Aktualności

Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R) oraz notarialną (N), które odbyły się 26.9.2020 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli stroną jest Skarb Państwa, a państwową jednostką organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone w tej sprawie roszczenie, jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy – sąd ten:
A. rozpoznaje sprawę, jeżeli żadna ze stron nie wniosła o przekazanie sprawy innemu sądowi do rozpoznania,
B. na wniosek powoda przedstawia sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, mającemu siedzibę w okręgu tego samego sądu apelacyjnego,
C. z urzędu przedstawia akta sprawy sądowi nad nim przełożonemu, który przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu z sądem przedstawiającym.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 44² pkt 1 KPC)
Zgodnie z art. 44² KPC, jeżeli stroną jest Skarb Państwa, a państwową jednostką organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, jest sąd:
1) właściwy do rozpoznania sprawy – sąd ten z urzędu przedstawia akta sprawy sądowi nad nim przełożonemu, który przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu z sądem przedstawiającym;
2) przełożony nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy – sąd właściwy do rozpoznania sprawy z urzędu przedstawia akta sprawy temu sądowi przełożonemu, który przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu z sądem przedstawiającym, mającemu siedzibę poza obszarem właściwości sądu przekazującego.

Jak stwierdza B. Kaczmarek – Templin: „Rozwiązanie wprowadzone (…) przepisem [art. 44² KPC – R. M.] służy realizacji prawa do sądu oraz zapewnienia bezstronności sądu.

W sytuacji, kiedy roszczenie wiąże się z jednostką organizacyjną Skarbu Państwa w postaci sądu, mogłyby pojawić się wątpliwości dotyczące rzetelności procesu, którego gwarancję zapewnia obiektywny, niestronny organ orzeczniczy. (…) W świetle dotychczasowych przepisów zmiana sądu orzekającego mogła nastąpić przez złożenie przez wszystkich sędziów właściwego sądu oświadczeń o wyłączeniu, a w razie potrzeby także przez sędziów sądu przełożonego”[1].

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji; sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania:
A. znosi wzajemnie między stronami koszty instancji odwoławczej,
B. pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej,
C. zasądza koszty instancji odwoławczej na rzecz strony, która wniosła środek zaskarżenia.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 108 § 2 KPC)
Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony (art. 108 § 1 KPC). Sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do rozpoznania, pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 KPC).

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, w razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego (z urzędu) strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku; ponowny wniosek oparty na tych samych okolicznościach:
A. jest niedopuszczalny i pozostawia się go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności,
B. jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu,
C. jest dopuszczalny i podlega oddaleniu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 117² § 2 KPC)
Osoba fizyczna dołącza do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie (art. 1171 § 1 KPC). Sąd może odebrać od osoby fizycznej przyrzeczenie o treści: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”. Przed odebraniem przyrzeczenia poucza się stronę ubiegającą się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o treści art. 120 § 4 KPC (art. 1171 § 2 KPC). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego złożony przez stronę reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego bez dołączenia oświadczenia, o którym mowa w art. 1171 § 1 KPC, przewodniczący zwraca bez wzywania do uzupełnienia braków (art. 1171 § 3 KPC). W razie złożenia wniosku ustnie do protokołu, oświadczenie, o którym mowa w art. 1171 § 1 KPC, może być złożone także do protokołu (art. 1171 § 4 KPC). Przepisów art. 1171 § 1-4 KPC nie stosuje się, jeżeli wniosek składa strona, o której mowa w art. 117 § 1 KPC (art. 1171 § 5 KPC). Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, o którym mowa w art. 1171 § 1 KPC, a także sposób udostępniania osobom fizycznym wzoru druków tych oświadczeń, mając na względzie umożliwienie stronie złożenia jednego oświadczenia w razie składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych i komunikatywność niezbędnych pouczeń dla stron co do sposobu wypełnienia, skutków niezłożenia oraz złożenia nieprawdziwego oświadczenia (art. 1171 § 6 KPC). W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku (art. 117² § 1 KPC). Ponowny wniosek, o którym mowa w art. 1172 § 1 KPC, jest niedopuszczalny i pozostawia się go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism związanych z jego wniesieniem. O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego wniesieniem zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma (art. 117² § 2 KPC). O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych (art. 1173 § 1 KPC). Właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń (art. 1173 § 2 KPC). Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę (art. 1173 § 3 KPC).

