Aktualności

Pytania na aplikacje prawnicze z 2017 r. z opracowaniem i orzecznictwem – pozostałe ustawy cz. II

Opracowanie: Rafał Maciąg – prawnik

Pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem – pozostałe ustawy cz. II
Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką/radcowską (A/R), które odbyły się 30.9.2017 r.

1.(A/R) Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów[1], w postępowaniu prowadzonym przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego następuje w drodze:
A. zarządzenia,
B. postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie,
C. postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 99c ust. 3 OKiKU)
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może dopuścić do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego podmiot uprawniony do złożenia zawiadomienia, jeżeli uzna, że udział takiego podmiotu w postępowaniu może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego następuje na wniosek podmiotu uprawnionego do złożenia zawiadomienia. Dopuszczenie lub odmowa dopuszczenia do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Prezes Urzędu zawiadamia stronę o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu podmiotu zainteresowanego. Podmiot zainteresowany ma prawo składania dokumentów i wyjaśnień co do okoliczności sprawy. Podmiot zainteresowany ma prawo wglądu do akt sprawy. Prezes Urzędu informuje podmiot zainteresowany o sposobie załatwienia sprawy. Podmiotowi temu nie przysługuje prawo do wniesienia odwołania od decyzji (art. 99c ust. 1-7 OKiKU). „Ocena, czy udział danego podmiotu może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy w tym zakresie, będzie z jednej strony zależna przede wszystkim od stopnia skomplikowania wzorca umowy, będącego często pochodną sektora, w którym działa przedsiębiorca go stosujący. Z drugiej strony, ocenie trzeba poddać wiedzę podmiotu ubiegającego się o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Konieczne jest przy tym jedynie uprawdopodobnienie przez wnioskodawcę spełnienia przesłanki. (…) W kontekście zaskarżenia postanowienia o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu powstaje wątpliwość co do skuteczności postanowienia Prezesa UOKiK o dopuszczeniu. Ustawa nie zawiera w tym zakresie odrębnej regulacji, a zatem należy na mocy art. 83 Ustawy zastosować art. 143 KPA, zgodnie z którym: »Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione«. Należy zatem uznać, że z formalnego punktu widzenia z chwilą wydania przez organ postanowienia dopuszczającego dany podmiot do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego podmiot ten mógłby korzystać z uprawnień podmiotu zainteresowanego”[2].

2.(A/R) Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta[3], konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w tej ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia tej ustawy są:
A. ważne, pod warunkiem wprowadzenia ich do umowy za zgodą konsumenta,
B. nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy tej ustawy,
C. ważne.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 7 PrKonsU)
Konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w PrKonsU. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia PrKonsU są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy PrKonsU (art. 7 PrKonsU). „Celem art. 7 jest zagwarantowanie konsumentom minimalnego standardu ochrony na poziomie wynikającym z przepisów ustawy o prawach konsumenta. W ocenie ustawodawcy standard taki powinien być zapewniony w pełnym zakresie, choćby konsument chciał z niego zrezygnować w całości lub w części. Paternalistyczny charakter ochrony normatywnej, który wprowadzono w przepisach ustawy o prawach konsumenta, ma przeciwdziałać m.in. sytuacjom, w których przedsiębiorcy wymuszają na konsumentach zgodę na pogorszenie ich pozycji prawnej w stosunku do standardu ustawowego albo konsumenci bezrefleksyjnie wyrażają taką zgodę. (…) Zakazane jest również umowne ograniczenie uprawnień konsumenta wynikających z przepisów ustawy o prawach konsumenta. Chodzi o wszelkie sytuacje, w których postanowienia umowy prowadzą m.in. do utrudnień w wykonywaniu przez konsumenta danego uprawnienia, zwiększenia kosztów transakcyjnych związanych z wykonywaniem uprawnienia, wykluczenia możliwości skorzystania przez konsumenta z uprawnienia w określonych sytuacjach, limitowania czasu na wykonanie uprawnienia”[4]. Uznaje się, że art. 7 PrKonsU jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 58 § 3 KC stanowiącym, że jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana[5].

3.(A/R) Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym[6], w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać między innymi zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej:
A. na każdy cel społeczny,
B. na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów,
C. jedynie na cel społeczny związany z ochroną konsumentów.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 12 ust. 1 pkt 5 PraktykRynkU)
W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
1) zaniechania tej praktyki;
2) usunięcia skutków tej praktyki;
3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu;
5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów (art. 12 ust. 1 PraktykRynkU). Z roszczeniami, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3 i 5, mogą również wystąpić:
1) Rzecznik Praw Obywatelskich;
2) Rzecznik Finansowy;
3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów;
4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (art. 12 ust. 2 PraktykRynkU). Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej (art. 13 PraktykRynkU). Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-3 i 5, ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie, co do każdego naruszenia (art. 14 PraktykRynkU). „Należy stwierdzić, że katalog roszczeń z art. 12 ust. 1 PraktykRynkU nie ma charakteru zamkniętego. Ustawodawca dokonał w nim jedynie specyfikacji pięciu głównych typów roszczeń, co nie oznacza, że konsumentowi nie przysługuje również możliwość występowania z innymi roszczeniami”[7].

Postanowienie SN z 4.3.2015  r., IV CZ 111/14:
„Sprawa, której przedmiotem jest roszczenie oparte na art. 12 ust. 1 pkt 1 i 5 ustawy z 20.9.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206 ze zm.), jest sprawą o prawa majątkowe w rozumieniu art. 3982 § 1 KPC”.

Wyrok SN z 27.8.2014  r., III SK 80/13, OSNP 2016/2/29:
„Odpowiedzialności za nieuczciwe praktyki rynkowe stosowane w prowadzonej przez inne podmioty sieci sprzedaży można dochodzić od samego przedsiębiorcy. Trzeba jednak w tym celu dokładnie ustalić zakres i podstawę prawną takiej odpowiedzialności”.

4.(A/R) Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[8], ustawa ta reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach:
A. wyłącznie w interesie publicznym,
B. wyłącznie w interesie publicznym oraz w interesie klientów,
C. w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 1 ZNKU)
Ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach – w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów (art. 1 ZNKU). Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej (art. 2 ZNKU). Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ust. 1 ZNKU). Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym (art. 3 ust. 2 ZNKU). Zagraniczne osoby fizyczne i prawne korzystają z uprawnień wynikających z przepisów ustawy na podstawie umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską lub na zasadzie wzajemności (art. 4 ZNKU). „Należy jednakże zwrócić uwagę, że ustawa nie wprowadza środków prawnych, które bezpośrednio mogłyby oddziaływać prewencyjnie, a więc być użyte w momencie, gdy czynu nieuczciwej konkurencji jeszcze nie popełniono. Brzmienie art. 18 ustawy nie pozostawia wątpliwości, że z roszczeniami wskazanymi w ustawie można wystąpić dopiero, gdy dokonano czynu nieuczciwej konkurencji. Należy zatem rozumieć, że przez zapobieganie ustawa rozumie raczej oddziaływanie na zachowania przedsiębiorców, kształtowane poprzez zwalczanie zachowań naruszających konkurencję. Zwalczanie nieuczciwej konkurencji polega na możliwości zastosowania środków cywilnych i karnych wobec podmiotów, które naruszają zasady uczciwej konkurencji w działalności gospodarczej. Środki cywilnoprawne pozostają w rękach samych przedsiębiorców, względnie zrzeszających je organizacji. Środki karne znajdą zastosowanie na zasadach opisanych w Kodeksie karnym i Kodeksie postępowania karnego. (…) Ochrona interesu publicznego ma jedynie charakter pośredni. Do jej realizacji dochodzi bowiem wtedy, jeżeli konkretne działanie narusza lub zagraża interesowi konkretnego przedsiębiorcy. Podobnie jak w przypadku interesu publicznego, ustawodawca wskazuje na interes klienta jako podlegający ochronie na gruncie ustawy. Klient jest bowiem podmiotem, który niewątpliwie wchodzi, bądź na podstawie czynności prawnych, bądź na podstawie czynności faktycznych, w interakcję z przedsiębiorcą. Jest on odbiorcą uczciwych bądź nieuczciwych zachowań przedsiębiorców, które w bezpośredni sposób oddziałują na jego sferę interesów ekonomicznych. Wkraczanie zatem przez ustawę w stosunki pomiędzy przedsiębiorcą a klientem ma służyć temu ostatniemu, aby nie doznawał on niekorzystnych skutków zachowań nieuczciwych”[9].

Wyrok SN z 2.2.2017  r., I CSK 778/15:
„Przesłanką udzielenia ochrony na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie jest naruszenie praw ochronnych, lecz działanie (zaniechanie) podjęte w związku z działalnością gospodarczą, które jest szkodliwe, gdyż zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klientów, jeżeli jest jednocześnie bezprawne jako sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami (art. 3 ust. 1 w zw. z art. 1 ZNKU).”.

