Aktualności

Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. IV

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikację komorniczą (K), które odbyły się 26.9.2020 r.

1. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, zdolność prawną każdy człowiek ma od chwili:
A. ukończenia osiemnastu lat,
B. ukończenia trzynastu lat,
C. urodzenia.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 8 § 1 KC)
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną (art. 8 § 1 KC).

Wyrok SA w Rzeszowie z 3.2.2011 r., I ACa 434/10, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 17:
„Co do zdolności prawnej nasciturusa pojawiało się wiele koncepcji. Największą grupę zwolenników posiada koncepcja swoistej zdolności prawnej nasciturusa przysługującej mu pod warunkiem zawieszającym. Zgodnie z tym poglądem prawa podmiotowe przed narodzeniem dziecka nie istnieją jeszcze, zatem nie mogą być wykonywane. Dopiero po urodzeniu się żywego dziecka, spełnia się warunek ustawowy. Wówczas, gdy nasciturus staje się dzieckiem narodzonym uzyskuje pełną zdolność prawną, zarazem powstają jego prawa. Możemy zatem mówić o warunkowej zdolności prawnej nasciturusa.

O nabyciu zdolności prawnej przez osobę fizyczną można mówić jedynie w przypadku urodzenia się dziecka żywego. Urodzenie się dziecka żywego stanowi warunek prawny przyjęcia zdolności prawnej. O zdolności prawnej dziecka urodzonego jako martwe nie może być mowy”.

Uchwała SN z 30.11.1987 r., III PZP 36/87, OSNC 1988/2-3/23:
„Zabezpieczenie interesów nasciturusa nastąpiło w normach szczególnych, które zawarte są nie w części ogólnej prawa cywilnego, ale w prawie spadkowym i rodzinnym. Zatem ustawodawca nie traktował wspomnianych przepisów jako opartych na założeniu, iż w niektórych wypadkach dziecko poczęte ma zdolność prawną. Ustawodawca nie uważał widocznie za uzasadnione wiązać tych zagadnień ze spornym problemem zdolności prawnej nasciturusa. Jego sytuacja prawna została we wszystkich wymienionych przepisach szczególnych uregulowana pod kątem widzenia zabezpieczenia i ochrony jego praw w oderwaniu od zagadnienia zdolności prawnej. Nie wprowadzają one więc wyjątków od ogólnej reguły z art. 8 KC, wobec czego można je stosować w drodze ostrożnej analogii – bez naruszenia zasady, iż uregulowania wyjątkowe nie mogą być tłumaczone i stosowane w sposób rozciągliwy (exceptiones non sunt excendendae) – do innych dziedzin niż w nich unormowane w sytuacjach, w których zachodzi realna potrzeba i możliwość zabezpieczenia przyszłych praw i interesów dziecka poczętego”.

2. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się:
A. kuratelę,
B. opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską,
C. zarządcę tymczasowego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 13 § 2 KC)
Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13 § 1 KC). Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską (art. 13 § 2 KC).

Postanowienie SR dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie z 12.5.2015 r., VI RNs 77/15, http://orzeczenia.mst.warszawa.so.gov.pl/:
„Kodeks cywilny w art. 13 § 2 KC stanowi, że dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje ona pod władzą rodzicielską. Kodeks rodzinny i opiekuńczy natomiast przewiduje że do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim czyli art. 145-174 KRO. Tak więc opiekę sprawuje jeden opiekun, chyba że jest to opieka nad dzieckiem, wtedy opiekę sprawują małżonkowie (art. 146 KRO). Ten przepis przesądza o tym że opiekunów co do osoby dorosłej nie może być dwóch, może być tylko jeden.

Dlatego też spór w tej sprawie sprowadza się do kwestii: która z sióstr (…) powinna być ustanowiona opiekunem dla ich ubezwłasnowolnionej matki (…).

Zasadniczo każda z nich mogłaby – zdaniem Sądu Rejonowego – pełnić tę funkcję, bowiem są osobami najbliższymi, dorosłymi, rozsądnymi i odpowiedzialnymi, nie karanymi, obie spełniają przesłanki z art. 148 KRO, co do obu pań też prawdopodobne jest, że wywiążą się należycie z obowiązków opiekuna prawnego.

Ponieważ jednak funkcję tę może pełnić tylko jedna osoba, konieczne było dokonanie wyboru i powierzenie opieki nad matką jednej z sióstr.

