Prawa i obowiązki sędziów – aplikacje prawnicze

Postępowanie sędziego

Sędzia ma obowiązek postępować zgodnie ze ślubowaniem sędziowskim (art. 82 § 1 PrUSP).
Sędzia powinien w służbie i poza służbą strzec powagi stanowiska sędziego i unikać wszystkiego, co mogłoby przynieść ujmę godności sędziego lub osłabiać zaufanie do jego bezstronności (art. 82 § 2 PrUSP).
Sędzia jest obowiązany stale podnosić kwalifikacje zawodowe (art. 82a PrUSP).
Ma także obowiązek wykonywać czynności związane z powierzonymi mu obowiązkami sędziego sądu dyscyplinarnego przy sądzie apelacyjnym (art. 82c PrUSP).

Czas pracy sędziego
Czas pracy sędziego jest określony wymiarem jego zadań.

Strój urzędowy
Sędzia na rozprawach i posiedzeniach z udziałem stron, odbywających się w budynku sądu, używa stroju urzędowego. Strojem urzędowym sędziego na rozprawie sądowej jest toga, a sędziego przewodniczącego na rozprawie lub posiedzeniu – także nakładany na kołnierz togi łańcuch z wizerunkiem orła. Jeżeli w posiedzeniu uczestniczy małoletni, sędzia może zaniechać używania stroju urzędowego (art. 84 § 1 PrUSP).

Strój urzędowy sędziów określa Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa w drodze rozporządzenia.

Legitymacja służbowa
Sędzia otrzymuje legitymację służbową, wymieniającą zajmowane przez niego stanowisko i miejsce służbowe (art. 84 § 3 PrUSP).

Tajemnica służbowa
Sędzia jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na swój urząd, poza jawną rozprawą sądową (art. 85 § 1 PrUSP).
Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po ustaniu stosunku służbowego.
Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości. W tych przypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić sędziego Minister Sprawiedliwości (art. 85 § 3 PrUSP).

Zakaz dodatkowego zatrudnienia
Sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego (art. 86 § 1 PrUSP).
Sędziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego (art. 86 § 2 PrUSP).

Sędzia nie może:
1)   być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego,
2)   być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni,
3)   być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą,
4)   posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego,
5)   prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Oświadczenie o stanie majątkowym
Zgodnie z art. 87 § 1 PrUSP sędziowie są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie o stanie majątkowym dotyczy majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową.
Po ostatnich zmianach informacje zawarte w oświadczeniu, o którym mowa powyżej, są jawne, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości sędziego. Na wniosek sędziego, który złożył oświadczenie, podmiot uprawniony do odebrania oświadczenia może zdecydować o objęciu informacji zawartych w oświadczeniu ochroną przewidzianą dla informacji niejawnych o klauzuli tajności ,,zastrzeżone”, określoną w przepisach ustawy z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, jeżeli ujawnienie tych informacji mogłoby powodować zagrożenie dla sędziego lub osób dla niego najbliższych. Minister Sprawiedliwości jest uprawniony do zniesienia tej klauzuli. W stosunku do tego uprawnienia przepisu art. 6 ust. 3 OchrNiejawU nie stosuje się.
Jawne informacje zawarte w oświadczeniach o stanie majątkowym podmiot uprawniony do odebrania oświadczenia udostępnia w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1330  ze zm.), nie później niż do dnia 30 czerwca każdego roku.
Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o następującej treści: ,,Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu uprawnionego do odebrania oświadczenia o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Zawiadomienie o własnej sprawie
Sędzia jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o toczącej się sprawie sądowej, w której występuje jako strona lub uczestnik postępowania, następujące osoby:
1)   w przypadku sędziego sądu rejonowego i sędziego sądu okręgowego – prezesa sądu okręgowego,
2)   w przypadku sędziego sądu apelacyjnego i prezesa sądu okręgowego – prezesa sądu apelacyjnego,
3)   w przypadku prezesa sądu apelacyjnego – Ministra Sprawiedliwości.

Wynagrodzenie zasadnicze; dodatki

Wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje.
Od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne.

Urlop dodatkowy
Sędziemu przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze:
1)   6 dni roboczych – po 10 latach pracy,
2)   12 dni roboczych – po 15 latach pracy.

Urlop dla poratowania zdrowia
Sędziemu można udzielić płatnego urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, jeżeli leczenie to wymaga powstrzymania się od pełnienia służby.
Urlop dla poratowania zdrowia nie może przekraczać 6 miesięcy.
Urlopu dla poratowania zdrowia udziela Minister Sprawiedliwości.
W przypadku odmowy udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia sędziemu przysługuje w terminie 14 dni od dnia otrzymania odmowy odwołanie do Sądu Najwyższego.

Miejsce zamieszkania sędziego
Sędzia powinien mieszkać w miejscowości będącej siedzibą sądu, w którym pełni służbę (art. 95 § 1 PrUSP). W uzasadnionych przypadkach odpowiedni organ może wyrazić zgodę na zamieszkanie sędziego w innej miejscowości.

Powołanie sędziego do służby wojskowej
W razie powołania sędziego do niezawodowej służby wojskowej, jego prawa i obowiązki służbowe ulegają zawieszeniu na czas trwania służby. Sędzia zachowuje jednak swoje stanowisko i prawo do wynagrodzenia, a czas służby wojskowej wlicza się do okresu stosunku służbowego na stanowisku sędziego (art. 97 § 1 PrUSP).

Pełnienie przez sędziego funkcji publicznych
Sędziemu ubiegającemu się o mandat posła, senatora albo radnego udziela się urlopu bezpłatnego na czas kampanii wyborczej (art. 98 § 1 PrUSP).

Sędzia, który został mianowany, powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w:
1)   organach państwowych,
2)   organach samorządu terytorialnego,
3)   służbie dyplomatycznej,
4)   służbie konsularnej,
5)   organach organizacji międzynarodowych oraz
6)   organizacjach ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską,
jest obowiązany zrzec się niezwłocznie swojego urzędu, chyba że przechodzi w stan spoczynku (art. 98 § 2 PrUSP).

Sędzia, który zrzekł się urzędu z przyczyn określonych powyżej, może powrócić na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko, jeżeli przerwa w pełnieniu obowiązków sędziego nie przekracza 9 lat, chyba że pełnił funkcje sędziowskie lub prokuratorskie w międzynarodowych lub ponadnarodowych organach sądowych (art. 98 § 3 PrUSP).

Sędzia w stanie spoczynku
Sędzia w stanie spoczynku może używać dotychczasowego tytułu z dodaniem wyrazów „w stanie spoczynku” (art. 99 PrUSP).
Sędziemu, który został przeniesiony w stan spoczynku, w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych przysługuje, do czasu osiągnięcia wieku 65 lat, uposażenie w wysokości wynagrodzenia pobieranego na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 100 § 1 PrUSP).
Sędzia w stanie spoczynku jest obowiązany dochować godności sędziego (art. 104 § 1 PrUSP).

Źródło: Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach. Tom I