Wyrok SA w Katowicach z 3.3.2014  r., V ACa 486/13:
„Przedmiotem regulacji i ochrony ustawy z 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, co wynika z jej nazwy oraz z treści art. 1, jest zachowanie prawa do prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach swobodnej i uczciwej konkurencji. Ideą bowiem ustawy jest ochrona swobody działalności gospodarczej. Samo utrudnianie dostępu do rynku należy rozumieć jako stawianie przeszkód, barier, przeszkadzanie czy też zakłócanie równowagi rynkowej. Przeszkody te muszą być nakierowane na działalność gospodarczą innych podmiotów na danym rynku, dlatego sprawcą czynu może być wyłącznie przedsiębiorca. Działania te mogą polegać na stwarzaniu ograniczeń bądź natury faktycznej, bądź prawnej. Mają na celu zwiększenie własnej pozycji rynkowej naruszyciela, prowadzącej w efekcie do osiągnięcia większych zysków kosztem konkurencji. Jako założenie ustawodawca przyjął, że wymienione w art. 15 ZNKU zachowania mają negatywny wpływ na swobodę działalności przedsiębiorców na danym rynku. Wyliczenie to jest wprawdzie przykładowe, ale wskazuje, jaki rodzaj zachowań mieści się w zakresie analizowanego czynu”.

Wyrok SA w Katowicach z 22.11.2000  r., I ACa 688/00, OSA 2001/5/28:
„Nie każde zachowanie naruszające dobre obyczaje (niewątpliwie dobrym obyczajem jest spłata długu przez dłużnika) może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dyspozycją tego przepisu objęte są bowiem tylko te czyny sprzeczne z dobrymi obyczajami, które zagrażają lub naruszają interes przedsiębiorcy, przy czym nie należy zapominać o tym, że ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej (art. 1 ustawy), co oznacza, iż przepisy tej ustawy znajdują zastosowanie między konkurującymi ze sobą na rynku przedsiębiorcami”.

5.(A/R) Zgodnie z ustawą – Prawo o stowarzyszeniach[10], terenowa jednostka organizacyjna stowarzyszenia podlegającego wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego:
A. może uzyskać osobowość prawną, jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi,
B. nie może uzyskać osobowości prawnej, nawet jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi,
C. uzyskuje osobowość prawną z mocy prawa, chyba że statut stowarzyszenia stanowi inaczej.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 10a ust. 3 PrStow)
Stowarzyszenie może tworzyć terenowe jednostki organizacyjne. W takim przypadku statut stowarzyszenia określa:
1) zasady tworzenia oraz rozwiązania terenowej jednostki organizacyjnej;
2) strukturę organizacyjną terenowej jednostki organizacyjnej;
3) organy terenowej jednostki organizacyjnej, w tym zarząd, oraz tryb dokonywania ich wyboru lub powoływania;
4) możliwość otrzymywania przez członków zarządu terenowej jednostki organizacyjnej wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją, w przypadku gdy w statucie stowarzyszenia przewidziano możliwość otrzymywania takiego wynagrodzenia przez członków zarządu stowarzyszenia (art. 10a ust. 1 PrStow). Terenowa jednostka organizacyjna prowadzi działalność na podstawie statutu stowarzyszenia. Na zasadach i w trybie określonym w statucie stowarzyszenia terenowa jednostka organizacyjna może przyjąć regulamin określający szczegółową jej organizację i sposób działania (art. 10a ust. 2 PrStow). Jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi, terenowa jednostka organizacyjna może uzyskać osobowość prawną. W takim przypadku statut stowarzyszenia określa:
1) warunki, które muszą być spełnione, aby mogła ona uzyskać osobowość prawną;
2) zasady gospodarowania majątkiem;
3) sposób reprezentowania, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych oraz zawierania umów z członkami jej zarządu;
4) szczegółowe zasady likwidacji (art. 10a ust. 3 PrStow). Wniosek o wpis oraz wniosek o wykreślenie terenowej jednostki organizacyjnej, o której mowa w ust. 3, z Krajowego Rejestru Sądowego składa zarząd stowarzyszenia (art. 10a ust. 4 PrStow). Terenowa jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 10a ust. 5 PrStow). Z chwilą wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego terenowej jednostki organizacyjnej z osobowością prawną traci ona osobowość prawną, a stowarzyszenie wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki tej jednostki (art. 10a ust. 6 PrStow). W przypadku rozwiązania terenowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną, przeprowadza się jej likwidację. Majątek pozostały po likwidacji pozostaje majątkiem stowarzyszenia. Do likwidacji przepisy art. 36 i art. 37 PrStow stosuje się odpowiednio (art. 10a ust. 7 PrStow). W przypadku gdy działalność terenowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie przepisów prawa lub statutu stowarzyszenia, jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi, organ w nim wskazany może podjąć uchwałę o powołaniu zarządu komisarycznego w tej jednostce (art. 10b ust. 1 PrStow). Zarząd komisaryczny powołuje się na okres niezbędny do usunięcia nieprawidłowości związanych z rażącym lub uporczywym naruszaniem przepisów prawa lub statutu stowarzyszenia, nie dłuższy jednak niż przewidziany w statucie stowarzyszenia (art. 10b ust. 2 PrStow). Uchwała o powołaniu zarządu komisarycznego wskazuje sposób reprezentacji terenowej jednostki organizacyjnej przez ten zarząd (art. 10b ust. 3 PrStow). Z dniem podjęcia uchwały o powołaniu zarządu komisarycznego członkowie zarządu terenowej jednostki organizacyjnej zostają odwołani z mocy prawa (art. 10b ust. 4 PrStow). Zarząd stowarzyszenia składa wniosek o wpis zarządu komisarycznego do Krajowego Rejestru Sądowego, w terminie 7 dni od dnia podjęcia uchwały, o której mowa w art. 10b ust. 1 PrStow, oraz zawiadamia o jej podjęciu organ nadzorujący, właściwy ze względu na siedzibę terenowej jednostki organizacyjnej. Po ustaniu przyczyny powołania zarządu komisarycznego albo upływu okresu, na jaki został on ustanowiony zarząd stowarzyszenia składa wniosek o jego wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego (art. 10b ust. 5 PrStow).

Wyrok SN z 5.10.2016  r., II PK 210/15:
„Zasady składania oświadczeń woli w imieniu stowarzyszenia dotyczące stosunku pracy nie mogą być wywodzone z nowej, niezarejestrowanej treści statutu”.

Wyrok SA w Szczecinie  z 30.4.2015  r., I ACa 214/15:
„Statuty stowarzyszeń, stanowiące źródło stosunku prawnego członkostwa łączącego daną organizację społeczną z jej członkami, mają charakter umowy cywilnoprawnej, rodzącej po obu stronach prawa i obowiązki, obejmującej oświadczenie woli członka, który wstępuje do stowarzyszenia oraz oświadczenie stowarzyszenia, które członka przyjmuje. Umowa taka zostaje zawarta przez założycieli stowarzyszenia. Pozostali członkowie przystępują do niej na mocy stosownych aktów przystąpienia do danej organizacji społecznej. Przystąpienie do stowarzyszenia następuje zatem na podstawie dwustronnego oświadczenia woli, a wystąpienie albo usunięcie – oświadczenia jednostronnego (członka lub stowarzyszenia), których skutkiem jest rozwiązanie uprzednio zawartej umowy. Konsekwencją przyjęcia teorii statutu, jako umowy i cywilnoprawnego charakteru stosunku członkostwa w organizacji społecznej (stowarzyszeniu) jest dopuszczenie możliwości zgłoszenia przez członka stowarzyszenia roszczenia o ochronę jego członkostwa na drodze sądowej, w trybie procesowym”.

Wyrok SN z 9.4.2015  r., II CSK 392/14:
„Zgodnie z zasadą swobody umów, postanowienia statutu mogą być kształtowane dowolnie, z uwzględnieniem jednak granic swobody, określonych w art. 3531 KC”.

6.(A/R) Zgodnie z ustawą – Prawo własności przemysłowej[11], przeniesienie patentu w drodze umowy staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą:
A. zawarcia przez strony umowy o przeniesienie patentu,
B. wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego,
C. powzięcia przez osoby trzecie wiadomości o zawarciu umowy przeniesienia patentu.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 67 ust. 3 PrWłPrzem)
Zgodnie z art.  67 PrWłPrzem, patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu (ust. 1). Umowa o przeniesienie patentu wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej (ust. 2). Przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego (ust. 3). Ustanowienie zastawu rejestrowego na patencie jest skuteczne z chwilą wpisu do rejestru zastawów i podlega ujawnieniu w rejestrze patentowym (ust. 4). Urząd Patentowy, na wniosek właściwego organu, dokonuje wpisu w rejestrze patentowym informacji o zajęciu patentu (ust. 5). „Umowy przenoszące patent mają charakter konsensualny. Z zasady umowy takie przenoszą patent na nabywcę (wywołują skutek rozporządzający) już z chwilą ich zawarcia. Nie ma jednak przeszkód, aby wywołanie skutków rozporządzających w takiej umowie uzależnić od spełnienia się warunku lub nadejścia terminu. (…) Skutki rozporządzające tej umowy w zakresie przeniesienia patentu na nabywcę następują wobec tego przed wpisem do rejestru, który nie ma z tego punktu widzenia charakteru konstytutywnego (…). Wpis, o którym mowa w komentowanym przepisie, ma więc charakter tylko legitymacyjny. Wydaje się, że podobne rozwiązanie ustawodawca znacznie lepiej zwerbalizował w art. 1027 KC. W istocie bowiem z analizowanego przepisu powinno wprost wynikać, że nabycie patentu następuje niezależnie od wpisu, ale w celu wykazania swego prawa wobec osób trzecich nabywca musi zostać wpisany do rejestru. Wpis umożliwia nabywcy patentu wykazanie swoich praw wobec innych osób. W konsekwencji ułatwia on realizację praw płynących z patentu”[12].

