Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. III

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikację notarialną (N), które odbyły się 26.9.2020 r.

1. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli z czynności prawnej wynika, że od sumy pieniężnej należą się odsetki (inne niż odsetki za opóźnienie), a ich wysokość nie jest w inny sposób określona:
A. należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego,
B. należą się odsetki ustawowe w wysokości 3,5 punktów procentowych,
C. należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 359 § 1 i 2 KC)
Jak stanowi art. 359 KC, odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (§ 1). Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (§ 2). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne) (§ 2¹). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (§ 2²). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (§ 2³). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (§ 4).

Wyrok SN z 26.1.2017 r., II CSK 209/16, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 536:
„Skuteczne wypowiedzenie umowy kredytu nie powoduje zniesienia istniejącego między stronami stosunku obligacyjnego wynikającego z zawartej umowy, ale skutkuje wymagalnością roszczenia Banku obejmującego niespłacone raty kredytu oraz odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie. Błędne jest utożsamianie skutków wypowiedzenia umowy ze skutkami wynikającymi ze złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Wypowiedzenie umowy nie zwalnia kredytobiorcy z obowiązku zwrotu otrzymanego kredytu w wysokości określonej w umowie wraz z należnymi odsetkami, zmieniając jedynie termin wymagalności tego roszczenia, nie ma też podstaw do uznania, że określone w umowie odsetki związane z niedotrzymaniem przez kredytobiorcę terminu zwrotu świadczenia nie mogą dotyczyć obowiązku wymagalnego w terminie wynikającym z wypowiedzenia umowy”.

Wyrok SA w Łodzi z 1.7.2016 r., I ACa 39/16, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 536:
„Zastrzeganie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi odsetek w wysokości nadmiernej, nie mającej uzasadnienia ani w wysokości inflacji, ani w zyskach osiąganych w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej, może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

2. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli solidarnych dłużnik powinien spełnić świadczenie:
A. do rąk wierzyciela, który wytoczył powództwo,
B. według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych,
C. przez złożenie do depozytu sądowego.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 367 § 2 KC)
Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli) (art. 367 § 1 KC). Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk (art. 367 § 2 KC).

Wyrok SA w Warszawie z 18.5.2017 r., I ACa 1394/16, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/:
„Nie ma przeszkód aby małżonkowie jako sprzedający wspólnie stawający do aktu, zawarli z kupującym umowę, iż w zakresie należnej ceny będą wierzycielami solidarnymi. Wszak w przypadku wspólności łącznej każdy z małżonków, stawających do umowy sprzedaży, zgodnie z art. 367 § 1 KC jest uprawniony do przyjęcia wierzytelności z tej umowy wynikającej, jako świadczenia wchodzącego do majątku wspólnego. Umowę zastrzegającą solidarność małżonków jako wierzycieli należy w tym przypadku wykładać z uwzględnieniem faktu, iż przedmiot świadczenia ma wejść do majątku wspólnego, który charakteryzuje się tym, iż stanowi współwłasność bez udziałową. Przedmiot świadczenia, które wchodzi do majątku wspólnego małżonków nie ulega zatem podziałowi na niezależne od siebie części”.

3. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli umowa przedwstępna nie czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, a strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona:
A. może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej,
B. może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej,
C. nie może dochodzić żadnego roszczenia.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 390 § 1 i 2 KC)
Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania (art. 390 § 1 KC). Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 KC). Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne (art. 390 § 3 KC).

Wyrok SN z 5.12.2006 r., II CSK 274/06, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 592-593:
„Samo użycie w art. 390 § 1 KC pojęcia »uchylenie się« od zawarcia umowy przyrzeczonej zakłada element zawinienia strony, która nie przystępuje do jej zawarcia, wskazując na to, że zobowiązany dopuszcza się świadomie działania lub zaniechania zmierzającego do bezpodstawnego niezawarcia umowy przyrzeczonej, a co najmniej godzi się z takim skutkiem. Tę zasadę można także rozciągnąć na przypadki rażącego niedbalstwa po stronie zobowiązanego z umowy przedwstępnej (culpa lata dolo aequiparatur), co zresztą byłoby zgodne z zasadą art. 472 KC, w myśl której, w braku odmiennego przepisu ustawy lub woli stron czynności prawnej, dłużnik odpowiedzialny jest już za niezachowanie należytej staranności. Przepis art. 390 § 1 KC nie przesądza w ogóle zasady odpowiedzialności za uchylanie się od zawarcia umowy przyrzeczonej. Nie jest więc konieczne, aby dłużnik wykazał się »złą wolą«, rozmyślnie zwlekając z zawarciem umowy przedwstępnej czy też wprost odmawiając jej zawarcia i szkodząc w ten sposób interesowi wierzyciela. Wystarczy natomiast to, aby wbrew swojemu obowiązkowi zaniedbał on dokonania takich czynności prawnych lub faktycznych, które zawarcie umowy przyrzeczonej w ogóle czynią możliwym”.