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie uchybionego terminu:
A. sąd oddala,
B. sąd odrzuca,
C. przewodniczący pozostawia bez rozpoznania.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 171 KPC)
Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna (art. 167 KPC). Jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Przywrócenie nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych (art. 168 § 1 i 2 KPC). Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej. Po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wypadkach wyjątkowych (art. 169 § 1, 2, 3 i 4 KPC). Niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po uprawomocnieniu się wyroku nowy związek małżeński (art. 170 KPC). Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu sąd odrzuca (art. 171 KPC). Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. W przypadku uwzględnienia wniosku sąd może natychmiast przystąpić do rozpoznania sprawy (art. 172 KPC).

Postanowienie SN z 22.7.2004 r., II CZ 81/04, http://www.sn.pl/:
„Zgodnie z art. 171 KPC wniosek o przywrócenie terminu podlega odrzuceniu gdy jest spóźniony lub niedopuszczalny z mocy ustawy, co ma miejsce, gdy z przepisu ustawy wynika jego bezprzedmiotowość (art. 171 KPC). Brak winy w uchybieniu terminu do dokonania czynności procesowej stanowi merytoryczną przesłankę oceny wniosku o przywrócenie terminu. Stosownie do art. 168 § 1 KPC sąd może uwzględnić wniosek strony o przywrócenie uchybionego terminu do dokonania czynności procesowej jedynie wówczas gdy uchybienie to nastąpiło bez jej winy. W razie stwierdzenia przez sąd braku tej przesłanki wniosek podlega oddaleniu. Pojęcie winy należy rozumieć szeroko rozciągając je także na pełnomocnika. Jeżeli zatem strona jest reprezentowana przez pełnomocnika, to przy ustalaniu jej winy należy mieć na uwadze zarówno działania pełnomocnika jak i zaniechania osób, którymi się on posługuje. Obciążają one samą stronę i nie uwalniają jej od winy w niezachowaniu terminu”.

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności:
A. sąd z urzędu orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu,
B. sąd, wyłącznie za zgodą powoda, może orzec w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu,
C. sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 338 § 1 KPC)
Artykuł 338 KPC stanowi, że uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu (§ 1). Przepis paragrafu poprzedzającego nie wyłącza możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku (§ 2).

Postanowienie SN z 12.1.2012 r., II PZ 36/11, K. Sala, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 401:
„Załatwienie wniosku restytucyjnego o orzeczenie zwrotu spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu do stanu poprzedniego – w kończącym postępowanie w sprawie orzeczeniu uchylającym lub zmieniającym wyrok, któremu był nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 338 § 1 KPC) następuje w formie wyroku lub jego uzupełnienia (art. 351 § 3 KPC), które wymagają przeprowadzenia rozprawy.

Dowód spełnienia świadczenia pieniężnego, a nie jedynie dorozumiane »procesowo« domniemanie faktyczne (»milczące«) spełnienia lub wyegzekwowania świadczenia, obarcza stronę domagającą się wydania orzeczenia restytucyjnego na podstawie z art. 338 § 1 lub art. 39815 zdanie drugie i art. 415 KPC.

Procesowa możliwość dochodzenia w osobnym procesie zwrotu spełnionego świadczenia na rzecz strony przegrywającej sprawę dotyczy zatem tylko takich przypadków, w których strona wygrywająca proces nie składała w zakończonym wcześniej postępowaniu wniosku o restytucję spełnionego świadczenia, które z tego względu nie był przedmiotem orzeczenia kończącego postępowanie. Natomiast w razie złożenia takiego wniosku przez stronę wygrywającą sprawę przed jej procesowym zakończeniem sąd drugiej instancji ma obowiązek jego merytorycznego osądzenia albo uzupełnienia wyroku na podstawie art. 351 KPC w związku z art. 338 § 1 bądź art. 39815 zd. 2 lub art. 415 KPC”. 

Wyrok SN z 6.5.2010 r., II PK 344/09, K. Sala, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks…, s. 401:
„Wniosek restytucyjny jak i uzasadnienie sądu w kwestii uwzględnienia tego wniosku nie może ograniczać się do wskazania przepisu prawa procesowego, ale powinny odwoływać się do określonych faktów wykazujących zaistnienie przesłanek prawnomaterialnych orzeczenia restytucyjnego”.