Wyrok WSA w Warszawie z 23.5.2006  r., VI SA/Wa 43/06:
„Patent jest zatem cywilnym prawem podmiotowym, bezwzględnym, stwarzającym podmiotowi uprawnionemu z tego prawa możność wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy i jako przedmiotu obrotu prawnego. Zbycie takiego prawa mogłoby nastąpić jedynie w sytuacji, gdyby prawo to istniało, czyli wówczas, gdy patent jest w mocy. Przeniesienie prawa – patentu na wynalazek mogło nastąpić w drodze pisemnej umowy z datą urzędowo poświadczoną”.

7.(A/R) Zgodnie z ustawą – Prawo zamówień publicznych[13], wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego ponoszą odpowiedzialność przed zamawiającym za wykonanie umowy zawartej w wyniku udzielenia zamówienia publicznego:
A. w częściach równych,
B. solidarną,
C. w częściach oznaczonych przez wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 141 PrZamPubl)
Wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia (art. 23 ust. 1 PrZamPubl) ponoszą solidarną odpowiedzialność za wykonanie umowy i wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy (art. 141 PrZamPubl). „Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, tzn. nie może być wyłączony ani ograniczony. Tym samym nie można wykluczyć jego stosowania przez jakiekolwiek postanowienia umowne ograniczające solidarną odpowiedzialność. W związku z solidarną odpowiedzialnością oraz nakazem stosowania przepisów dotyczących samodzielnego wykonawcy do wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia (art. 23 ust. 3 PrZamPubl) brak jest możliwości zróżnicowania odpowiedzialności w stosunku do któregokolwiek spośród wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia”[14].

Wyrok NSA w Warszawie  z 28.11.2017  r., I FSK 415/16:
„Nie można podzielić poglądu, że pełnienie roli pasywnej, opartej na zasadzie odpowiedzialności solidarnej razem z liderem konsorcjum wobec zamawiającego, wypełnia swoim zakresem funkcję gwaranta, poręczyciela należytego wykonania kontraktu, jaką w podobnych przypadkach pełni instytucja finansowa gwarantująca realizację kontraktu poprzez udzielenie gwarancji. Uczestnicy konsorcjum ponoszą odpowiedzialność solidarną wobec zamawiającego niezależnie od udziału procentowego w konsorcjum – należności wynikającej z umowy konsorcjum. Zatem w sytuacji gdy udział procentowy jednego z uczestników konsorcjum będzie znikomy to i tak wobec zamawiającego taki członek odpowiada na równi z pozostałymi – solidarnie. Powyższe zobowiązanie wynikające z art. 141 PrZamPubl, nie jest odrębnym od prac związanych kontraktem świadczeniem usług w stosunku do uczestników konsorcjum. Ponadto ze wskazanego uregulowania nie wynika jednoczesna konieczność zawarcia umowy gwarancji”.

Wyrok SA w Katowicach z 25.10.2017  r., I ACa 503/17:
„Przepis art. 141 PrZamPubl kreuje odpowiedzialność solidarną członków konsorcjum wobec zamawiającego za wykonanie umowy i wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Żaden z przepisów Prawa zamówień publicznych nie przewiduje solidarności członków konsorcjum występujących jako wierzycieli”.

Wyrok SO w Warszawie z 10.9.2015  r., XXIII Ga 1041/15:
„Dyspozycja art. 141 PrZamPubl daje nieograniczone prawo żądania spełnienia świadczenia według własnego wyboru od któregokolwiek z konsorcjantów w świetle idei konsorcjum, ale po zawarciu kontraktu. Przede wszystkim należy mieć na uwadze, iż art. 23 ust. 1 tej ustawy daje wykonawcom możliwość wspólnego ubiegania się o udzielenie zamówienia, natomiast zasada odpowiedzialności solidarnej wykonawców dotyczy etapu realizacji kontraktu. Z treści przytoczonego przepisu expressis verbis wynika, że solidarna odpowiedzialność dotyczy jedynie wykonania umowy, a zatem etapu po zawarciu umowy o zamówienie publiczne. Podkreślić należy, że solidarna odpowiedzialność względem zamawiającego nie powstaje z mocy ustawy na etapie ubiegania się o zamówienie. Nie można zapominać również o art. 369 KC, który stanowi, że zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Z ustawy wynika, tak jak to zostało wyżej wyjaśnione, odpowiedzialność solidarna za wykonanie umowy i wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Odpowiedzialność taka nie wypływa również z czynności prawnej, ponieważ taką czynnością byłaby wyłącznie umowa o zamówienie publiczne”.

8.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece[15], właściciel kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość; nieruchomości obciążone ograniczonymi prawami rzeczowymi:
A. nigdy nie mogą być połączone,
B. mogą być połączone tylko wtedy, gdy uprawnieni ułożą się co do pierwszeństwa tych praw na nieruchomości utworzonej przez połączenie,
C. mogą być połączone bez jakichkolwiek ograniczeń czy warunków.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 21 i art. 22 ust. 2 KWHU)
Właściciel kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość (art. 21 KWHU). Ograniczone prawa rzeczowe obciążające którąkolwiek z połączonych nieruchomości obciążają całą nieruchomość utworzoną przez połączenie. Nie wpływa to jednak na dotychczasowy zakres wykonywania użytkowania i służebności (art. 22 ust. 1 KWHU). Nieruchomości obciążone ograniczonymi prawami rzeczowymi mogą być połączone tylko wtedy, gdy uprawnieni ułożą się co do pierwszeństwa tych praw na nieruchomości utworzonej przez połączenie (art. 22 ust. 2 KWHU). Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do pierwszeństwa praw i roszczeń, o których mowa w art. 16 KWHU (art. 22 ust. 3 KWHU).

Postanowienie SN z 23.1.2013  r., I CSK 258/12, OSNC 2013/7-8/95:
„Użytkownik wieczysty kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość, jeżeli nieruchomości te należą do tego samego właściciela (art. 21 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). Wieczystemu użytkownikowi przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku o połączenie kilku nieruchomości w jednej księdze wieczystej, jeżeli są to nieruchomości należące do tego samego właściciela, którym może być Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub związek jednostek samorządu terytorialnego. Skoro użytkownik wieczysty z mocy art. 6262 § 5 KPC jest uprawniony do złożenia wniosku o dokonanie wpisu, to nie można wyłączyć jego uprawnienia do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej, o odłączenie z dotychczasowej księgi wieczystej części nieruchomości i założenie księgi wieczystej dla odłączonej części nieruchomości lub o jej przyłączenie do innej księgi, a także o połączenie kilku nieruchomości w jednej księdze wieczystej”.

Postanowienie SN z 11.2.2009  r., V CSK 333/08, OSNC-ZD 2010/2/33:
„Rozłączenie, z woli właściciela, nieruchomości wpisanych do jednej księgi wieczystej jest dopuszczalne (art. 21 a contrario ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.)”.

9.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, sąd prowadzący księgę wieczystą zawiadamia spółdzielnię:
A. o założeniu księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, a nie ma obowiązku zawiadamiania o wpisie hipoteki do tej księgi,
B. o założeniu księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz o wszystkich wpisach w tej księdze,
C. o założeniu księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz o wpisie hipoteki do tej księgi.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 26 ust. 3 KWHU)
Do ksiąg wieczystych dla spółdzielczych własnościowych praw do lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o księgach wieczystych dla nieruchomości (art. 241 ust. 1 KWHU).  Podstawą oznaczenia lokalu w księdze wieczystej jest zaświadczenie o położeniu i powierzchni lokalu, wydane przez spółdzielnię mieszkaniową, a domu jednorodzinnego – zaświadczenie wydane przez spółdzielnię oraz dane katastru nieruchomości (art. 26 ust. 2 KWHU). O założeniu księgi wieczystej, o której mowa w art. 241 KWHU, oraz o wpisie hipoteki do tej księgi sąd prowadzący księgę wieczystą zawiadamia spółdzielnię (art. 26 ust. 3 KWHU).

Postanowienie SN z 10.6.2016  r., IV CSK 602/15:
„Artykuł 26 ust. 1 i art. 27 ust. 1 KWHU nie stanowią podstawy do dokonania wpisu w księdze wieczystej budynku, który nie jest odrębną od gruntu nieruchomością. Jeżeli tak trwale związane z gruntem budynki nie stanowią odrębnego od gruntu przedmiotu własności, są one częściami składowymi gruntu (art. 48 KC)”.