Wyrok SN z 9.5.2001 r., II CKN 440/00, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 594:
„Zrzeczenie się roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej nie pozbawia możliwości dochodzenia przez stronę uprawnioną roszczenia odszkodowawczego (art. 390 § 3 KC)”.

Wyrok SN z 9.5.2000 r., IV CKN 955/00, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 594:
„Roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej może być przedmiotem przelewu”.

4. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli strony zastrzegły w umowie, że spełnienie świadczenia następować będzie częściami w ciągu określonego czasu, ale nie ustaliły wielkości poszczególnych świadczeń częściowych albo terminów, w których ma nastąpić spełnienie każdego z tych świadczeń, wielkość poszczególnych świadczeń częściowych, jak i termin spełnienia każdego z nich może ustalić:
A. dłużnik przez oświadczenie złożone wierzycielowi w czasie właściwym, jednakże powinien uwzględnić możliwości wierzyciela oraz sposób przyjęcia świadczenia,
B. wierzyciel przez oświadczenie złożone dłużnikowi w czasie właściwym, jednakże powinien uwzględnić możliwości dłużnika oraz sposób spełnienia świadczenia,
C. każda ze stron przez oświadczenie złożone drugiej stronie w czasie właściwym, przy uwzględnieniu możliwości dłużnika i wierzyciela oraz sposobu spełnienia i przyjęcia świadczenia.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 456 KC)
Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że spełnienie świadczenia następować będzie częściami w ciągu określonego czasu, ale nie ustaliły wielkości poszczególnych świadczeń częściowych albo terminów, w których ma nastąpić spełnienie każdego z tych świadczeń, wierzyciel może przez oświadczenie, złożone dłużnikowi w czasie właściwym, ustalić zarówno wielkość poszczególnych świadczeń częściowych, jak i termin spełnienia każdego z nich, jednakże powinien uwzględnić możliwości dłużnika oraz sposób spełnienia świadczenia (art. 456 KC).

Jak zauważa K. Zagrobelny: „Skuteczne ustalenie wielkości poszczególnych świadczeń częściowych lub też terminów ich spełnienia nastąpi wtedy, gdy wierzyciel w czasie właściwym złoży dłużnikowi stosowne oświadczenie woli. Nie może więc czynić tego w sposób, który by nie uwzględniał czasu niezbędnego dłużnikowi do przygotowania przedmiotu świadczenia, jego możliwości, zarówno wytwórczych, jak i zaangażowania się w inne umowy; musi też brać pod uwagę sposób spełnienia świadczenia, czyli techniczną stronę wykonania zobowiązania”[1].

5. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel:
A. może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi,
B. może żądać odsetek za czas opóźnienia, ale tylko wtedy, gdy poniósł szkodę i opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność,
C. może żądać odsetek za czas opóźnienia pomimo braku szkody, ale tylko wtedy, gdy opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 481 § 1 KC
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1 KC). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2 KC). Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) (art. 481 § 2¹ KC). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie (art. 481 § 2² KC). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (art. 481 § 2³ KC). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 481 § 2⁴ KC). W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 481 § 3 KC).

Uchwała SN z 20.5.2011 r., III CZP 16/11, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 757:
„Przepis art. 481 § 1 KC nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu”.

Wyrok SN z 22.5.2019 r., IV CSK 106/18, http://www.sn.pl/:
„Jeżeli (…) sąd ustali, że odszkodowanie w rozmiarze odpowiadającym sumie dochodzonej przez powoda należy się dopiero od dnia wyrokowania, odsetki od zasądzonego odszkodowania mogą się w takim przypadku należeć dopiero od dnia wyrokowania.