Zdaniem Sądu należało funkcję opiekuna prawnego powierzyć starszej siostrze (…) bowiem:
a) stale mieszka z matką i nią się opiekuje, zna jej potrzeby, zapewnia matce stabilizację i opiekę codzienną,
b) jest osobą uczciwą i potrafi załatwiać sprawy finansowe i inne, choć nie jest księgową jak siostra i nie potrafi wypełniać zeznań podatkowych, jednak pracując na poczcie musi być osobą rozsądną i odpowiedzialną,
c) jest osobą wolną i poza matką nie ma innych osób, którymi musi się opiekować w odróżnieniu od młodszej siostry, opiekującej się swoim niepełnosprawnym synem co jest obowiązkiem bardzo trudnym i absorbującym,
d) wydaje się być spokojniejsza i rozsądniejsza od młodszej siostry, dąży do uregulowania kwestii mieszkaniowych, i zakończenia konfliktu z nią, co jest słuszne i będzie służyło stabilizacji sytuacji rodziny. Możliwość wprowadzenia się do lokalu młodszej siostry z jej chorym synem lub innych upoważnionych przez nią osób byłaby ciężkim zaburzeniem spokoju osoby chorej psychicznie (…) i taka sytuacja jest dla jej zdrowia psychicznego nie wskazana.

Nadto wyjaśnić potrzeba, że opieka prawna nie jest tożsama z opieką faktyczną nad osobą ubezwłasnowolnioną. Artykuł 27 KC stanowi co prawda, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna. Czyni to jednak z tego względu, że w ujęciu cywilnoprawnym wyrażonym w art. 25 miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. W przypadku osób ubezwłasnowolnionych, a więc takich, które z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie są w stanie kierować swoim postępowaniem (art. 13 § 1 KC) nie jest możliwe z powodu dysfunkcji psychicznych ustalenie jaki jest ich zamiar do miejsca stałego pobytu. Nie oznacza to jednak, że osoba ubezwłasnowolniona musi przebywać na stałe w miejscu zamieszkania opiekuna prawnego. Formalnie miejsce zamieszkania opiekuna jest miejscem zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej, lecz z różnych względów np. zdrowotnych lub mieszkaniowych może ona mieszkać w innym lokalu lub przebywać w placówce leczniczej np. zakładzie opiekuńczo – leczniczym lub domu pomocy społecznej. Jednakże – zgodnie z art. 156 KRO opiekun prawny powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku podopiecznego, w tym również co do umieszczenia podopiecznego w wyżej wskazanych placówkach. Opiekun prawny sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem podopiecznego, obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością jak wymaga tego dobro pozostającego pod jego opieką i interes społeczny. Opiekun prawny upoważniony jest do czynności prawnych w imieniu podopiecznego. Podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego (art. 154, 155 KRO)”.

3. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli:
A. lat trzynaście,
B. lat dwanaście,
C. lat osiem.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 15 KC)
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 KC).

Uchwała SN z 21.12.2017 r., III CZP 66/17, http://www.sn.pl/:
„W sytuacji, w której osoba objęta kuratelą wytoczy samodzielnie powództwo o rozwód, pomoc udzielana przez kuratora powinna sprowadzać się przede wszystkim do zbadania, czy osoba ta rozumie znaczenie tej czynności, potrafi ocenić jej jurydyczne skutki, dokonała ich oceny i zdaje sobie z nich sprawę, oraz czy decyzja o wszczęciu procesu pochodzi od niej, a nie została podjęta pod wpływem osób trzecich. W razie potrzeby kurator powinien udzielić osobie, dla której został ustanowiony, niezbędnego wsparcia w tym zakresie. Jeżeli ocena tych elementów wypada pozytywnie, kurator powinien respektować decyzję o wytoczeniu powództwa, jeżeli zostanie ona podtrzymana, i podjąć działania w celu zatwierdzenia tej czynności oraz kontynuowania procesu (art. 70 § 1 KPC w związku z art. 156 i art. 178 § 2 KRO)”.

4. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy:
A. należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
B. dożywocia,
C. dzierżawy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 20 KC)
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 KC).

Wyrok SN z 8.10.2009 r., II CSK 105/09, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 24:
„Ubezwłasnowolniony częściowo ma zdolność procesową w zakresie dochodzenia roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o leczenie uzębienia”.

5. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką opiekuna będącego osobą fizyczną, jest:
A. miejscowość, w której osoba pozostająca pod opieką przebywa z zamiarem stałego pobytu,
B. miejscowość, w której ma siedzibę sąd, który ustanowił opiekę,
C. miejsce zamieszkania opiekuna.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 27 KC)
Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna (art. 27 KC).

6. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, można mieć:
A. tylko jedno miejsce zamieszkania,
B. dwa miejsca zamieszkania,
C. dowolną liczbę miejsc zamieszkania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 28 KC)
Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28 KC).

7. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, Skarb Państwa jest:
A. jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej,
B. osobą prawną,
C. jednostką organizacyjną, której przepisy szczególne przyznają zdolność prawną.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 33 KC)
Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 KC).

Uchwała SN (7) z 18.6.2019 r., III CZP 101/18, http://www.sn.pl/:
„Prokurator powszechnej jednostki prokuratury może być pełnomocnikiem procesowym Skarbu Państwa reprezentowanego przez organ właściwej jednostki organizacyjnej prokuratury (art. 87 § 2 w związku z art. 67 § 2 KPC)”.

Uchwała SN z 23.9.2010 r., III CZP 62/10, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 50:
„Wpis w księdze wieczystej prawa własności Skarbu Państwa, wskazujący – jako trwałego zarządcę – określoną jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa nieposiadającą osobowości prawnej, może być zaskarżony apelacją wniesioną przez Skarb Państwa reprezentowany przez inną jednostkę organizacyjną, opartą na zarzucie, że zarząd przysługuje tej innej jednostce”.

Postanowienie SN z 5.4.2013 r., III CZP 14/13, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 50:
„Przewidziane w art. 67 § 2 KPC kryterium wyboru jednostki reprezentującej Skarb Państwa ma charakter materialnoprawny. Dochodzone roszczenie może pozostawać w związku z działalnością więcej niż jednej jednostki organizacyjnej. Niezależnie od wielości państwowych jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, stroną postępowania jest zawsze Skarb Państwa, który, zgodnie z treścią art. 33 KC, jest osobą prawną. Skarb Państwa jest również stroną umowy, z której wywodzone jest roszczenie”.

8. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, państwowe osoby prawne:
A. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa,
B. ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania Skarbu Państwa bez ograniczenia,
C. ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania Skarbu Państwa jedynie w stosunku do osób fizycznych.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 40 § 1 KC)
Jak stanowi art. 40 KC, Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa (§ 1). W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty (§ 2). Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób prawnych (§ 3).

9. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ:
A. nadzorczy,
B. zarządzający,
C. założycielski.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 41 KC)
Jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający (art. 41 KC).

Jak zauważa E. Gniewek: „Oznaczenie siedziby osoby prawnej ma istotne znaczenie jurydyczne w różnych okolicznościach. W szczególności służy ono ustaleniu miejsca wykonania zobowiązania (zob. art. 454 § 1 KC). Przesądza także o właściwości miejscowej sądu (art. 30 KPC). (…) Ustawodawca traktuje jako siedzibę osoby prawnej »miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający«. Odrębną kwestią – istotną dla obrotu, jednakże niepodejmowaną w regulacji kodeksowej – jest ścisłe ustalenie adresu siedziby organu zarządzającego”[1].

10. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, firmą osoby fizycznej jest:
A. jej nazwa,
B. jej imię i nazwisko,
C. adres, pod którym prowadzi działalność gospodarczą.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 434 KC)
Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych (art. 434 KC).

11. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, pożytkami naturalnymi rzeczy są:
A. dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego,
B. jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy,
C. dochody, które rzecz przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 53 § 1 KC)
Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (art. 53 § 1 KC). Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (art. 53 § 2 KC).

12. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą:
A. zamknięcia przetargu,
B. udzielenia przybicia,
C. przyjęcia oferty.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 70² § 2 KC)
Zgodnie z art. 702 KC, oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej (§ 1). Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia (§ 2). Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, zarówno organizator aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta, mogą dochodzić zawarcia umowy (§ 3).