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, niedopuszczalny jest wniosek o sprostowanie wyroku złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu; wniosek taki:
A. sąd odrzuca,
B. sąd oddala,
C. pozostawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 350¹ § 3 KPC)
Zgodnie z art. 3501 KPC, niedopuszczalny jest wniosek o sprostowanie wyroku złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu (§ 1). Za wniosek złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu uważa się drugi i dalszy wniosek złożony przez tę samą stronę co do tego samego wyroku, chyba że okoliczności sprawy wykluczają tę ocenę (§ 2). Wniosek, o którym mowa w § 1, pozostawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism związanych z jego złożeniem. O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego złożeniem zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma (§ 3). Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio do wniosku o uzupełnienie i o wykładnię wyroku (§ 4).

Uchwała SN z 11.12.2013 r., III CZP 78/13, http://www.sn.pl/:
„Zakaz nadużycia praw procesowych należy (…) uznać, obok zasady efektywności i równouprawnienia stron, za istotny element rzetelnego procesu. Sąd może i powinien przeciwdziałać podejmowaniu przez stronę czynności paraliżujących tok postępowania i tym samym pozbawiających przeciwnika procesowego możliwości uzyskania efektywnej ochrony. Prawidłowe zastosowanie tej zasady wymaga pogodzenia jej z gwarancjami procesowymi i poszanowaniem prawa do sądu. Z tego względu uznanie przez sąd, że wykonanie przez stronę uprawnienia procesowego stanowi nadużycie praw procesowych, może nastąpić tylko na podstawie wnikliwej oceny okoliczności sprawy, w pełni uzasadniającej stwierdzenie, że działanie strony jest podyktowane nierzetelnym – odmiennym od przewidzianego i akceptowanego przez ustawę – celem, w szczególności zamiarem utrudnienia lub przedłużenia postępowania. Przydatnym kryterium oceny jest porównanie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego, celu uprawnienia procesowego z odpowiedniością wykorzystania go w konkretny sposób”.

7. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje na postanowienie tego sądu, którego przedmiotem jest:
A. odrzucenie zażalenia,
B. zwrot pozwu,
C. zawieszenie postępowania.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 3941a § 1 pkt 12 KPC)
Zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest:
1) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
2) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
3) rygor natychmiastowej wykonalności;
4) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
5) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
6) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
9) zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu;
10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
11) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
12) odrzucenie zażalenia;
13) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego;
14) zatwierdzenie ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów;
15) wstrzymanie wykonania decyzji, w przypadku zawieszenia postępowania, na zgodny wniosek stron zamierzających zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów (art. 3941a § 1 KPC).

W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia, o którym mowa w art. 3941a § 1 KPC, przepisy art. 394 § 2 i 3 oraz art. 395-397 KPC stosuje się odpowiednio (art. 3941a § 2 KPC). Jeżeli w sądzie pierwszej instancji nie można utworzyć składu do rozpoznania zażalenia, zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji (art. 3941a § 3 KPC). Jeżeli zaskarżono postanowienie, o którym mowa w art. 394 § 1 KPC i zarazem w art. 3941a § 1 KPC, zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji (art. 3941b KPC).

Uchwała SN z 27.11.2020 r., III CZP 12/20, http://www.sn.pl/:
„Sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie podlegające rozpoznaniu na podstawie art. 3941a § 1 KPC przez inny skład sądu pierwszej instancji, przekazuje zażalenie do rozpoznania sądowi właściwemu (art. 200 § 14 w związku z art. 391 § 1, art. 397 § 3 i art. 3941a § 2 KPC)”.

8. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli strona wniosła skargę o wznowienie postępowania, a do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten:
A. orzeka o dopuszczalności wznowienia postępowania i rozpoznaje sprawę,
B. orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia postępowania, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi pierwszej instancji,
C. orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia postępowania, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 412 § 4 KPC)
Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia (art. 412 § 1 KPC). Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza (art. 412 § 2 KPC). Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji (art. 412 § 4 KPC).