Sytuacja może być też bardziej złożona. W szczególności, w dochodzonej sumie jej część może odpowiadać odszkodowaniu należnemu w terminie lub terminach poprzedzających dzień wyrokowania, a część – odszkodowaniu należnemu dopiero od dnia wyrokowania. W takim razie odsetki za opóźnienie w zapłacie co do jednej części należnego odszkodowania powinny być zasądzone od terminu lub terminów poprzedzających dzień wyrokowania, a co do innej części – od dnia wyrokowania. Nie można jednak, oprócz odsetek za opóźnienie od daty wyrokowania, zasądzić odsetek za opóźnienie od odszkodowania należnego we wcześniejszym terminie, jeżeli odszkodowanie ustalone według cen z chwili wyrokowania jest wyższe od odszkodowania należnego we wcześniejszym terminie płatności i żądanych od niego odsetek za okres od tego terminu do chwili wyrokowania, gdyż (…) odsetki za opóźnienie i odszkodowanie na zasadach ogólnych, pełniąc takie same funkcje, mogą się jedynie uzupełniać (…).

Należy przyjąć, że skarżący trafnie zarzucił, iż wyrażona w art. 363 § 2 KC zasada, że ustalenie wysokości odszkodowania następuje według cen z daty ustalenia odszkodowania, nie wyłącza zasądzenia odsetek za opóźnienie w zapłacie odszkodowania także od daty doręczenia pozwu lub innej daty wymagalności odszkodowania, poprzedzającej dzień wyrokowania; może być to uzasadnione w świetle art. 481 § 1 KC w związku z art. 455 i 363 § 2 KC (…)”.

6. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może:
A. w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego,
B. w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy dopiero po wyznaczeniu terminu dodatkowego,
C. w razie opóźnienia drugiej strony odstąpić od umowy dopiero po wyznaczeniu terminu dodatkowego.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 492 KC)
Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce (art. 492 KC).

Wyrok SN z 17.2.2011 r., IV CSK 405/10, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 776:
„Stan zwłoki dłużnika uprawnia do odstąpienia od umowy zarówno na podstawie art. 491 § 1 jak i art. 492 KC z tym, że w pierwszym przypadku niezbędne jest wyznaczenie drugiej stronie dodatkowego terminu do wykonania z zagrożeniem odstąpienia od umowy w przypadku jego bezskutecznego upływu. Natomiast odstąpienie od umowy na podstawie art. 492 KC jest możliwe tylko, gdy strona dopuszcza się zwłoki wtedy, gdy termin wykonania zobowiązania został ściśle oznaczony. Zawartego w art. 492 KC pojęcia »termin ściśle oznaczony« nie można rozszerzać na warunek”.

Wyrok SA w Białymstoku z 10.6.2015 r., I ACa 97/15, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 776:
„Realizacja prawa odstąpienia przewidzianego w art. 492 KC nie jest obwarowana terminem”.

7. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, wierzyciel może:
A. bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania,
B. dopiero po uzyskaniu zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania,
C. dopiero po uzyskaniu zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), nawet jeżeli sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 509 § 1 KC)
Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (art. 509 § 1 i 2 KC).

Uchwała SN (7) z 29.5.2019 r., III CZP 68/18, http://www.sn.pl/:
„Nabywcy – w drodze przelewu – wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy zleconej osobie trzeciej tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania”.

8. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli w obrocie między przedsiębiorcami rzecz sprzedawana ma być przesłana do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, a z umowy ani z zarządzeń określających cenę nie wynika inaczej, koszty ubezpieczenia i przesłania tej rzeczy:
A. ponosi sprzedający,
B. ponosi kupujący,
C. ponoszą sprzedający i kupujący w równych częściach.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 547 § 1 i 2 KC)
Zgodnie z art. 547 KC, jeżeli ani z umowy, ani z zarządzeń określających cenę nie wynika, kogo obciążają koszty wydania i odebrania rzeczy, sprzedawca ponosi koszty wydania, w szczególności koszty zmierzenia lub zważenia, opakowania, ubezpieczenia za czas przewozu i koszty przesłania rzeczy, a koszty odebrania ponosi kupujący (§ 1). Jeżeli rzecz ma być przesłana do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, koszty ubezpieczenia i przesłania ponosi kupujący (§ 2). Koszty niewymienione w paragrafach poprzedzających ponoszą obie strony po połowie (§ 3).

9. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli w umowie o dzieło strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli:
A. zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju,
B. wynagrodzenie odpowiadające tylko nakładowi pracy,
C. wykonanie dzieła przez przyjmującego zamówienie bez wynagrodzenia.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 628 § 1 KC)
Jak stanowi art. 628 KC, wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie (§ 1). Przepisy dotyczące sprzedaży według cen sztywnych, maksymalnych, minimalnych i wynikowych stosuje się odpowiednio (§ 2).

Wyrok SA w Krakowie z 20.4.2016 r., I ACa 24/16, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 857:
„Przewidziane w art. 628 § 1 KC sposoby ustalenia wysokości wynagrodzenia mają charakter subsydiarny i stanowią normy interpretacyjne odnoszące się do sytuacji, w których strony umowy o dzieło nie określiły w niej albo wysokości wynagrodzenia ani podstaw do jego ustalenia, a zwykłe wynagrodzenie przewidziane jest wyłącznie w wypadku powstania wątpliwości. To, że strony w umowie nie wskazały w jaki sposób wynagrodzenie to zostało ustalone, nie oznacza, że nie jest ono wiążące”.

10. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, oddanie przez najemcę lokalu mieszkalnego lub jego części do bezpłatnego używania osobie, względem której najemca nie jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym:
A. wymaga zgody wynajmującego,
B. nie wymaga zgody wynajmującego,
C. nie wymaga zgody wynajmującego, jeżeli oddanie do bezpłatnego używania dotyczy części lokalu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 688² KC)
Bez zgody wynajmującego najemca nie może oddać lokalu lub jego części do bezpłatnego używania ani go podnająć. Zgoda wynajmującego nie jest wymagana co do osoby, względem której najemca jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym (art. 688² KC). Przepis art. 688² KC modyfikuje ogólną zasadę wyrażoną w art. 668 § 1 KC, który stanowi, że najemca może rzecz najętą oddać w całości lub części osobie trzeciej do bezpłatnego używania albo w podnajem, jeżeli umowa mu tego nie zabrania. W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu[2].

11. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, za zobowiązania spółki cywilnej wobec osób trzecich jej wspólnicy odpowiedzialni są:
A. w stosunku do wielkości ich udziałów w spółce,
B. do wysokości wniesionego wkładu w spółce,
C. solidarnie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 864 KC)
Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie (art. 864 KC).

Wyrok SA w Łodzi z 3.6.2015 r., I ACa 1508/14, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 990:
„Poprzez określenie »zobowiązania spółki« rozumie wszystkie zobowiązania, których podmiotami są łącznie wszyscy wspólnicy i które powstały po ich stronie na skutek tego, że są wspólnikami spółki cywilnej. Chodzi o zobowiązania wspólników, które nie są ich zobowiązaniami osobistymi, natomiast wynikają z działalności spółki cywilnej i jej celu. Tytuł powstania zobowiązania jest natomiast obojętny. Zobowiązania te mogą wynikać zarówno z umów zawartych przez wspólnika w ramach uprawnień wynikających z art. 866 KC, jak i z czynów niedozwolonych czy bezpodstawnego wzbogacenia. Odpowiedzialność na jego podstawie ponoszą zarówno aktualni, jak również byli wspólnicy spółki cywilnej, przy czym w stosunku do tych ostatnich istotne jest ustalenie, że w okresie powstania zobowiązania byli oni wspólnikami spółki cywilnej”.

Wyrok SA w Szczecinie z 21.4.2016 r., I ACa 1045/15, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 991:
„1. Umowa zawarta między wspólnikami spółki w zakresie przejęcia lub zwolnienia z odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania spółki wywiera skutki prawne jedynie między nimi. Nie powoduje natomiast żadnych skutków prawnych w stosunku do osób trzecich, a w tym wierzycieli.

2. Literalna wykładnia przepisu art. 864 KC prowadzić może do wniosku nawet dalej idącego, albowiem nie wynika z niego, by odpowiedzialność przystępujących wspólników w ogóle uzależniona była od daty powstania zobowiązania. Ustawodawca bowiem jednoznacznie wskazał, że wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki. Pojęcie »zobowiązania spółki« musi być odczytywane jako zobowiązania wynikające z działalności prowadzonej przez wspólników w takiej właśnie formie, a więc bez jakiejkolwiek cezury czasowej.