Wyrok SN z 19.11.2009 r., IV CSK 211/09, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 168:
„Przepisy KC o aukcji i przetargu są przepisami ogólnymi w stosunku do przepisów
ustawy o gospodarce nieruchomościami o przetargu, zgodnie więc z zasadą
lex specialis derogat legi generali znajdują zastosowanie tylko wtedy, jeżeli
przepisy szczególne nie zawierają odmiennych regulacji”.

Wyrok SN z 28.1.2014 r., I CSK 200/13, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 168:
„Z chwilą wybrania oferty pomiędzy oferentem a organizatorem przetargu doszło bowiem do zawarcia umowy sui generis, rodzącej obowiązek zawarcia umowy w formie przepisanej prawem, któremu odpowiadało roszczenie o zawarcie takiej umowy”.

13. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia, za wyjątkiem roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wynosi:
A. dziesięć lat,
B. sześć lat,
C. pięć lat.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 118 KC)
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata (art. 118 KC).

Uchwała SN z 11.9.2020 r., III CZP 88/19, http://www.sn.pl/:
„Jeżeli wskutek odroczenia terminu spełnienia świadczenia, roszczenie przestało być wymagalne, jego przedawnienie rozpoczyna ponownie bieg dopiero z upływem nowego terminu. (…)

Umowne odroczenie pierwotnie uzgodnionego terminu spełnienia świadczenia po tym, jak już upłynął, sprawia, iż do czasu nadejścia nowego terminu wymagalności wierzyciel nie może żądać spełnienia świadczenia, a dłużnik nie ma obowiązku go spełnić i tym samym nie można mówić o jego opóźnieniu czy zwłoce. W konsekwencji wierzyciel nie może też skutecznie dochodzić spełnienia świadczenia przed sądem i bez szczególnej podstawy (ustawowej lub umownej) nie może jednostronnie zmienić tego stanu rzeczy. Przemawia to zdecydowanie przeciwko tezie, że przedawnienie rozpoczęte wraz z upływem pierwotnego terminu spełnienia świadczenia biegnie również w czasie odroczenia. Nie można bowiem zapominać, że bieg ów – zgodnie z myślą leżącą u podstaw instytucji przedawnienia – jest reakcją na bierność wierzyciela, który mogąc dochodzić roszczenia (doprowadzić do jego wymagalności), nie czyni tego (por. art. 120 § 1 KC). W przypadku zaś umownego odroczenia terminu spełnienia świadczenia o żadnej bierności być nie może, dlatego też dopuszczenie w tym czasie biegu przedawnienia byłoby systemową osobliwością. Z tego względu trzeba uznać, że odroczenie takie nie tylko niweluje stan wymagalności roszczenia i przerywa (niweluje) rozpoczęty bieg przedawnienia – co wynikałoby już z uznania roszczenia (por. art. 123 § 1 pkt 2 KC) – ale powoduje, iż ów bieg może rozpocząć się dopiero z upływem nowego terminu wymagalności roszczenia. Skutek ten wynika w istocie z art. 120 § 1 KC, który rozpoczęcie biegu przedawnienia roszczenia wiąże właśnie – co do zasady – dopiero z jego wymagalnością. Samo przez się odroczenie nie stwarza też dla wierzyciela możliwości swobodnego, jednostronnego spowodowania wymagalności roszczenia. Wbrew rozpowszechnionemu poglądowi interpretacji takiej nie sprzeciwia się art. 119 KC. Wprawdzie w rezultacie rozważanego odroczenia termin przedawnienia upłynie później niż wynikałoby to z zastosowania art. 120 § 1 KC w związku z pierwotnym terminem spełnienia świadczenia, jednakże nie jest to wynikiem zakazanego w art. 119 KC przedłużenia okresu przedawnienia czy też podważenia reguły określającej początek biegu przedawnienia, wyrażonej w art. 120 § 1 KC, lecz pośrednim, wynikającym z art. 120 § 1 KC skutkiem skorzystania z kompetencji do określenia, w tym odroczenia ex post, terminu spełnienia świadczenia. Związane z odroczeniem płatności (rozłożeniem jej na raty) czasowe wyłączenie możliwości dochodzenia roszczenia przez wierzyciela, uzasadniające systemowo wyłączenie biegu przedawnienia, sprawia również, że owego odroczenia nie można postrzegać jako obejścia przedmiotowych przepisów”.

Uchwała SN z 16.5.2019 r., III CZP 109/18, http://www.sn.pl/:
„Roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 KC) nie ulega przedawnieniu”.