Wyrok SN z 8.7.2008 r., I PO 1/08, Legalis Nr 174658:
„Wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego na podstawie art. 4011 KPC w zw. z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP nie wymaga uchylenia tego wyroku, a jedynie stwierdzenia dopuszczalności wznowienia postępowania (art. 412 § 4 KPC)”.

Postanowienie SN z 20.8.2015 r., II CSK 607/14, Legalis Nr 1337755:
„Unormowanie przepisu art. 412 § 4 KPC pośrednio potwierdza celowość wydania przez inne sądy odrębnego postanowienia o wznowieniu, po stwierdzeniu istnienia podstawy wznowienia. Jego wydanie ma znaczenia dla określenia sytuacji stron, czy uczestników, co do podejmowania przez nich czynności procesowych dotyczących przedmiotu wznowionego postępowania.

Postanowienie sądu I instancji w przedmiocie wznowienia postępowania nie będąc postanowieniem zaskarżalnym należy do kategorii orzeczeń, o których mowa w art. 380 KPC i może być zwalczane przez stronę tylko w apelacji od orzeczenia merytorycznego kończącego postępowanie o wznowienie”.

9. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie:
A. dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się,
B. trzech lat od dnia jego wydania,
C. pięciu lat od dnia jego uprawomocnienia się.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 4246 § 1 KPC)
Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się (art. 4246 § 1 KPC). W razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych określonych w art. 4245 § 2 KPC, przewodniczący wzywa o poprawienie lub uzupełnienie skargi (art. 4246 § 2 KPC). Sąd odrzuca skargę wniesioną z naruszeniem art. 871 § 1 KPC, spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie (art. 4246 § 3 KPC).

Postanowienie SN z 8.7.2009 r., I CNP 53/09, Legalis Nr 186538:
„Do biegu terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4246 § 1 KPC) wlicza się czas, w którym skargę mógł wnieść poprzednik prawny skarżącego”.

Postanowienie SN z 29.11.2016 r., I CZ 90/16, Legalis Nr 1549969:
„1. Pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z mocy samego prawa (art. 91 KPC) uprawnienia do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i udziału w postępowaniu wywołanym jej wniesieniem, skoro w znaczeniu technicznoprocesowym skarga wszczyna nową sprawę, której celem jest kontrola legalności orzeczenia.

2. Jeżeli z treści pełnomocnictwa jednoznacznie wynika, iż strona upoważniła pełnomocnika do prowadzenia sprawy o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to użycie formuły, iż pełnomocnictwo obejmuje umocowanie do reprezentowania przed Sądem Najwyższym, przy takiej treści pełnomocnictwa, jest zbędne”.

Postanowienie SN z 24.10.2008 r., III CNP 51/08, Legalis Nr 553472:
„Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu który je wydał w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się (art. 4246 § 1 KPC). Wniesienie nieskutecznego środka zaskarżenia nie ma wpływu na datę uprawomocnienia się orzeczenia; nie jest nią data prawomocności postanowienia odrzucającego ten środek, lecz data pierwszego dnia po upływie terminu do jego wniesienia”.

10. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, strona pozwana w sprawie o separację może:
A. również żądać separacji, ale nie może żądać rozwodu,
B. również żądać separacji albo rozwodu,
C. wytoczyć powództwo wzajemne o separację.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 439 § 3 zd. 2 KPC)
Powództwo wzajemne o rozwód lub o separację jest niedopuszczalne (art. 439 § 1 KPC). W czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o rozwód albo o separację (art. 439 § 2 KPC). Strona pozwana w sprawie o rozwód może jednak również żądać rozwodu albo separacji. Strona pozwana w sprawie o separację może również żądać separacji albo rozwodu (art. 439 § 3 KPC).

Uchwała SN z 22.6.2005 r., III CZP 23/05, http://www.sn.pl/:
„W sprawie o separację nie jest dopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym zmiana powództwa na żądanie orzeczenia rozwodu”.

11. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sprawami gospodarczymi są sprawy:
A. między organami przedsiębiorstwa państwowego,
B. o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu,
C. o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, która to wierzytelność nie powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.

Prawidłowa odpowiedź: A  (art. 458² § 1 pkt 8 KPC)
Zgodnie z art. 4582 KPC, sprawami gospodarczymi są sprawy:
1) ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;
2) określone w pkt 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej;
3) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i art. 479-490 ustawy z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505, z późn. zm.);
4) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
5) z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;
6) z umów leasingu;
7) przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;
8) między organami przedsiębiorstwa państwowego;
9) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;
10) z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
11) o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
12) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem (§ 1).