3. Stronami danego stosunku prawnego są aktualni wspólnicy, co tym samym winno prowadzić do wniosku, że także oni mogliby być pozywani. Co więcej przystępujący wspólnik jest w stanie ocenić, jakie zobowiązania ciążą na spółce i w tym kontekście podjąć ryzyko związane z przystąpieniem do niej”.

Wyrok SA w Białymstoku z 25.5.2016 r., I ACa 103/16, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 991-992:
„Rozliczenie solidarne zadłużeń spółki cywilnej w sprawach zaczętych przed ustąpieniem jednego z jej wspólników i przed zakończeniem tych spraw, dotyczy także tych fragmentów długu, które stały się wymagalne po wystąpieniu wspólnika, jeżeli istnieje powiązanie przyczynowo-skutkowe między powstaniem tych późniejszych zobowiązań a czynnościami wspólników (spółki) podjętymi przed ustąpieniem jednego z nich. W konsekwencji były wspólnik ponosi odpowiedzialność solidarną za zobowiązania spółki nie tylko do ich wysokości istniejącej w dzień wystąpienia ale także narosłej w okresie późniejszym, jeżeli istnieje powyższy związek. Z podanych przyczyn, solidarną odpowiedzialnością byłego wspólnika mogą być objęte, poza kwotą główną, odsetki oraz koszty sądowe i egzekucyjne dotyczące zobowiązania powstałego przed wystąpieniem wspólnika, nawet jeżeli ich późniejszego zaistnienia ten ostatni ustępując ze spółki nie przewidywał”.

12. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w przypadku powołania do dziedziczenia z ustawy i braku zstępnych spadkodawcy, jeżeli ojcostwo rodzica spadkodawcy nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi:
A. jedną czwartą spadku,
B. jedną trzecią spadku,
C. połowę spadku.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 932 § 1 i 2 zdanie 2 KC)
Zgodnie z art. 932 KC, w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice (§ 1). Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku (§ 2). W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych (§ 3). Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych (§ 4). Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy (§ 5). Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku (§ 6).

13. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkodawca (niebędący osobą głuchą ani niemą) może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec:
A. prezesa sądu rejonowego,
B. sekretarza gminy,
C. wojewody.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 951 § 1 KC)
Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego (art. 951 § 1 KC). Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu (art. 951 § 2 KC). Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym (art. 951 § 3 KC).

Postanowienie SN z 12.1.2007 r., IV CSK 257/06, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 1051:
„Ograniczenia dowodowe przewidziane w art. 247 KPC nie dotyczą protokołu, w którym spisane jest oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy stanowiące testament allograficzny (art. 951 § 2 KC).

Dla ważności testamentu allograficznego (art. 951 § 1 KC) konieczna jest obecność świadków w czasie składania przez spadkodawcę oświadczenia swej woli.

Tak zwana konwersja testamentu allograficznego i uznanie go za ważny testament ustny (art. 952 KC) możliwa jest tylko wówczas, gdy spełnione są wszystkie przesłanki ważności testamentu ustnego”.

Uchwała SN z 7.3.1978 r., III CZP 13/78, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 1051:
„Okoliczność, że w testamencie allograficznym (art. 951 § 1 KC) data jego rzeczywistego sporządzenia została przerobiona, nie powoduje nieważności tego testamentu. (…) nieważność więc odnosi się do naruszenia wymagań co do formy sporządzenia testamentu, a nie odnosi się do zdarzeń późniejszych”.

Wyrok SN z 18.11.2015 r., III CSK 16/15, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 1051-1052:
„Na osobie urzędowej – w przeciwieństwie do świadków – spoczywa obowiązek czuwania nad zachowaniem warunków formalnych testamentu, określonych w art. 951 KC. Osoba ta, wezwana do udziału w sporządzeniu testamentu, ma obowiązek – co wynika z jednoznacznego brzmienia art. 951 § 1 KC – odebrać oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy w obecności jednoczesnej 2 świadków. Nie ma ona – rzecz jasna – obowiązku zapewnienia udziału świadków w tej czynności, a jedynie skontrolowanie, czy są oni obecni przy jej dokonywaniu, gdyż bez zachowania tego warunku testament allograficzny jest nieważny. Udział kierownika urzędu stanu cywilnego w sporządzeniu testamentu alograficznego mieści się w zakresie wykonywania władzy publicznej przez jednostkę samorządu terytorialnego, zaś odebranie przez tę osobę urzędową oświadczenia ostatniej woli spadkodawcy bez jednoczesnej obecności 2 świadków stanowi działanie niezgodne z prawem”.

14. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny):
A. w każdym testamencie,
B. tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego,
C. zarówno w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, jak i w testamencie szczególnym.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 981¹ § 1 KC)
W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).

Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (art. 981¹ § 1 i 2 KC).

15. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, z ważnych powodów wykonawcę testamentu z tego obowiązku:
A. może zwolnić sąd,
B. mogą zwolnić wszyscy spadkobiercy,
C. może zwolnić zarówno sąd, jak i wszyscy spadkobiercy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 990 KC)
Spadkodawca może w testamencie powołać wykonawcę lub wykonawców testamentu. Nie może być wykonawcą testamentu, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 986 § 1 i 2 KC). Spadkodawca może powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem (art. 986¹ KC). Jeżeli osoba powołana jako wykonawca testamentu nie chce tego obowiązku przyjąć, składa odpowiednie oświadczenie przed sądem albo notariuszem (art. 987 KC). Jeżeli spadkodawca nie postanowił inaczej, wykonawca testamentu powinien zarządzać majątkiem spadkowym, spłacić długi spadkowe, w szczególności wykonać zapisy zwykłe i polecenia, a następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą, a w każdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku. Wykonawca testamentu może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe. Wykonawca testamentu powinien wydać osobie, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, przedmiot tego zapisu (art. 988 § 1, 2 i 3 KC). Do wzajemnych roszczeń między spadkobiercą a wykonawcą testamentu wynikających ze sprawowania zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. Koszty zarządu majątkiem spadkowym, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem oraz wynagrodzenie wykonawcy testamentu należą do długów spadkowych (art. 989 § 1 i 2 KC). Z ważnych powodów sąd może zwolnić wykonawcę testamentu (art. 990 KC). Spadkodawca może powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego, do chwili objęcia we władanie tego przedmiotu przez osobę, na której rzecz uczyniono zapis windykacyjny (art. 990¹ KC).

16. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, wartość przedmiotu darowizny doliczonej do spadku przy obliczaniu zachowku oblicza się:
A. według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku,
B. według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku,
C. według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili otwarcia spadku.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 995 § 1 KC)
Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 § 1 KC). Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 § 2 KC).

Wyrok SO w Suwałkach z 11.6.2019 r., I Ca 37/19, http://orzeczenia.suwalki.so.gov.pl/:
„Zgodnie z art. 993 KC, przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Artykuł 995 § 1 KC stanowi zaś, iż wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Niewątpliwie przy określaniu wartości darowizny istnieje konieczność uwzględnienia wszelkich obciążeń związanych z darowizną. Chodzi tu zarówno o wartość ewentualnego polecenia nałożonego na obdarowanego, ale również wartość obciążeń, które są funkcjonalnie związane z darowizną, jak ustanowienie użytkowania czy służebności na rzecz darczyńcy, co jest z reguły czynności dokonywane są tą samą umową, przy czym od ich dokonania uzależnione jest w ogóle dokonanie darowizny. Korzyść z darowizny obciążonej jest mniejsza niż z darowizny nieobciążonej, zatem powinno to zostać uwzględnione przy ustalaniu zachowku”. 

17. (N) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, roszczenie z tytułu zachowku:
A. zawsze wygasa z chwilą śmierci osoby uprawnionej do zachowku,
B. przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy,
C. przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku bez względu na to, czy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 1002 KC)
Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art. 1002 KC).

Wyrok SO w Bielsku – Białej z 14.2.2017 r., II Ca 842/16, http://orzeczenia.bielsko-biala.so.gov.pl/:
„Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobierców osoby uprawnionej, jeżeli należą oni do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art. 991 KC), a więc niezależnie od tego, czy w konkretnej sytuacji faktycznej przysługiwałoby im własne prawo do zachowku po tym pierwszym spadkodawcy”.

Bibliografia:
Gniewek E. (red.), Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017
Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017

[1] K. Zagrobelny, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 980.
[2] Zob. J. Jezioro, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks…, s. 1372.