10.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, hipoteka zabezpiecza:
A. wierzytelność pieniężną,
B. wierzytelność niepieniężną,
C. zarówno wierzytelność pieniężną, jak i niepieniężną.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 68 ust. 1 KWHU)
Zgodnie z art.  68 KWHU, hipoteka zabezpiecza wierzytelność pieniężną, w tym również wierzytelność przyszłą (ust. 1). Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli zabezpieczenie hipoteczne jest nadmierne, właściciel obciążonej nieruchomości może żądać zmniejszenia sumy hipoteki (ust. 2). Sumę hipoteki wyraża się w tej samej walucie co zabezpieczona wierzytelność, jeżeli strony w umowie ustanawiającej hipotekę nie postanowiły inaczej (ust. 3).

Wyrok SA w Szczecinie z 11.5.2017  r., I ACa 95/17:
„Z art. 68 ust. 1 KWHU wynika, że hipoteka zabezpiecza tylko należność główną. Przesłanką zabezpieczenia innych wierzytelności, w szczególności odsetek, przyznanych kosztów postępowania jest to, aby zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej”.

Wyrok SN z 29.4.2015  r., V CSK 445/14:
„Jeżeli podstawą wpisu hipoteki oznaczonej w walucie obcej jest umowa kredytu wyrażonego także w tej walucie, natomiast spłatę kredytu ustalono w walucie polskiej, to dłużnik hipoteczny, nie będący dłużnikiem osobistym, obowiązany jest spłacić swoje zobowiązanie rzeczowe także w walucie polskiej”.

Wyrok SA w Katowicach  z 17.7.2013  r., I ACa 392/13:
„Obecne brzmienie art. 68 KWHU zawiera jednoznaczne stwierdzenie, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Jest to ewidentny wyraz woli ustawodawcy usunięcia problemów, niejasności i kontrowersji, jakie budziła przed nowelizacją kwestia zakresu zabezpieczenia hipotecznego. Uregulowanie to służyć ma zabezpieczeniu interesów zarówno wierzyciela, jak i dłużnika hipotecznego przez zapewnienie jasności co do tego, w jakim zakresie wierzytelność może być egzekwowana z obciążonej hipotecznie nieruchomości. W poprzednim stanie prawnym interesy te nie były tak dobrze chronione. Nabywca nieruchomości obciążonej hipotecznie nie miał możliwości pełnej oceny, jakiej wielkości odpowiedzialność rzeczową za cudzy dług przyjmuje na siebie”.

Wyrok SA w Katowicach z 11.11.2013  r., V ACa 614/12:
„Suma hipoteki, która obciąża nieruchomość dłużnika, nie jest nadmierna w rozumieniu art. 68 ust. 2 zdanie 2 KWHU, jeżeli dłużnik spłacił wprawdzie znaczną część kredytu zabezpieczonego hipoteką, ale stał się dłużnikiem jeszcze innych podmiotów, części długów nie spłaca, a nie wszystkie go obciążały już wówczas, gdy ta hipoteka została ustanowiona”.

11.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, w razie wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej bez ważnej podstawy prawnej hipoteka:
A. wygasa po upływie lat dziesięciu,
B. wygasa po upływie lat dziesięciu tylko wtedy, gdy składający wniosek o wykreślenie hipoteki działał w dobrej wierze,
C. nigdy nie wygasa.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 95 KWHU)
Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. Przepis art. 991 ust. 1 KWHU stosuje się odpowiednio (art. 94 KWHU). Hipoteka zabezpieczająca kilka wierzytelności wygasa z chwilą wygaśnięcia ostatniej wierzytelności, jeżeli nie może już powstać żadna wierzytelność ze stosunków prawnych stanowiących źródło pierwotnie zabezpieczonych wierzytelności (art. 941 KWHU). W razie wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej bez ważnej podstawy prawnej hipoteka wygasa po upływie lat dziesięciu (art. 95 KWHU).
Artykuł 95 KWHU „to przepis wyjątkowy – co do zasady bowiem bezpodstawne wykreślenie prawa z księgi wieczystej nie prowadzi do jego wygaśnięcia z upływem czasu. W tym zakresie w celu zmotywowania wierzyciela do podjęcia odpowiednich działań przywracających wpis hipoteki ustawodawca ograniczył pozaksięgowe istnienie hipoteki do 10 lat. (…) Wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej jest dokonanym przez sąd wieczystoksięgowy w ramach postępowania wieczystoksięgowego (art. 6261 – 62613 KPC) wpisem w księdze wieczystej (art. 6268 § 7 KPC) prowadzonej dla przedmiotu hipoteki. Wykreślenie jest przy tym szczególnego rodzaju orzeczeniem sądowym (art. 6268 § 6 KPC). Charakterystyczna dla postępowania wieczystoksięgowego jest ograniczona kognicja sądu, a więc oparcie się przez sąd przy rozpoznawaniu sprawy na treści i formie wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej (art. 6268 KPC). (…) Za wykreślenie hipoteki na podstawie art. 95 należy uznać również sytuację, w której hipoteka »znika« z księgi wieczystej na skutek zdarzenia o czysto technicznym charakterze (np. awarii programu komputerowego używanego do prowadzenia ksiąg wieczystych), a nie na skutek orzeczenia sądu”[16].

Postanowienie SN z 19.10.2016  r., V CSK 128/16:
„Nie można zgodzić się z poglądem uznającym, że brak przeniesienia obciążenia przez brak wpisu hipoteki do księgi wieczystej wydzielonej nieruchomości jest równoznaczny z wykreśleniem hipoteki bez ważnej podstawy prawnej, o którym mowa w art. 95 KWHU. Sprzeciwia się temu nałożony na sąd obowiązek przeniesienia istniejących obciążeń z macierzystej księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, która uległa podziałowi do księgi wieczystej założonej dla odłączonej części nieruchomości, aktualny także po założeniu tej księgi”.

12.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, jeżeli od dnia wpisu hipoteki upłynęło dziesięć lat, a nie powstała wierzytelność hipoteczna, lecz nadal może powstać:
A. hipoteka wygasa, co stwierdza sąd w procesie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego lub prawa,
B. hipoteka wygasa, co stwierdza sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym,
C. właściciel nieruchomości może żądać zniesienia hipoteki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 991 ust. 1 KWHU)
Jeżeli od dnia wpisu hipoteki upłynęło dziesięć lat, a nie powstała wierzytelność hipoteczna, lecz nadal może powstać, właściciel nieruchomości może żądać zniesienia hipoteki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 991 ust. 1 KWHU). Przepis art. 991 ust. 1 KWHU stosuje się do hipoteki zabezpieczającej kilka wierzytelności także wtedy, gdy pomimo upływu dziesięciu lat od wygaśnięcia ostatniej wierzytelności hipotecznej nie powstała żadna wierzytelność podlegająca zabezpieczeniu tą hipoteką (art. 991 ust. 2 KWHU). „Uprawnienie nie podlega przedawnieniu – nie jest bowiem (materialnoprawnym) roszczeniem majątkowym (…) jak również byłoby to sprzeczne z funkcją instytucji. Tym samym może być dochodzone zawsze, gdy spełnione są przesłanki określone w art. 991. Artykuł 991 jest przepisem zastrzeżonym wyłącznie na rzecz właściciela przedmiotu hipoteki. Brak jest ustawowego roszczenia wierzyciela hipotecznego o wykup »pustej hipoteki«. Jednocześnie jest to przepis bezwzględnie wiążący – niedopuszczalne jest zarówno umowne zniesienie uprawnienia właściciela, jak i zobowiązanie właściciela do niekorzystania z niego. Nieważne będą także postanowienia, których celem jest faktyczne wyłączenie lub ograniczenie prawa właściciela. Komentowana regulacja nie stoi jednak na przeszkodzie, aby strony wprowadziły w drodze umowy mechanizmy prowadzące do podobnego skutku (np. zobowiązanie się wierzyciela hipotecznego do zrzeczenia się hipoteki po upływie określonego czasu za określonym wynagrodzeniem lub bez niego), a które mogłyby być wykonywane także po powstaniu uprawnienia do żądania zniesienia hipoteki na podstawie komentowanego przepisu. Istotne jest, że takie umowne uprawnienia istnieć będą obok uprawnienia ustawowego i nie ograniczają właściciela w realizacji ustawowego – może on po prostu dokonać wyboru między kilkoma sposobami zniesienia lub innej zmiany hipoteki (niemniej w zasadzie poza zrzeczeniem się prawa do wynagrodzenia przez wierzyciela hipotecznego i skróceniem 10-letniego terminu każda inna regulacja może się okazać ex post mniej korzystna dla właściciela; zresztą zobowiązania takie są skuteczne wyłącznie między stronami, które zawarły odpowiednie porozumienie i brak jest podstaw do przejścia ich na każdorazowego właściciela lub wierzyciela). (…) Przesłankami powstania uprawnienia do zniesienia hipoteki są: 1) istnienie hipoteki, 2) niepowstanie wierzytelności objętej hipoteką lub wygaśnięcie ostatniej istniejącej wierzytelności hipotecznej, 3) możliwość powstania wierzytelności hipotecznej, 4) upływ 10 lat od powstania hipoteki lub zastąpienia wierzytelności hipotecznej, względnie od wygaśnięcia ostatniej wierzytelności hipotecznej”[17]. Należy uznać, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 991 ust. 1 KWHU powinno: „1) być niższe niż suma hipoteki w chwili wyrokowania, 2) uwzględniać długość trwania hipoteki bez powstania wierzytelności (wynagrodzenie tym niższe, im dłuższy okres trwania »pustej« hipoteki), 3) uwzględniać prawdopodobieństwo powstania wierzytelności z zabezpieczanego stosunku prawnego (im niższe prawdopodobieństwo, tym niższe wynagrodzenie). Przy bardzo długim okresie trwania »pustej« hipoteki i niskim prawdopodobieństwie powstania jakiejkolwiek wierzytelności wynagrodzenie może zbliżać się do kwot symbolicznych. Wynagrodzenie może być zasądzone w ratach”[18].