Nie są sprawami gospodarczymi sprawy o:
1) podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
2) wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony (§ 2).

12. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości:
A. wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości,
B. wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania,
C. można wytoczyć przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 37 KPC)
Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości (art. 37 KPC).

Jak zauważa A. Zieliński: „Przez roszczenia wynikające ze stosunku najmu lub dzierżawy należy rozumieć nie tylko te roszczenia, które wynikają z umowy najmu lub dzierżawy, czy też z przepisów prawa materialnego o najmie i dzierżawie, lecz także wszelkie roszczenia, które mają bezpośredni związek z używaniem nieruchomości wynajętej lub wydzierżawionej.

Mogą to być zatem roszczenia majątkowe i niemajątkowe, o ustalenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa.

Chodzi więc o wszelkie roszczenia, które są następstwem umowy najmu lub dzierżawy i ewentualnie dalszych umów uzupełniających pierwotną umowę najmu lub dzierżawy, jak również roszczenia powstałe wskutek wykonywania samego najmu lub dzierżawy”[2].

13. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę z urzędu:
A. w każdym stanie sprawy,
B. tylko do czasu doręczenia pozwu,
C. tylko po doręczeniu pozwu.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 200 § 1² KPC)
Artykuł 200 KPC stanowi, że swoją właściwość sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (§ 11). Niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę z urzędu tylko do czasu doręczenia pozwu. Po doręczeniu pozwu sąd bierze tę niewłaściwość pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (§ 12). Przepisy § 11 i 12 nie uchybiają przepisowi art. 15 KPC (§ 13). Sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu (§ 14). Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego (§ 2). Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy (§ 3).

14. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, zarzut potrącenia (z wyłączeniem przepisów o postępowaniu z zakresu
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych) może zostać podniesiony:
A. tylko w piśmie procesowym,
B. zarówno w piśmie procesowym, jak i ustnie do protokołu,
C. ustnie do protokołu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 203¹ § 3 KPC)
Zgodnie z art. 2031 KPC, podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego (§ 1). Pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna (§ 2). Zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym. Do pisma tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu, z wyjątkiem przepisów dotyczących opłat (§ 3).

„Przepis art. 2031 § 1 KPC (…) określa wyłącznie procesowe warunki dopuszczalności zarzutu potrącenia. Należy od nich odróżnić materialnoprawne warunki skuteczności potrącenia (art. 498 KC i n.). Oznacza to, że w razie zgłoszenia zarzutu potrącenia sąd w pierwszej kolejności przeprowadza kontrolę, czy zarzut ten jest formalnie (procesowo) dopuszczalny. W razie negatywnej oceny sąd pomija ten zarzut. Pominięcie zarzutu nie wymaga wydawania odrębnej decyzji procesowej (zarządzenia ani orzeczenia) w tym przedmiocie. Motywy pominięcia tego zarzutu sąd wyjaśnia dopiero w ustnych motywach wyroku albo w jego uzasadnieniu (o ile jest sporządzane). Jeżeli są spełnione procesowe warunki dopuszczalności zarzutu potrącenia, to dopiero wtedy sąd dokonuje jego oceny merytorycznej (w świetle przepisów prawa materialnego)”[3]. Trzeba też zauważyć, że „skoro zarzut potrącenia został wyraźnie unormowany w przepisach procesowych, to może być on skutecznie zgłoszony przed sądem przez pełnomocnika procesowego. Nie jest zatem konieczne pełnomocnictwo materialne. To ostatnie pełnomocnictwo jest wymagane w razie złożenia wierzycielowi (powodowi) oświadczenia o potrąceniu poza procesem (np. przed wszczęciem procesu)”[4].

15. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, spóźniony wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem sąd:
A. zwraca,
B. odrzuca,
C. oddala.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 328 § 4 KPC)
Zgodnie z art. 328 KPC, pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku (§ 1). W przypadkach gdy wyrok doręcza się z urzędu, termin, o którym mowa w § 1, liczy się od dnia doręczenia wyroku (§ 2). We wniosku należy wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć (§ 3). Sąd odrzuca wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto mimo wezwania (§ 4).

16. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, wyrok zaoczny sąd uzasadnia:
A. gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części, a powód zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wyroku,
B. gdy powództwo zostało uwzględnione w całości lub części, a pozwany zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wyroku,
C. z urzędu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 342 KPC)
Wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części, a powód zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wyroku (art. 342 KPC).

17. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, nieważność postępowania zachodzi:
A. jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu,
B. jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy ze względu na wartość przedmiotu sporu,
C. jeżeli sąd okręgowy orzekł w sprawie, w której sąd rejonowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 379 pkt 6 KPC)
Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 KPC).

Uchwała SN z 26.1.2012, III CZP 86/11, Legalis Nr 411282:
„Nieważność postępowania w sprawie, w której sąd rejonowy orzekł mimo właściwości sądu okręgowego, bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 pkt 6 KPC), zachodzi także wtedy, gdy sprawa została mu przekazana przez sąd okręgowy na podstawie art. 200 KPC”.

18. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające apelację:
A. przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego,
B. przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu,
C. nie przysługuje zażalenie.  

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 394² § 1 KPC)
Zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienie tego sądu o odrzuceniu apelacji (art. 394² § 1 KPC). Zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji przysługuje także na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest:
1) odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie,
2) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego,
3) zwrot kosztów procesu, o ile nie wniesiono skargi kasacyjnej,
4) zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu,
5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę,
6) zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka,
7) odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia
– z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (art. 394² § 11 KPC). W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia, o którym mowa w art. 394² § 1 i 11 KPC, przepisy art. 394 § 2 i 3 oraz art. 395-397 KPC stosuje się odpowiednio (art. 394² § 2 KPC).

19. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych:
A. powództwo wzajemne jest niedopuszczalne,
B. powództwo wzajemne jest dopuszczalne,
C. powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznaniu w tym postępowaniu odrębnym.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 4588 § 3 KPC)
Zgodnie z art. 4588 KPC, w toku postępowania nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednakże w przypadku zmiany okoliczności powód może żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego równowartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy (§ 1). Przepisów art. 177 § 1 pkt 5, art. 194-196, art. 198 oraz art. 205 KPC nie stosuje się (§ 2). Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne (§ 3). Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Jeżeli odpowiedź ta była dotknięta brakami, termin ten biegnie od dnia usunięcia tych braków, a jeżeli jej nie złożono – od dnia upływu terminu do jej złożenia (§ 4).

„Z uwagi na tempo obrotu gospodarczego ustawodawca przyjął, że czas wydania rozstrzygnięcia w sprawie gospodarczej nie powinien przekroczyć 6 miesięcy od uzyskania stanowisk obu stron (…). Tym samym zobowiązano sąd i przewodniczącego do podejmowania czynności w taki sposób, by sprawa została rozstrzygnięta w tym terminie. Jest to termin instrukcyjny, co oznacza, iż nie stosuje się do niego przepisów art. 164, 167 i 168 KPC. Termin ten jest terminem maksymalnym bez sankcji bezskuteczności. Oznacza to, że uchybienie temu terminowi przy dokonaniu czynności przez sąd nie pociąga za sobą skutku w postaci bezskuteczności podjętej po upływie tego terminu czynności procesowej przez ten organ, a tylko wskazuje na priorytet szybkości postępowania, jednocześnie pozwalając na uwzględnienie wszelkich faktycznych okoliczności  wpływających na rozpoznanie sprawy”[5].


Bibliografia:

Zieliński A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, C. H. Beck, Warszawa 2017
Gołaczyński J. (red.), Szostek D. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy  – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, C. H. Beck, Warszawa 2019
Sala K., Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017

[1] B. Kaczmarek – Templin, w: J. Gołaczyński (red.), D. Szostek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy  – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, C. H. Beck, Warszawa 2019, s. 26.
[2] A. Zieliński, w: A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 97.
[3] M. Uliasz, w: J. Gołaczyński (red.), D. Szostek (red.), Kodeks…, s. 144.
[4] M. Uliasz, w: J. Gołaczyński (red.), D. Szostek (red.), Kodeks…, s. 147.
[5] A. Arkuszewska, w: J. Gołaczyński (red.), D. Szostek (red.), Kodeks…, s. 335.