównej cechy użytkowej, producenta lub importera rzeczy.

Do obowiązków sprzedawcy, określonych w art. 546¹ KC, należy zapewnienie w miejscu sprzedaży „warunków techniczno-organizacyjnych” umożliwiających dokonanie wyboru rzeczy oraz jej sprawdzenie pod względem jakości, kompletności, funkcjonowania głównych mechanizmów i podzespołów. Z kolei, jeżeli treść umowy nie jest dla kupującego w pełni zrozumiała, może on zwrócić się do sprzedawcy o wyjaśnienie jej postanowień.

O obowiązkach informacyjnych sprzedawcy traktują także przepisy pozakodeksowe. Należy zwrócić zwłaszcza uwagę na obszerny katalog takich obowiązków zamieszczony w ustawie z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 683), odnoszący się do różnych umów konsumenckich, zawieranych zarówno w okolicznościach typowych (w lokalu przedsiębiorstwa), jak i poza lokalem przedsiębiorstwa oraz na odległość.

W zakresie sprzedaży przepisów tej ustawy nie stosuje się do umów, których przedmiotem jest nieruchomość, umów zawieranych za pomocą automatów sprzedających lub zautomatyzowanych punktów sprzedaży, umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej 50 zł, do drobnych umów życia codziennego, zawieranych w okolicznościach typowych, a wykonywanych natychmiast po ich zawarciu. Ustawa nie dotyczy sprzedaży w postępowaniu egzekucyjnym oraz postępowaniu upadłościowym w związku z likwidacją masy upadłości. Zob. art. 3, 4, 9 PrKonsU.

Źródło: prof. dr hab. J. Panowicz-Lipska, prof. dr hab. Z. Radwański †, Zobowiązania – część szczegółowa