13.(N) Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, w razie wygaśnięcia hipoteki w inny sposób niż wskutek egzekucji z nieruchomości, właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym; może on:
A. przenieść hipotekę obciążającą nieruchomość z niższym pierwszeństwem przesuwając ją wyłącznie o jedną pozycję naprzód, zajmując miejsce hipoteki, która wygasła, nawet bez zgody uprawnionego,
B. przenieść na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość,
C. przenieść na nie którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość, nawet bez zgody uprawnionego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 1011 ust. 1 i art. 1013 ust. 1 KWHU)
W razie wygaśnięcia hipoteki właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość. Jeżeli hipoteka wygasła tylko częściowo, właściciel może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym w tej części (art. 1011 ust. 1 i 2 KWHU). Przepisy art. 1011 KWHU stosuje się również, gdy opróżniło się miejsce wskutek przeniesienia jednej z hipotek na miejsce opróżnione przez inną hipotekę (art. 1012 KWHU). Jeżeli hipoteka wygasła wskutek egzekucji z nieruchomości, właściciel nieruchomości nie może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym (art. 1013 ust. 1 KWHU). Przy egzekucji z nieruchomości nie uwzględnia się opróżnionych miejsc hipotecznych (art. 1013 ust. 2 KWHU). W razie wykreślenia hipoteki bez jednoczesnego wpisania na jej miejsce innej hipoteki, właściciel nieruchomości może zachować uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym, jeżeli jednocześnie z wykreśleniem hipoteki uprawnienie to zostanie wpisane do księgi wieczystej. Do wykreślenia wygasłej hipoteki oraz do wpisu uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym potrzebne jest oświadczenie właściciela nieruchomości (art. 1014 ust. 1 i 2 KWHU). Uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym przysługuje każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości (art. 1015 KWHU). Uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym nie podlega zajęciu. Ustanowienie hipoteki przymusowej na opróżnionym miejscu nie jest dopuszczalne (art. 1016 KWHU). Jeżeli nieruchomość stanowiąca przedmiot hipoteki łącznej zostanie zwolniona spod obciążenia, właściciel nieruchomości może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym do wysokości sumy hipoteki (art. 1017 KWHU). Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się do nierozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym (art. 1018 KWHU). Roszczenie wierzyciela hipotecznego o przeniesienie jego hipoteki na miejsce opróżnione przez inną hipotekę może być ujawnione w księdze wieczystej. W takim przypadku hipoteka uzyskuje przyrzeczone miejsce, z chwilą gdy stało się wolne (art. 1019 KWHU). Hipotece ustanowionej na opróżnionym miejscu hipotecznym lub przeniesionej na opróżnione miejsce hipoteczne przysługuje pierwszeństwo takie samo jak wygasłej hipotece (art. 10110 KWHU). Przepisów oddziału 5 pt. „Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym” nie stosuje się do hipoteki na wierzytelności hipotecznej (art. 10111 KWHU). „Przesłanką powstania uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym jest wygaśnięcie hipoteki. Wygasnąć jednak może jedynie prawo, które już istniało. Jeżeli zatem hipoteka została wpisana do księgi wieczystej, chociaż brak było po temu materialnoprawnej podstawy (np. umowa o ustanowienie hipoteki była nieważna z powodu wady oświadczenia woli), to nie powstaje również uprawnienie do rozporządzania opóźnionym miejscem hipotecznym”[19].

Postanowienie SN  z 21.5.2015  r., IV CSK 509/14:
„Wymaganie, aby rozporządzenie opróżnionym miejscem hipotecznym mieściło się w granicach wygasłej hipoteki, nie ma charakteru bezwzględnego. Nie stoi bowiem na przeszkodzie rozporządzeniu opróżnionym miejscem hipotecznym na kwotę wyższą od sumy tego miejsca za zgodą osób, którym przysługują prawa obciążające nieruchomość z pierwszeństwem równym lub niższym od wygasłej hipoteki, a w pewnych przypadkach, nawet bez zgody tych osób i żadnych innych dodatkowych przesłanek”.

Postanowienie SN z 22.10.2014  r., II CSK 697/13:
„Realizacja uprawnienia wynikającego z art. 1011 KWHU jest dokonywana w ramach czynności stanowiącej podstawę wpisu hipoteki i dla rozporządzenia opróżnionym miejscem hipotecznym wymagana jest odpowiednio taka sama forma jak dla ustanowienia hipoteki. Zatem w sytuacji, gdy hipoteka ma być wpisana na rzecz banku, zastosowanie znajduje art. 95 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 1997 r. – Prawo bankowe i oświadczenie właściciela nieruchomości o rozporządzeniu opróżnionym miejscem hipotecznym może być złożone w formie pisemnej”.

Postanowienie SN z 16.1.2014  r., IV CSK 207/13:
„Nie można podzielić poglądu, zgodnie z którym w razie połączenia w drodze umowy kilku hipotek w hipotekę łączną zachodzi utrata bytu prawnego hipoteki istniejącej dotychczas, co wyłącza możliwość przekształcenia ujawnionej w stanie prawnym przed wejściem w życie ustawy z 26.6.2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075) i ujawnienia w księdze wieczystej umownej hipoteki kaucyjnej w drodze dołączenia do niej innych nowo tworzonych hipotek, gdyż prowadziłoby to do obejścia przepisów o opróżnionym miejscu hipotecznym”.

14.(N) Zgodnie z ustawą o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego[20], prawo wypowiedzenia umowy o prowadzenie otwartego albo zamkniętego mieszkaniowego rachunku powierniczego zawieranej z bankiem przez dewelopera dla przedsięwzięcia deweloperskiego przysługuje:
A. wyłącznie bankowi i tylko z ważnych powodów,
B. wyłącznie deweloperowi i tylko z ważnych powodów,
C. zarówno deweloperowi, jak i bankowi, ale tylko z ważnych powodów.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 5 ust. 4 OchrNabU)
Zgodnie z art. 3 pkt 6 OchrNabU, przedsięwzięcie deweloperskie to proces, w wyniku realizacji którego na rzecz nabywcy ustanowione lub przeniesione zostaje prawo, o którym mowa w art. 1 OchrNabU, obejmujący budowę w rozumieniu ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290, 961, 1165, 1250 i 2255) oraz czynności faktyczne i prawne niezbędne do rozpoczęcia budowy oraz oddania obiektu budowlanego do użytkowania, a w szczególności nabycie praw do nieruchomości, na której realizowana ma być budowa, przygotowanie projektu budowlanego lub nabycie praw do projektu budowlanego, nabycie materiałów budowlanych i uzyskanie wymaganych zezwoleń administracyjnych określonych odrębnymi przepisami; częścią przedsięwzięcia deweloperskiego może być zadanie inwestycyjne dotyczące jednego lub większej liczby budynków, jeżeli budynki te, zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego, mają zostać oddane do użytku w tym samym czasie i tworzą całość architektoniczno – budowlaną. Jak stanowi art. 5 OchrNabU, dla przedsięwzięcia deweloperskiego deweloper zawiera umowę o prowadzenie otwartego albo zamkniętego mieszkaniowego rachunku powierniczego, zwanego dalej „mieszkaniowym rachunkiem powierniczym” (ust. 1). Bank prowadzący mieszkaniowy rachunek powierniczy ewidencjonuje wpłaty i wypłaty odrębnie dla każdego nabywcy (ust. 2). Bank prowadzący mieszkaniowy rachunek powierniczy na żądanie nabywcy informuje nabywcę o dokonanych wpłatach i wypłatach (ust. 3). Prawo wypowiedzenia umowy, o której mowa w ust. 1, przysługuje wyłącznie bankowi i tylko z ważnych powodów (ust. 4). „Umowa o prowadzenie zamkniętego albo otwartego mieszkaniowego rachunku powierniczego treścią odpowiada umowie rachunku bankowego (art. 725-733 KC, art. 50 i n. PrBank), z odmiennościami wynikającymi z konstrukcji rachunku powierniczego oraz szczególnych przepisów ustawy o ochronie praw nabywcy (art. 5-14), które mają pierwszeństwo – jako przepisy szczególne – wobec unormowań Kodeksu cywilnego dotyczących umowy rachunku bankowego”[21]. W przypadku wypowiedzenia umowy mieszkaniowego rachunku powierniczego deweloper niezwłocznie zakłada nowy rachunek powierniczy w innym banku, nie później niż w ciągu 60 dni od dnia wypowiedzenia tej umowy (art. 6 ust. 1 OchrNabU). Środki zgromadzone na likwidowanym mieszkaniowym rachunku powierniczym są przekazywane przez bank, w którym dotychczas prowadzono taki rachunek, na rachunek powierniczy otwarty przez dewelopera w innym banku (art. 6 ust. 2 OchrNabU). W przypadku niezłożenia przez dewelopera dyspozycji przelewu środków, o których mowa w art. 6 ust. 2 OchrNabU, na mieszkaniowy rachunek powierniczy w innym banku, w terminie 60 dni od dnia wypowiedzenia tej umowy, bank zwraca środki znajdujące się na rachunku nabywcom (art. 6 ust. 3 OchrNabU). W czasie obowiązywania umowy, o której mowa w art. 5 ust. 1 OchrNabU, oraz w okresie, o którym mowa w art. 6 ust. 3 OchrNabU, umowa o prowadzenie mieszkaniowego rachunku powierniczego nie może ulec zmianie bez zgody nabywcy, z wyjątkiem oprocentowania środków pieniężnych gromadzonych na rachunku, z tym że sposób ustalania wysokości oprocentowania określony jest w tej umowie (art. 6 ust. 4 OchrNabU).

