Czym charakteryzuje się sankcja wzruszalności czynności prawnej?
W przypadku sankcji wzruszalności czynności prawnej wadliwa czynność prawna wywołuje skutki prawne określone w treści oświadczenia woli, jednakże są to skutki niepewne. W konstrukcji tej występuje osoba, której przysługuje prawo podmiotowe kształtujące, skorzystanie z którego prowadzi do spowodowania bezskuteczności czynności prawnej. W literaturze sankcję wzruszalności określa się także mianem nieważności względnej, powołując się na długoletnią tradycję używania tego zwrotu zarówno w literaturze polskiej, jak i obcej. Część autorów postuluje jednak zaniechanie używania tej terminologii dla uniknięcia wątpliwości związanych z zastrzeżeniem, iż jeśli coś jest wadliwe, to nie powinno podlegać dalszej kwantyfikacji.
Sposoby wzruszenia wadliwej czynności prawnej:
1) złożenie oświadczenia woli na piśmie o uchyleniu się od skutków prawnych czynności prawnej – taka konstrukcja została przewidziana w art. 88 KC dla wzruszenia skutków czynności prawnej dokonanej pod wpływem błędu, podstępu lub groźby;
2) niekiedy dla spowodowania uchylenia skutków wadliwej czynności prawnej konieczne jest uzyskanie orzeczenia sądowego. Takie rozwiązanie ma na celu skontrolowanie zasadności uchylania się od skutków prawych czynności prawnej, a także publiczne stwierdzenie tej okoliczności.
W razie skutecznego uchylenia się od skutków wadliwej czynności prawnej następuje jej unicestwienie – nie wywołuje ona żadnych skutków prawnych. Różnica w stosunku do czynności prawnej bezwzględnie nieważnej polega na tym, że czynność prawna wzruszalna, do chwili uchylenia się od jej skutków, funkcjonuje w obrocie prawnym jako czynność wywołująca wszelkie skutki prawne. Wzmiankowana niepewność skutków wadliwej czynności prawnej polega na tym, że w razie złożenia oświadczenia woli lub wydania orzeczenia przez sąd następuje zniweczenie tych skutków z mocą wsteczną – od momentu dokonania czynności prawnej (ex tunc). W razie dokonania na podstawie wadliwej czynności prawnej dalszych czynności, powinny one zostać uznane za nieważne w chwili uchylenia się od skutków prawnych wadliwej czynności prawnej. Osoba trzecia jest jednak chroniona przed tą ewentualnością na podstawie przepisów o ochronie dobrej wiary (m.in. art. 169 KC, art. 5–9 KWU).
Na wzruszalność czynności prawnej może powołać się ściśle określony w ustawie krąg osób, np. zgodnie z art. 88 KC, na błąd, podstęp lub groźbę może powołać się jedynie osoba, która złożyła oświadczenie woli dotknięte tą wadą. Ponadto sąd może uwzględnić ten rodzaj wadliwości czynności prawnej tylko na zarzut uprawnionej osoby. Nie może zatem dojść do sytuacji, w której sąd wieczystoksięgowy bada z urzędu, czy czynność prawna, mająca stanowić podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej, nie jest przypadkiem wadliwa z powodu wyzysku.
Wzruszalna czynność prawna może zostać konwalidowana:
1) przez upływ czasu – w poszczególnych przepisach prawa, konstruujących sankcję wzruszalności czynności prawnej przewiduje się terminy zawite, z upływem których prawo podmiotowe kształtujące w postaci możności uchylenia się od skutków czynności prawnej gaśnie – w przypadku błędu z upływem roku od momentu jego wykrycia, w przypadku groźby – z upływem roku od momentu ustania stanu obawy (art. 88 § 2 KC);
2) wskutek zrzeczenia się prawa do wzruszenia czynności prawnej, dopuszczalnego na zasadzie autonomii woli stron. Nie można jednak zrzec się uprawnienia do uchylenia się od skutków prawnych czynności prawnej w przypadku, gdy jest to sprzeczne z naturą stosunku prawnego, np. w stosunkach rodzinnych.
Powyższe pytanie wraz z opracowaniem pochodzi z publikacji Prawo cywilne – część ogólna. Pytania. Kazusy. Tablice. Testy.