Wyrok SO w Nowym Sączu z 14.1.2020 r., III Ca 949/19, http://orzeczenia.nowysacz.so.gov.pl/:
„Ogólną regułą obowiązującą w zakresie przedawnienia roszczeń jest zasada, że początek biegu przedawnienia jest niezależny od świadomości wierzyciela, co do przysługującego mu roszczenia. W tym zakresie rozstrzyga zatem tylko obiektywnie ustalony najwcześniej możliwy termin wezwania dłużnika przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. W orzecznictwie wskazuje się ponadto, że przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność. Ponieważ mają przy tym charakter norm bezwzględnie obowiązujących (ius cogens), przeto ich wykładnia powinna zmierzać do eliminowania czynnika subiektywnego oraz do skracania, a nie wydłużania czasu w wypadkach wątpliwych. Wierzyciel – samodzielnie i swobodnie decydując o wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia – mógłby wydłużać okres przedawnienia. Aby temu zapobiec, ustawodawca zdecydował się na swoiste »wymuszenie« rozpoczęcia biegu przedawnienia, termin przedawnienia każe bowiem liczyć od momentu, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika w najwcześniej możliwym terminie”.

14. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przeniesienie posiadania rzeczy nie jest potrzebne do przeniesienia własności:
A. rzeczy oznaczonej co do tożsamości,
B. rzeczy przyszłej,
C. rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 155 § 2 KC)
Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły (art. 155 § 1 KC). Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe (art. 155 § 2 KC).

Wyrok SN z 25.9.2014 r., II CSK 664/13, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 302:
„Zastrzeżenie prawa własności rzeczy sprzedanej kształtuje stosunek stron na zasadach przewidzianych w art. 589 – 591 KC, jeżeli strony nie określiły w umowie innych skutków zastrzeżenia. Z art. 589 KC wynika domniemanie, że w razie wątpliwości zastrzeżenie własności poczytuje się za warunek zawieszający przeniesienie własności. W tym więc zakresie art. 589 KC jest przepisem szczególnym, o czym mówi art. 155 § 2 KC i odmiennie regulującym problem skutków rzeczowych aniżeli art. 155 KC. Innymi słowy, tylko przeniesienie własności następuje pod warunkiem zawieszającym, jako że jest ono uzależnione od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89 KC), jakim jest uiszczenie ceny przez kupującego. W braku więc odmiennych postanowień umowy sprzedaż ma charakter bezwarunkowy, definitywny, a jedynie jej skutek rzeczowy zostaje zawieszony do czasu zapłaty ceny. Po jej zapłacie własność rzeczy przechodzi na kupującego z mocy samego prawa (art. 89 KC)”.

Postanowienie SN z 14.1.2015 r., II CSK 85/14, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 305:
„W przypadku spółek partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej, zważywszy, że dla tych spółek ustawodawca przewidział formę aktu notarialnego, postępowanie w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości na spółkę przebiega bez komplikacji. Stosując w tym zakresie, zgodnie z art. 2 KSH, przepisy art. 155 – 158 KC należy dojść do wniosku, że umowy takich spółek zawierające zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości wywołują – zgodnie z art. 155 KC – także skutek rozporządzający. Przyjmując założenie, nie wywołujące zastrzeżeń w literaturze oraz orzecznictwie, że rejestracja spółki nie jest warunkiem w rozumieniu art. 89 KC, lecz jest warunkiem prawnym, niezależnym od woli wspólników, wspomniane zobowiązanie nie narusza art. 157 § 2 KC i spółka w chwili rejestracji nabywa własność nieruchomości.

W razie zawarcia umowy spółki jawnej w zwykłej formie pisemnej, w której wspólnik zobowiązał się do wniesienia tytułem wkładu własności nieruchomości, konieczne jest zawarcie – po zarejestrowaniu spółki – odrębnej umowy w formie aktu notarialnego przenoszącej własność tej nieruchomości na rzecz spółki”.

15. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie:
A. pisemnej,
B. aktu notarialnego,
C. elektronicznej.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 158 KC)
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione (art. 158 KC).

Uchwała SN z 24.2.2009 r., III CZP 141/08, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 310:
„Umowa przenosząca własność w celu wykonania zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości (art. 158 KC), zawarta w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza zawieszonego w czynnościach zawodowych (art. 68 § 1 ustawy z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie, jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158), jest nieważna”.