15.(N) Zgodnie z ustawą o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, koszty, opłaty i prowizje za prowadzenie mieszkaniowego rachunku powierniczego obciążają:
A. dewelopera,
B. nabywcę,
C. w równych częściach dewelopera i nabywcę.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 9 OchrNabU)
Koszty, opłaty i prowizje za prowadzenie mieszkaniowego rachunku powierniczego obciążają dewelopera (art. 9 OchrNabU). „Niedopuszczalne jest obciążenie nabywcy w umowie o prowadzenie mieszkaniowego rachunku powierniczego kosztami jego prowadzenia, co wynika z natury umownego stosunku zobowiązaniowego. Zgodnie z treścią art. 9 OchrNabU nie jest również możliwe przerzucenie na nabywcę tych kosztów w treści umowy deweloperskiej – jako odrębnej pozycji, niezależnej od ceny. Przepis jednak nie stoi na przeszkodzie wliczeniu przez dewelopera ponoszonych przez niego kosztów związanych z zawarciem umowy o prowadzenie mieszkaniowego rachunku powierniczego do ceny lokalu albo domu określonej w umowie deweloperskiej – podobnie jak ma to miejsce z innymi kosztami działalności dewelopera, które, ekonomicznie rzecz biorąc, stanowią składniki kształtujące wysokość ceny. Określenie jej wysokości jest w zasadzie dowolne, przez co nie ma sposobu uniemożliwienia wliczenia owych kosztów do ceny. Podsumowując, przepis zabrania jedynie wyraźnego wskazania w treści umowy deweloperskiej przerzucanych na nabywcę kosztów związanych z obsługą rachunku powierniczego albo próby obciążenia tymi kosztami nabywcy w inny sposób. Przepis nie wyklucza jednak »ukrycia« tych kosztów w cenie stanowiącej konieczny element umowy deweloperskiej”[22].

16.(N) Zgodnie z ustawą o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, harmonogram przedsięwzięcia deweloperskiego zawiera:
A. co najmniej cztery etapy realizacji, a koszt każdego z etapów nie może być wyższy niż 25% i niższy niż 10% ogólnej kwoty kosztów przedsięwzięcia deweloperskiego, wynikającej z harmonogramu,
B. co najmniej pięć etapów realizacji, a koszt każdego z etapów nie może być wyższy niż 20% i niższy niż 15% ogólnej kwoty kosztów przedsięwzięcia deweloperskiego, wynikającej z harmonogramu,
C. dowolną liczbę etapów realizacji, a koszt każdego z etapów nie może być niższy niż 10% ogólnej kwoty kosztów przedsięwzięcia deweloperskiego, wynikającej z harmonogramu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 24 ust. 2 OchrNabU)
Zgodnie z art. 24 OchrNabU, harmonogram przedsięwzięcia deweloperskiego określa co najmniej:
1) etapy realizacji przedsięwzięcia deweloperskiego;
2) procentowy, szacunkowy podział kosztów poszczególnych etapów w całkowitych kosztach przedsięwzięcia deweloperskiego (ust. 1). Harmonogram przedsięwzięcia deweloperskiego zawiera co najmniej cztery etapy realizacji. Koszt każdego z etapów nie może być wyższy niż 25% i niższy niż 10% ogólnej kwoty kosztów przedsięwzięcia deweloperskiego, wynikającej z harmonogramu (ust. 2). „Harmonogram przedsięwzięcia deweloperskiego stanowi część umowy deweloperskiej, chociaż nie musi zostać uwzględniony w jej treści zgodnie z art. 22 ust. 1 OchrNabU. Określony jest w prospekcie informacyjnym (część ogólna) i na podstawie art. 20 ust. 2 OchrNabU stanowi część umowy deweloperskiej. Dla nabywcy określenie harmonogramu przedsięwzięcia nie odgrywa większej roli, ponieważ i tak nie wskazuje, kiedy powinien on wpłacić kolejne części ceny – to zgodnie z art. 22 ust. 1 pkt 8 OchrNabU powinna stricte zawierać umowa deweloperska. Harmonogram ma natomiast znaczenie dla banku prowadzącego rachunek powierniczy w wariancie otwartym oraz dewelopera, gdyż określa, w jakich partiach przekazywane będą deweloperowi pieniądze wpłacone przez nabywców na otwarty rachunek powierniczy (art. 3 pkt 7 oraz art. 11 i 12 OchrNabU). (…) Harmonogram powinien zawierać od 4 do 10 etapów, przy czym procentowy udział każdego z nich w realizacji całego przedsięwzięcia deweloperskiego nie powinien być niższy niż 10% i wyższy niż 25%. W sumie udział wszystkich etapów w realizacji całego przedsięwzięcia powinien wynosić 100% jego całkowitego kosztu. Realizacja przedsięwzięcia i podział na etapy powinny odpowiadać pojęciu przedsięwzięcia deweloperskiego z art. 3 pkt 6 OchrNabU. Zatem mają to być koszty procesu zmierzającego do wybudowania przedmiotu umowy, których zwieńczeniem jest oddanie obiektu do użytkowania. Podział kosztów ma być szacunkowy, a szacunku tego dokonuje deweloper. Oznacza to, że nie musi on idealnie odzwierciedlać faktycznych kosztów planowanych do poniesienia przez dewelopera. Idąc dalej, harmonogram może zostać określony niekorzystnie dla nabywcy przez podział przedsięwzięcia na etapy, po których wykonaniu deweloper otrzyma więcej pieniędzy, niż wynikać to będzie z rzeczywiście poniesionych przez niego kosztów. Wszystko będzie jednak zgodne z harmonogramem przedsięwzięcia – efekt dla dewelopera będzie jednak taki, że szybciej uzyska dostęp do większej puli środków finansowych”[23].

17.(N) Zgodnie z ustawą o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców[24], decyzję w sprawie zezwolenia na nabycie nieruchomości położonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, ustanowionej na podstawie odrębnych przepisów, wydaje się w terminie:
A. miesiąca od dnia złożenia wniosku przez stronę,
B. dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku przez stronę,
C. trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku przez stronę.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 3a NierCudzU)
Decyzję w sprawie zezwolenia na nabycie nieruchomości położonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, ustanowionej na podstawie odrębnych przepisów, wydaje się w terminie miesiąca od dnia złożenia wniosku przez stronę (art. 3a NierCudzU). Przepis art. 3a NierCudzU stanowi wyjątek od reguły wynikającej z art. 35 § 3 KPA, zgodnie z którym załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. W związku z tym wniosek o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości na terenie specjalnej strefy ekonomicznej powinien rozpatrzony w terminie jednego miesiąca, nawet jeśli sprawa byłaby skomplikowana[25]. Zgodnie z art. 2  ustawy z 20.10.2004 r. o specjalnych strefach ekonomicznych[26], specjalną strefą ekonomiczną jest wyodrębniona zgodnie z przepisami ustawy, niezamieszkała część terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na której terenie może być prowadzona działalność gospodarcza na zasadach określonych ustawą.

