Rodzaje partnerstwa publiczno-prywatnego – prawo w pigułce
Build-Operate-Transfer. Uznawany jest za podstawowy typ partnerstwa publiczno-prywatnego. Co do zasady wskazana forma wydaje się najlepiej służyć większości inwestycji związanych z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb ludności. Inne tryby partnerstwa stanowią niejako wariacje trybu podstawowego. W przypadku wskazanego trybu zawierana jest umowa bądź ich większa liczba, na podstawie której partner prywatny zobowiązuje się do sfinansowania realizowanej przez siebie inwestycji infrastrukturalnej. Główny ciężar finansowania inwestycji ciąży na partnerze prywatnym. Po wykonaniu przez partnera prywatnego prac, przekazuje on prawo własności do wykonywanej inwestycji partnerowi publicznemu. Następnie partner publiczny, będący właścicielem infrastruktury, udostępnia ją na podstawie umowy cywilnoprawnej partnerowi prywatnemu, który użytkuje ją do czasu osiągnięcia zwrotu poniesionych nakładów i osiągnięcia założonego zysku. Partner publiczny uzyskuje tym samym przez cały czas trwania partnerstwa określone wpływy budżetowe z tytułu udostępniania infrastruktury podmiotowi prywatnemu.
Reklama
Operate and Maintenance. W tym rodzaju partnerstwa publiczno-prywatnego podmiot publiczny zawiera z podmiotem prywatnym umowę, na mocy której podmiot prywatny zajmuje się utrzymaniem oraz bieżącą eksploatacją określonych składników infrastruktury publicznej. Własność infrastruktury pozostaje jednak w rękach podmiotu publicznego, a partner prywatny zapewnia jego obsługę. Istotne jest ponadto, że partner prywatny pokrywa koszty utrzymania infrastruktury. Jednocześnie partner prywatny pobiera wynagrodzenie w formie bądź to bezpośrednich opłat od beneficjentów, bądź też w drodze transferów z budżetu publicznego. Ten rodzaj partnerstwa wskazuje się jako odpowiedni dla szerokiej gamy usług, w tym np. utrzymania terenów zielonych, budynków publicznych, czy też dróg lub parkingów miejskich. Zaletą tego rodzaju partnerstwa jest przede wszystkim polepszenie jakości i wydajności świadczonych usług.
Design-Build. W tym rodzaju współpracy podmiot publiczny zawiera umowę z partnerem prywatnym, na podstawie której partner prywatny zajmuje się zaprojektowaniem oraz w zależności od postanowień umowy i/lub realizacją zaprojektowanej przez siebie inwestycji, a następnie jej bieżącym wykorzystaniem i utrzymaniem. Infrastruktura powstała na podstawie umowy przez cały okres jej obowiązywania stanowi własność partnera prywatnego. Zalety oraz wady kształtują się podobnie jak w przypadku trybu Operate and Maintenance. Formą współpracy bardzo zbliżoną do omawianego trybu partnerstwa jest tzw. Turnkey Operation, forma współpracy w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne przewidziana do realizacji inwestycji bardziej złożonych.
Warp Around Addition. Ten rodzaj współpracy przewiduje możliwość ulepszenia już istniejącej infrastruktury technicznej znajdującej się we władaniu podmiotu publicznego. Istnieje w tym wariancie opcja przewidująca zawarcie porozumienia, na mocy którego partner prywatny sfinansuje i wykona określone roboty lub usługi służące polepszeniu istniejącej infrastruktury. Partner prywatny zobowiązany będzie do obsługi ulepszeń i jednocześnie uprawniony do czerpania zysków z prowadzonej działalności. Po zakończeniu okresu obowiązywania umowy ulepszenia przechodzą na własność właściciela infrastruktury. Jako zaletę wskazuje się podniesienie standardu świadczonych usług związanych z infrastrukturą. Jednostka samorządu terytorialnego może przy pomocy omawianego rodzaju partnerstwa dostarczyć mieszkańcom dodatkowych usług o charakterze publicznym. Całość ryzyka finansowego związana z wykonaniem ulepszenia ciąży na partnerze prywatnym. Wskazuje się, że w celu przerzucenia ryzyka na partnera prywatnego istnieje konieczność uniknięcia przez podmiot publiczny poręczeń budowlanych obejmujących zobowiązanie partnera prywatnego związane z daną inwestycją.
Temporary Privatization. Polega na przeniesieniu publicznej własności infrastruktury na podmiot prywatny. Celem takiego działania jest po pierwsze: ulepszenie oraz modernizacja przez partnera prywatnego, tj. nowego właściciela, infrastruktury służącej zaspokajaniu potrzeb mieszkańców, po drugie: wykorzystywanie tejże infrastruktury do celów związanych z realizacją zadania publicznego. Podmiot prywatny po okresie wskazanym w umowie obowiązany jest do przeniesienia własności infrastruktury na podmiot publiczny. Przeniesienie czasowe własności posiada zaletę polegającą na odciążeniu podmiotu publicznego w sferze uprawnień właścicielskich, przy jednoczesnym zapewnieniu poprawy jakości świadczonych usług. Podczas przeniesienia prawa własności na podmiot prywatny ryzyko uszkodzeń, czy też utraty, spoczywa na podmiocie prywatnym.
Build-Own-Operate-Transfer. Polega na tym, że partner prywatny otrzymuje wymagane przepisami prawa zezwolenie na finansowanie, wykonanie, a następnie obsługę określonych inwestycji. Partner prywatny, zarządzając wybudowaną infrastrukturą, czerpie zyski z opłat wnoszonych przez konsumentów. Po okresie, który gwarantuje partnerowi prywatnemu osiągnięcie zysku, infrastruktura przekazywana jest partnerowi publicznemu. Jako zaletę tego rodzaju współpracy wskazuje się najbardziej wydajne i efektywne wykorzystywanie zaangażowanych zasobów oraz uniknięcie zbędnych, zwiększających dług publiczny wydatków. Ponadto, po wygaśnięciu umowy infrastruktura dostarcza partnerowi prywatnemu znacznych dochodów. Ryzyko ekonomiczne planowania i realizacji spoczywa, co do zasady, na partnerze prywatnym. Jako wady omawianego trybu wskazuje się zagrożenia związane z niestarannym zabezpieczeniem interesu publicznego w umowie o partnerstwie.
Lease-Purchase. W tym rodzaju partnerstwa publiczno-prywatnego partner prywatny projektuje, finansuje i przeprowadza inwestycję, a następnie udostępnia ją np. przez wydzierżawienie podmiotowi publicznemu. Inwestycja realizowana jest pod ścisłym nadzorem i wskazówkami podmiotu publicznego. Jako zaletę wskazuje się możliwość szybkiego dostępu do określonej infrastruktury, na którą nie stać w normalnych warunkach podmiotu publicznego. Rozwiązanie to może zatem znaleźć zastosowanie tam gdzie zakup środków trwałych przekracza aktualne możliwości finansowe podmiotu publicznego. Inwestycja gwarantuje szybki dostęp do nowych technologii. Ryzyko związane z bieżącym utrzymaniem wykorzystywanego sprzętu ciąży na podmiocie prywatnym.