Postanowienie SN z 14.11.2012 r., II CSK 182/12, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 310:
„Wniesienie nieruchomości do majątku spółki cywilnej może nastąpić tylko w formie aktu notarialnego”.

Uchwała SN z 9.2.2007 r., III CZP 164/06, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 310:
„Przystąpienie nowego wspólnika do spółki cywilnej, w której wspólnikom
przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, wymaga zachowania
formy szczególnej obowiązującej przy przeniesieniu własności
nieruchomości”.

16. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, nie można żądać jej zawarcia, jeżeli termin do zawarcia umowy przyrzeczonej nie został przez żadną ze stron wyznaczony w ciągu:
A. roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej,
B. sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy przedwstępnej,
C. trzech miesięcy od dnia zawarcia umowy przedwstępnej.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 389 § 2 KC)
Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (art. 389 § 1 KC). Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia (art. 389 § 2 KC).

17. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać:
A. sumy dwukrotnie wyższej,
B. sumy trzykrotnie wyższej,
C. sumy czterokrotnie wyższej.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 394 § 1 KC)
Zgodnie z art. 394 KC, w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej (§ 1). W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi (§ 2). W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony (§ 3).

Wyrok SN z 24.11.2005 r., III CK 182/05, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 603:
„Swoboda stron przy zastrzeganiu zadatku nie może iść tak daleko, aby wchłonąć i zastąpić inne zastrzeżenia umowne przewidziane w prawie zobowiązaniowym, takie jak odstąpienie od umowy czy kara umowna”.

Wyrok SN z 20.1.2016 r., V CSK 293/15, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 603:
„Przewidziane w art. 394 § 1 KC uprawnienie do odstąpienia od umowy nie
przysługuje stronie, jeżeli do niewykonania umowy doszło z przyczyny, za którą
wyłącznie ona odpowiada”.

Wyrok SA w Katowicach z 19.4.2013 r., I ACa 161/13, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 603:
„Nadmierna wysokość zadatku może uzasadnić uznanie go za mający na celu obejście ustawy i jako taki – nieważny w świetle art. 58 KC. Wysokość zadatku pozostaje w stosownej relacji do wartości kontraktu; nie jest zadatkiem świadczenie wielkością odpowiadające niemal wartości przedmiotu umowy; zadatek ustalony w nadmiernej wysokości stanowi przejaw obejścia prawa i z tego względu jest nieważny”.

18. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela:
A. odsetek ustawowych,
B. odsetek ustawowych za opóźnienie,
C. pokwitowania.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 462 § 1 KC)
Dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. Dłużnik może żądać pokwitowania w szczególnej formie, jeżeli ma w tym interes. Koszty pokwitowania ponosi dłużnik, chyba że umówiono się inaczej (art. 462 § 1, 2 i 3 KC).

19. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi:
A. nieumyślnie,
B. umyślnie,
C. zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 473 § 2 KC)
Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi (art. 473 § 1 KC). Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie (art. 473 § 2 KC).

20. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadek otwiera się z chwilą:
A. śmierci spadkodawcy,
B. otwarcia i ogłoszenia testamentu,
C. ogłoszenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 924 KC)
Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 KC).

Uchwała SN z 25.7.2019 r., III CZP 12/19, http://www.sn.pl/:
„Osoba, należąca do kręgu spadkobierców ustawowych, na rzecz której spadkobierca legitymujący się stwierdzeniem nabycia spadku, rozporządził prawem należącym do spadku, nie nabyła tego prawa, jeżeli rzeczywistym spadkobiercą jest dziecko spadkodawcy, w chwili otwarcia spadku już poczęte, które urodziło się żywe (nasciturus)”.

21. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do:
A. dziadków spadkodawcy,
B. małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji,
C. rodzeństwa spadkodawcy.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 935¹ KC)
Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji (art. 935¹ KC).

22. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, testament może zawierać rozrządzenia:
A. małżonków,
B. tylko jednego spadkodawcy,
C. wielu spadkodawców.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 942 KC)
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament (art. 941 KC). Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (art. 942 KC). Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia (art. 943 KC). Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 KC). Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela (art. 944 § 2 KC).

23. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli zstępny uprawniony do zachowku jest małoletni, należny mu zachowek wynosi:
A. dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym,
B. trzy piąte wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym,
C. trzy czwarte wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 991 § 1 KC)
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek) (art. 991 § 1 KC). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 KC).

Uchwała SN z 23.10.2019 r., III CZP 23/19, http://www.sn.pl/:
„​Dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do zachowku po nim, jeśli – w razie dziedziczenia testamentowego – zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku z ustawy (…)

Prawo do zachowku ma charakter osobisty i przysługuje ex lege konkretnej osobie. Uprawniony nie ma zatem możliwości dysponowania tym prawem; może jedynie – na zasadach ogólnych – dysponować roszczeniem o zapłatę zachowku. Przyjęcie odmiennego zapatrywania de facto przekreślałaby tę regułę i stanowiło przejaw ignorowania wyjątkowego charakteru norm regulujących prawo do zachowku, wymagającego ich ścisłej wykładni. Polskie prawo spadkowe nie zna instytucji odrzucenia prawa do zachowku, a taki w istocie charakter miałoby uznanie za ważne oświadczenia o odrzuceniu spadku złożonego przez osobę z kręgu spadkobierców ustawowych spadkodawcy w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu. Oświadczenie takie z jednej strony nie mogłoby wyłączyć takiej osoby od nabycia spadku, z drugiej zaś – paradoksalnie – miałoby wpłynąć na zmianę kręgu hipotetycznych spadkobierców ustawowych, a w rezultacie kręgu uprawnionych do zachowku. Należy wreszcie wskazać na niedopuszczalność zwiększenia obciążenia zachowkiem spadkobierców z woli osób uprawnionych do zachowku. Rozmiar tego obciążenia został określony w ustawie ułamkowo w stosunku do wartości ewentualnego udziału w spadku w odniesieniu do określonych kategorii potencjalnych spadkobierców ustawowych (art. 991 § 1 KC). Nie ma podstaw do uznania za dopuszczalne, aby faktyczna wola konkretnych osób mogła to obciążenie modyfikować. Do takiego rezultatu mogłoby prowadzić uznanie, że w razie odrzucenia spadku przez osobę uważającą się za spadkobiercę ustawowego, prawo do zachowku przysługuje jego zstępnym, np. w sytuacji, w której odrzucającemu spadek miałaby przypaść tytułem zachowku 1/2 należnego mu udziału w spadku, a jego spadkobiercy – 2/3 tego udziału ze względu na to, że jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy. Rozwiązanie takie mogłoby stwarzać pole do nadużyć i skłaniać spadkobierców do odrzucenia spadku jedynie po to, aby ich spadkobiercy uzyskali więcej tytułem zachowku od zobowiązanych do jego zapłaty”.

Wyrok SA w Krakowie z 26.4.2016 r., I ACa 31/16, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 1061:

„1. Ze swej istoty każde zaspokojenie roszczeń z tytułu zachowku wkracza w interes spadkobiercy testamentowego.
2.
Prawo do zachowku przysługujące ze względu na szczególny stosunek rodzinny, istniejący między uprawnionym do zachowku a spadkodawcą służy urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych.
3. W powszechnym odczuciu społecznym to właśnie bliżsi krewni są bardziej uprawnieni do schedy spadkowej i realizacja uprawnień do zachowku stanowi właśnie realizację ochrony rodziny”.

24. (K) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu:
A. dwóch lat od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania,
B. roku od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania,
C. sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 1015 § 1 KC)
Zgodnie z art. 1015 KC, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (§ 1). Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (§ 2).

Uchwała SN z 19.10.2018 r., III CZP 36/18, http://www.sn.pl/:
„​Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 KC, jest bezskuteczne”.

Uchwała SN (7) z 22.5.2018 r., III CZP 102/17, http://www.sn.pl/:
​„1. Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.
2.Termin przewidziany w art. 1015 § 1 KC nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął”.

Postanowienie SN z 24.9.2015 r., V CSK 686/14, http://www.sn.pl/:
„Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może bowiem skutecznie złożyć jedynie osoba, której przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych. Skoro zdolności takiej nie posiada małoletni, oświadczenie takie może w jego imieniu złożyć przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny. Termin do złożenia oświadczenia biegnie zatem od dnia, w którym przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny dowiedział się o tytule powołania małoletniego do spadku”.

Bibliografia:
Gniewek E. (red.), Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017
Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017

[1] E. Gniewek, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 87.