18.(N) Zgodnie z ustawą o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, nabycie przez cudzoziemców, będących obywatelami państw – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym udziału w samodzielnym lokalu użytkowym o przeznaczeniu garażowym położonym w strefie nadgranicznej:
A. wymaga uzyskania zezwolenia,
B. nie wymaga uzyskania zezwolenia,
C. nie wymaga uzyskania zezwolenia tylko wówczas, jeżeli jest to związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub właściciela nieruchomości lub samodzielnego lokalu mieszkalnego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 8 ust. 2 NierCudzU)
Nie wymaga uzyskania zezwolenia, z zastrzeżeniem art. 8 ust. 3 NierCudzU:
1) nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali;
1a) nabycie samodzielnego lokalu użytkowego o przeznaczeniu garażowym lub udziału w takim lokalu, jeżeli jest to związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub właściciela nieruchomości lub samodzielnego lokalu mieszkalnego;
2) nabycie nieruchomości przez cudzoziemca zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;
3) nabycie przez cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego i zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej nieruchomości, które w wyniku nabycia stanowić będą wspólność ustawową małżonków;
4) nabycie przez cudzoziemca nieruchomości, jeżeli w dniu nabycia jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego w rozumieniu prawa polskiego po zbywcy nieruchomości, a zbywca nieruchomości jest jej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem co najmniej 5 lat;
5) nabycie przez podmiot, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 4, na jego cele statutowe, nieruchomości niezabudowanych, których łączna powierzchnia w całym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast;
6) nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, będącego bankiem i jednocześnie wierzycielem hipotecznym, w trybie przejęcia nieruchomości na własność w wyniku bezskutecznej licytacji w postępowaniu egzekucyjnym;
7) nabycie lub objęcie przez bank będący osobą prawną określoną w art. 1 ust. 2 pkt 4 akcji lub udziałów w spółce, o której mowa w art. 3e, w związku z dochodzeniem przez ten bank roszczeń wynikających z dokonanych czynności bankowych (art. 8 ust. 1 NierCudzU).
Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami lub przedsiębiorcami państw – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, z wyjątkiem nabycia:
1) nieruchomości rolnych i leśnych, przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej;
2) drugiego domu, przez okres 5 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (art. 8 ust. 2 NierCudzU). Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami państw – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej w okresach określonych w ust. 2, w przypadku:
1) nabycia nieruchomości rolnych położonych:
a) w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim – po upływie 7 lat od dnia zawarcia umowy dzierżawy z datą pewną, jeżeli przez ten okres osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
b) w województwach: lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, śląskim, świętokrzyskim – po upływie 3 lat od dnia zawarcia umowy dzierżawy z datą pewną, jeżeli przez ten okres osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) nabycia drugiego domu:
a) jeżeli nabywca legalnie, nieprzerwanie zamieszkuje co najmniej 4 lata na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
b) w celu wykonywania działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług turystycznych, przy czym zwolnienie to nie obejmuje obywateli Konfederacji Szwajcarskiej (art. 8 ust. 2b NierCudzU).
Obywatele państw – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, będący w dniu uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej udziałowcami lub akcjonariuszami spółek handlowych z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogą do okresów dzierżawy, o których mowa w ust. 2a pkt 1, zaliczyć okres dzierżawy nieruchomości rolnej przez spółkę, jeżeli przez ten okres, będąc udziałowcami lub akcjonariuszami spółki, osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 ust. 2b NierCudzU). Zwolnień, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się do nieruchomości położonych w strefie nadgranicznej oraz gruntów rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha (art. 8 ust. 3 NierCudzU). Minister właściwy do spraw wewnętrznych prowadzi rejestr nieruchomości, udziałów i akcji, nabytych lub objętych przez cudzoziemców bez zezwolenia w przypadkach określonych w ust. 1, 2 i 2a, oraz rejestr nieruchomości, udziałów i akcji nabytych lub objętych przez cudzoziemców na podstawie wymaganych zezwoleń, o których mowa w art. 1 ust. 1 oraz w art. 3e ust. 1 i 2 NierCudzU (art. 8 ust. 4 NierCudzU). Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania i szczegółowe zasady prowadzenia rejestrów, o których mowa w ust. 4 (art. 8 ust. 5 NierCudzU). Wobec powyższego należy przypomnieć, że nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej (art. 461 KC). Z kolei „nieruchomością leśną w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców jest nieruchomość o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryta roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym i faktycznie wykorzystywana jako las w chwili zawarcia umowy sprzedaży. Kryterium dodatkowe »przeznaczenia do produkcji leśnej« jest konieczne tylko przy ocenie, czy jest gruntem leśnym grunt przejściowo pozbawiony roślinności leśnej, pozwala bowiem odróżnić taki grunt od innych nie pokrytych roślinnością leśną, a będących, np. gruntami rolnymi. Natomiast kryterium to nie ma znaczenia w odniesieniu do gruntu o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokrytego roślinnością leśną, bowiem taki grunt z istoty rzeczy jest lub może być przeznaczony do produkcji leśnej. Decydujące jest zatem, w jaki sposób był rzeczywiście wykorzystywany w chwili zawarcia umowy”[27].

Wyrok WSA w Warszawie z 10.5.2006  r., V SA/Wa 2183/05:
„Zakwalifikowanie nieruchomości jako rolnej lub leśnej następuje w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a w razie braku aktualnie obowiązującego planu pod uwagę brane są informacje zawarte w rejestrze gruntów”.

19.(N) Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami[28], wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego za nieruchomości gruntowe oddane na cele rolne wynosi:
A. 0,3% ceny tych nieruchomości,
B. 1% ceny tych nieruchomości,
C. 2% ceny tych nieruchomości.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 72 ust. 3 pkt 3a GospNierU)
Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67 GospNierU (art. 72 ust. 1 GospNierU). Stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wynosi od 15% do 25% ceny nieruchomości gruntowej (art. 72 ust. 2 GospNierU).
Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana, i wynosi:
1) za nieruchomości gruntowe oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej – 0,3% ceny;
2) za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakralnych wraz z budynkami towarzyszącymi, plebanii w parafiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów i muzeów diecezjalnych, seminariów duchownych, domów zakonnych oraz siedzib naczelnych władz kościołów i związków wyznaniowych – 0,3% ceny;
3) za nieruchomości gruntowe na działalność charytatywną oraz na niezarobkową działalność: opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, wychowawczą, naukową lub badawczo-rozwojową – 0,3% ceny;
3a) za nieruchomości gruntowe oddane na cele rolne – 1% ceny;
4) za nieruchomości gruntowe oddane na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych oraz działalność sportową – 1% ceny;
4a) za nieruchomości gruntowe na działalność turystyczną – 2% ceny;
5) za pozostałe nieruchomości gruntowe – 3% ceny (art. 72 ust. 3 GospNierU).
Jak stanowi art. 67 ust. 1 GospNierU, cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości (zob. też ust. 1a, 2, 3, 3a, 4). „Cena ma zostać ustalona stosownie do art. 67 GospNierU, co oznacza, że jest to cena zawarta w umowie o oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste albo ustalona w drodze przetargu, albo ustalona arbitralnie przez właściciela gruntu, jednak w wysokości nie niższej niż wartość nieruchomości (gdy sprzedaż następuje w trybie bezprzetargowym), albo ustalona w wyniku rokowań z nabywcą (które mogą nastąpić w razie niepowodzenia dwóch kolejnych przetargów)”[29].

Wyrok SA w Szczecinie  z 24.11.2016  r., I ACa 745/16:
„Stosownie do art. 73 ust. 2 GospNierU zmiana stawki procentowej opłaty rocznej może być dokonana zawsze, jeżeli »nastąpi trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości«, natomiast przy dokonywaniu zmiany stawki procentowej stosuje się tryb postępowania określony w art. 78-81 GospNierU. Konieczną przesłanką żądania obniżenia stawki opłaty rocznej jest trwała zmiana sposobu korzystania, powodująca zmianę celu, na który nieruchomość została oddana”.

Wyrok SA w Warszawie  z 18.11.2016  r., I ACa 1867/15:
„Nie można podzielić stanowiska, iż w przypadku zmiany czynszu symbolicznego na opłatę roczną tryb postępowania określony w art. 71-81 GospNierU nie powinien mieć zastosowania, a do ustalenia wysokości opłaty mogłoby dojść jedynie w wyniku zawarcia umowy albo w wyniku wydania przez sąd powszechny, na skutek powództwa o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, wyroku konstytutywnego ustalającego wysokość opłaty rocznej. Nie ma bowiem podstaw, aby wyłącznie w stosunku do jednej kategorii użytkowników wieczystych, wyłączyć ustawowy tryb postępowania z art. 71-81 GospNierU. Przyjęcie takiej wykładni przepisów byłoby sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Zastosowanie takiego trybu jest natomiast wyłączone przy dokonywaniu zmiany jedynie wysokości czynszu symbolicznego, ponieważ jest ona ustalana w ramach uznania administracyjnego”.

Wyrok SA w Warszawie z 23.11.2012  r., I ACa 301/12:
„Cel rolny, aby mógł być rzeczywiście zrealizowany, wymaga podjęcia szeregu działań rozciągniętych w czasie, związanych zarówno z rekultywacją gruntów, jak i z ich uprawą prowadzącą do uzyskania pożytków rolnych. Właśnie w taki sposób należy rozumieć trwałą zmianę sposobu użytkowania”.

20.(N) Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego, w przypadku nieruchomości o uregulowanym stanie prawnym, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej:
A. przeprowadza rozprawę administracyjną,
B. przeprowadza rozprawę administracyjną tylko na wniosek strony,
C. przeprowadza rozprawę administracyjną tylko wówczas, gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 118 ust. 1 i 1a GospNierU)
Zgodnie z art. 118 GospNierU, po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przeprowadza rozprawę administracyjną (ust. 1). Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym (ust. 1a). W postępowaniu wywłaszczeniowym nie stosuje się przepisów o ugodzie administracyjnej (ust. 2). „W przypadku postępowania wywłaszczeniowego przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest obligatoryjne, a rozprawa ta jest formą postępowania dowodowego i ma zapewnić wszechstronne wyjaśnienie sprawy. Biorą w niej udział (oprócz przedstawiciela starosty lub przedstawiciela miasta na prawach powiatu) strony postępowania, państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne i inne osoby, których udział w rozprawie jest uzasadniony. Na rozprawie może być przeprowadzony dowód z zeznań świadków lub biegłych, a strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania i zarzuty, przedstawiać dowody, wypowiadać się na temat dowodów itp. Podczas rozprawy podmioty, które mają zostać wywłaszczone, mogą wyrazić wolę zawarcia umowy przeniesienia lub wygaszenia ich praw do nieruchomości. W takim przypadku starosta może umorzyć postępowanie, ale dopiero po zawarciu stosownej umowy, w wyniku której postępowanie wywłaszczeniowe stanie się bezprzedmiotowe. W toku postępowania powinny zostać dokonane także czynności służące ustaleniu odszkodowania. W tym celu starosta musi uzyskać opinię o wartości nieruchomości sporządzoną przez rzeczoznawcę majątkowego (art. 130 ust. 2 GospNierU)”[30].

Wyrok WSA w Szczecinie  z 6.5.2010  r., II SA/Sz 220/10:
„Ustawodawca nakłada na organ prowadzący postępowanie administracyjne w przedmiocie wywłaszczenia obowiązek przeprowadzenia rozprawy administracyjnej (art. 118 ust. 1 GospNierU), natomiast nie nakłada na ten organ obowiązku przejęcia na siebie i kontynuowania rokowań jakie toczyły się pomiędzy wnioskodawcą, a właścicielem nieruchomości. Ustawodawca nie nakłada również na wnioskodawcę (jak również na właściciela nieruchomości) prawnego obowiązku kontynuowania rokowań po wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie wywłaszczenia”.

Wyrok WSA w Warszawie z 12.6.2006  r., I SA/Wa 2115/05:
„W postępowaniu administracyjnym o ustalenie i wypłacenie odszkodowania za nieruchomość, która z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna, przeszła z mocy prawa na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 98 GospNierU, obligatoryjne jest przeprowadzenie rozprawy administracyjnej, o jakiej mowa w art. 118 ust. 1 tej ustawy”.

21.(N) Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości powinna zawierać między innymi:
A. ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana,
B. termin rozpoczęcia zabudowy nieruchomości,
C. termin zakończenia zabudowy nieruchomości.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 119 ust. 1 pkt 1 GospNierU)
Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, poza elementami określonymi w art. 107 § 1 KPA[31], powinna zawierać:
1) ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana;
2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości;
3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu;
4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości;
5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości;
6) zobowiązanie do zapewnienia lokali, o których mowa w art. 116 ust. 1 pkt 5 GospNierU ;
7) ustalenie wysokości odszkodowania (art. 119 ust. 1 GospNierU).
Jeżeli osoby, o których mowa w art. 119 ust. 1 pkt 4 i pkt 5 GospNierU, są nieobecne lub niezdolne do czynności prawnych, stosuje się art. 34 KPA (art. 119 ust. 2 GospNierU).

Wyrok WSA w Krakowie z 12.5.2008  r., II SA/Kr 1224/07:
„Instytucja wywłaszczenia nie może być wykorzystywana w sposób sprzeczny z jej ratio legis np. do przebudowy stosunków własnościowych w społeczeństwie lub nadużywana ponad potrzeby wynikające z celów publicznych. Gwarancją prawidłowości stosowania instytucji wywłaszczenia jest bezwzględny zakaz zawarty w przepisie art. 136 ust. 1 GospNierU użycia nieruchomości na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu oraz uprawnienie przysługujące z mocy art. 136 ust. 3 GospNierU poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Cel wywłaszczenia należy interpretować ściśle, stosownie do przepisu art. 136 ust. 1 GospNierU zakazującego użycia nieruchomości na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu. Późniejsza zmiana celu wywłaszczenia określonego w decyzji o wywłaszczeniu stosownie do przepisu art. 119 ust. 1 GospNierU jest niedopuszczalna, jak również jego rozszerzająca interpretacja ze względu na wyjątkowy charakter instytucji wywłaszczenia”.

Wyrok NSA w Warszawie z 28.11.2000  r., I SA 1650/99:
„Stosownie do art. 119 ust. 1 GospNierU, decyzja o wywłaszczeniu musi zawierać ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczona. Ustalenie tego celu musi być konkretne, gdyż z jednej strony art. 136 ust. 1 wyraża podstawową regułę, że nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu; z drugiej zaś art. 137 ust. 1 precyzuje, kiedy nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji (umowie) o wywłaszczeniu. Późniejsza zmiana tego celu lub określenie go przy użyciu zwrotów o charakterze ogólnym, np. usługę ogólnomiejską, przez co możliwe byłoby dowolne jego rozumienie, nie jest dopuszczalne. O tym, czy nieruchomość stała się zbędna, decyduje cel, na który została wywłaszczona i to cel rozumiany bardzo ściśle. Dopuszczalny jest zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie tylko w sytuacji, gdy nie zrealizowano zamierzonej inwestycji, ale również wtedy, gdy inwestycję wykonano, ale jest ona wykorzystywana bądź przeznaczona na inny cel niż określony przy wywłaszczaniu. Zrealizowanie innego celu, niż zakładany przy wywłaszczeniu, nie stoi na przeszkodzie zwrotu nieruchomości na podstawie art. 136 GospNierU”.

Bibliografia:
Stawicki A. (red.), Stawicki E. (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. II2016
Czech T., Prawa konsumenta. Komentarz, WKP 2017
Oleksiewicz I., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, 2013
Nowińska E., Szczepanowska-Kozłowska K., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, WKP 2018
Demendecki T. i in., Prawo własności przemysłowej. Komentarz, 2015
Skubiszak-Kalinowska I., Wiktorowska E., Prawo zamówień publicznych. Komentarz aktualizowany, 2018
Pisuliński J. (red.), Komentarz do ustawy o księgach wieczystych i hipotece, [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu wieczystoksięgowym. Komentarz 2018
Gliniecki B., Ustawa deweloperska. Komentarz do ustawy o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego 2018
Dalecka A., Przewoźny-Paciorek A., Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców. Komentarz 2018
Bończak-Kucharczyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, 2018

[1] Tekst jedn. z 2017 r. poz. 229 z późn. zm. (OKiKU).
[2] Stawicki A. (red.), Stawicki E. (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. II, WK 2016, Komentarz do art. 99c, uwagi 2 i 5.
[3] Tekst jedn. z 2017 r. poz. 683 z późn. zm. (PrKonsU).
[4] Czech T., Prawa konsumenta. Komentarz, WKP 2017, Komentarz do art. 7, uwagi 1 i 14.
[5] Ibidem, uwaga 21.
[6] Tekst jedn. z 2017 r. poz. 2070 z późn. zm. (PraktykRynkU).
[7] Oleksiewicz I., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz 2013, Komentarz do art. 12, uwaga 1.
[8] Tekst jedn. z 2018 r. poz. 419 (ZNKU).
[9] Nowińska E., Szczepanowska-Kozłowska K., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, WKP 2018, Komentarz do art. 1, uwagi 1, 2 i 4.
[10] Tekst jedn. z 2017 r. poz. 210 (PrStow).
[11] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz.776 (PrWłPrzem).
[12] Demendecki T. i in., Prawo własności przemysłowej. Komentarz 2015, Komentarz do art.  67, uwagi 5 i 21.
[13] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1579 z późn. zm. (PrZamPubl).
[14] Skubiszak-Kalinowska I., Wiktorowska E., Prawo zamówień publicznych. Komentarz aktualizowany 2018, Komentarz do art. 141, uwaga 3.
[15] Tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 106 z późn. zm.  (KWHU).
[16] Pisuliński J. (red.), Komentarz do ustawy o księgach wieczystych i hipotece, [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu wieczystoksięgowym. Komentarz 2018, Komentarz do art. 95, uwagi 1, 3, 5.
[17] Ibidem, Komentarz do art. 991, uwagi 4, 5, 6.
[18] Ibidem, uwaga 14.
[19] Ibidem, Komentarz do art. 1011, uwaga 16.
[20] Tekst jedn. z 2017 r. poz. 1468 (OchrNabU).
[21] Gliniecki B., Ustawa deweloperska. Komentarz do ustawy o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego Komentarz do art. 5, uwaga 3.
[22] Ibidem, Komentarz do art. 9, uwaga 1.

[23] Ibidem, Komentarz do art. 24, uwagi 1 i 2.

[24] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 2278 (NierCudzU)

[25] Zob. Dalecka A., Przewoźny-Paciorek A., Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców. Komentarz 2018, Komentarz do art. 3a, uwaga 2.
[26] Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1010 z późn. zm.
[27] Wyrok SN z 28.1.2010  r., I CSK 258/09
[28] Tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 121  z późn. zm. (GospNierU).
[29] Bończak-Kucharczyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, Komentarz do art. 72, uwaga 1.
[30] Ibidem, Komentarz do art. 118, uwaga 1.
[31] Zgodnie z art. 107 § 1 KPA, decyzja zawiera:
1) oznaczenie organu administracji publicznej;
2) datę wydania;
3) oznaczenie strony lub stron;
4) powołanie podstawy prawnej;
5) rozstrzygnięcie;
6) uzasadnienie faktyczne i prawne;
7) pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania;
8) podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji, a jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego – kwalifikowany podpis elektroniczny;
9) w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego – pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy.