Aktualności

Kodeks cywilny – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

Autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R), które odbyły się 28.9.2019 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary:

A. domniemywa się istnienie złej wiary,
B. domniemywa się istnienie dobrej wiary,
C. domniemywa się istnienie dobrej wiary, chyba że skutki prawne dotyczą nieruchomości – wówczas domniemywa się istnienie złej wiary.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 7 KC)
Zgodnie z art. 7 KC, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Reklama

Postanowienie SN z 4.9.2014 r., II CSK 659/13, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 15 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Błędna jest interpretacja Sądu, że w razie zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości o charakterze jedynie zobowiązującym, stronie takiej umowy, która objęła nieruchomość w posiadanie samoistne, przysługuje przymiot posiadacza w dobrej wierze. Z jej treści wynika bowiem w sposób oczywisty, że prawo własności nadal należy do zbywcy, skoro ma ono zostać przeniesione na nabywcę dopiero w drodze zawarcia umowy o charakterze rozporządzającym. Posiadacz nieruchomości, która była przedmiotem nabycia pod warunkiem, że Skarb Państwa nie skorzysta z prawa pierwokupu, jest posiadaczem w złej wierze. Skutek ten występuje ex lege bez względu na to czy notariusz sporządzający umowę udzielił stronom dodatkowych informacji”.

Wyrok SA z 11.2.2010 r., V ACa 692/09, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 15 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Dobra wiara oznacza stan psychiczny określonej osoby polegający na błędnym, ale usprawiedliwionym w danych okolicznościach mniemaniu o istnieniu jakiegoś prawa podmiotowego lub stosunku prawnego.

Zła wiara to znajomość prawdziwego stanu rzeczy, odbiegającego od twierdzeń zainteresowanego, albo nieusprawiedliwiona niewiedza o tym stanie rzeczy”.

Wyrok SN z 29.4.2015 r., V CSK 434/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 16 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Należy też stwierdzić, że w sytuacji, gdy istnieje spór i toczą się liczne postępowania administracyjne dotyczące tego, komu przysługuje prawo użytkowania wieczystego nieruchomości a jeden z posiadaczy legitymuje się decyzją administracyjną stwierdzającą powstanie tego prawa na jego rzecz oraz jest wpisany do księgi wieczystej, nie ma podstaw do przypisania mu złej wiary tylko dlatego, że drugi posiadacz, nie legitymujący się żadną decyzją w tym przedmiocie, kwestionuje jego prawo i wszczął postępowanie zmierzające do uchylenia decyzji uwłaszczającej. Nie są to bowiem okoliczności, które w świetle art. 224 § 2 KC w zw. z art. 7 KC uzasadniałyby przyjęcie złej wiary posiadacza legitymującego się dokumentem stwierdzającym istnienie prawa użytkowania wieczystego na jego rzecz i wpisem do księgi wieczystej”.

2.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, za konsumenta uważa się:

A. osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową,
B. zarówno osobę fizyczną, jak i osobę prawną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową,
C. zarówno osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, jak i osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 22¹ KC)
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22¹ KC).

Wyrok SN z 10.3.2016 r., III CSK 167/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 25 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Status akcjonariusza, stopień jego partycypacji w kapitale zakładowym spółki akcyjnej, nominalna wartość posiadanych akcji oraz przysługiwanie uprawnień akcjonariusza do wykonywania praw majątkowych i korporacyjnych wynikających z posiadania akcji wyklucza uznanie takiego podmiotu za konsumenta, ze skutkami prawnymi w postaci wyłączenia ewentualnego stosowania art. 385¹ § 1 KC”.

Wyrok SA w Gdańsku z 9.2.2012 r., V ACa 96/12, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 25 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Status osoby fizycznej, jako konsumenta, w rozumieniu art. 22¹ KC, powinien być oceniany na chwilę dokonywania czynności prawnej. Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej nie oznacza, że osoba fizyczna powinna być uważana za konsumenta, gdy w chwili dokonywania czynności prawnej statusu takiego nie miała”.

Wyrok SA w Warszawie z 28.4.2015 r., VI ACa 775/14, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/:
„Zawarta w art. 22¹ KC definicja konsumenta łączy kryterium podmiotowe i przedmiotowe, wskazując, że za konsumenta może być uważana tylko osoba fizyczna znajdująca się w sytuacji prawnej, polegającej na dokonywaniu czynności cywilnoprawnej, mającej wywołać skutek prawny w jej relacji z przedsiębiorcą, a ta czynność nie może być bezpośrednio związana z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą lub zawodową. Funkcjonalna w istocie definicja konsumenta przyjmuje jako punkt wyjścia pełnioną w danej chwili oraz sytuacji rolę ekonomiczną osoby fizycznej (która to osoba może następnie w innej już sytuacji pełnić rolę przedsiębiorcy). Definicja konsumenta dająca się wyinterpretować z art. 22¹ KC zawiera cztery elementy. Po pierwsze, konsumentem może być tylko osoba fizyczna, po drugie, musi ona dokonywać czynności prawnej, po trzecie, czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, a po czwarte, adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca. Zróżnicowanie sytuacji prawnej dwóch specjalnych kategorii podmiotów obrotu cywilnoprawnego, a mianowicie konsumentów i przedsiębiorców, tylko z formalnoprawnego punktu widzenia nie jest zgodne z metodą cywilnoprawną, która stawia na pierwszym miejscu właśnie równorzędną pozycję uczestników tego obrotu. W istocie jednak znacznie silniejsza pozycja ekonomiczna oraz społeczna i organizacyjna przedsiębiorcy wymaga zapewnienia konsumentowi równorzędności materialnej, rzeczywistej, dającej mu niezbędne »wyprzedzenie« (handicap) w relacjach z przedsiębiorcą. Konieczność takiej regulacji wynika bezpośrednio z art. 76 Konstytucji RP, nakładającego na władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów, m.in. przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi”.

3.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, rzeczami w rozumieniu tego Kodeksu są:
A. przedsiębiorstwa,
B. przedmioty materialne i niematerialne,
C. tylko przedmioty materialne.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 45 KC)
Rzeczami w rozumieniu KC są tylko przedmioty materialne (art. 45 KC).

„Przedmioty materialne, czyli rzeczy, muszą być wyodrębnione, odłączone fizycznie z ogółu materii albo wyodrębnione poprzez tylko geodezyjne wytyczenie granic. Wyodrębnienie polegać może także na jednoznacznym wskazaniu, które spośród rodzajowo równych sobie przedmiotów stanowią albo będą stanowić przedmiot świadczenia lub prawa rzeczowego. Sposób wyodrębnienia rzeczy wynika z ich natury: niektóre rzeczy mają samodzielną postać pozwalającą na ich jednostkową odrębną identyfikację (np. owoce, części zamienne) inne wymagają zapakowania lub umieszczenia w pojemnikach (materiały sypkie, ciekłe czy gazowe). Liczba przedmiotów stanowiących przedmiot prawa rzeczowego lub transakcji wynika z ich wartości materialnej i wskazana jest w treści umowy: sprzedawać można także pojedyncze nasiona szczególnie unikalnych roślin, czy znikome ilości cennych substancji, np. złotego piasku czy pyłu księżycowego.

Przedmiotem umowy mogą być rzeczy, które będą wyodrębnione w przyszłości (tzw. rzeczy przyszłe); wyodrębnienia dokonać można wówczas poprzez wskazanie sposobu i miary ich wyodrębnienia w przyszłości, np. wagon piasku”[1].

Wyrok SA w Łodzi z 16.6.2009 r., II AKa 91/09, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 87 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Dla kwalifikacji prawnej rzeczy ruchomej jako przedmiotu ochrony przestępstwa rozboju konieczne jest sięgnięcie do definicji rzeczy na gruncie prawa cywilnego. Kod PIN nie jest rzeczą w rozumieniu art. 45 KC, nie jest także częścią składową telefonu ani przynależnością (art. 47 § 1 i 2 i art. 51 KC). Nie ma bowiem samodzielnego bytu materialnego”.

Wyrok WSA w Łodzi z 5.5.2009 r., I SA/Łd 68/09, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 88 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Program komputerowy nie może być uznany za rzecz, w rozumieniu VATU.

Program komputerowy nie jest rzeczą, więc nie może być towarem, gdyż, w myśl art. 2 punkt 6 ustawy o podatku od towarów i usług, towarem jest rzecz ruchoma. Kontynuując powyższą myśl przyjąć należy, że nie będąc towarem program komputerowy nie może być przedmiotem nabycia ani dostawy, gdyż te pojęcia dotyczą wyłącznie towarów”.

Wyrok NSA z 16.1.2009 r., II OSK 1874/07, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 88 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Własność wód w prawie wodnym nie pokrywa się z własnością w rozumieniu prawa cywilnego (art. 140 KC), bowiem woda nie jest rzeczą w rozumieniu art. 45 KC.

Własność wody nie przekłada się automatycznie na własność urządzeń wodnych, bowiem przepisy Prawa wodnego nie stoją na przeszkodzie aby kto inny był właścicielem wody, a kto inny właścicielem urządzeń wodnych. W przypadku własności wód przepisy Prawa wodnego mają charakter lex specialis i wątpliwe jest, czy wszystkie zasady wynikające z prawa cywilnego można wprost przenosić na płaszczyznę regulacji PrWod”.

Wyrok SN z 25.10.2012 r., I CSK 145/12, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 88 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Prawo wodne stanowi lex specialis wobec prawa cywilnego i przewiduje w stosunku do bliżej w nim określonych urządzeń wodnych postawionych na gruncie pokrytym wodą bieżącą wyjątek od zasady superficies solo cedit. Konsekwentnie należy przyjąć, że Prawo wodne normuje nie tylko odmiennie w stosunku do prawa cywilnego uprawnienia własnościowe do określonych w nim urządzeń wodnych, ale także, że ze względu na dominację interesu publicznego – regulacja ta jest wyczerpująca. Oznacza to, że zrzeczenie się przez stronę powodową prawa wieczystego użytkowania ma znaczenie tylko w stosunku do rezygnacji z użytkowanego wieczystego gruntu, a nie w stosunku do postawionego
na nim urządzenia wodnego. To bowiem pozostaje w dalszym ciągu własnością powoda, do czasu zadysponowania nim w sposób określony w art. 139 PrWod”.

4.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli w skład przedsiębiorstwa nie wchodzi nieruchomość ani inne prawo, do przeniesienia którego wymagana jest forma aktu notarialnego, zbycie tego przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie:

A. pisemnej z datą pewną,
B. pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi,
C. pisemnej.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 75¹ § 1 i 4 KC)
Jak stanowi art. 751 KC, zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (§ 1). Zbycie przedsiębiorstwa należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru (§ 2). Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub ustanowienia na nim użytkowania (§ 3). Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości (§ 4).

Wyrok WSA w Szczecinie z 2.6.2011 r., I SA/Sz 197/11, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 181 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, jeżeli po wyodrębnieniu może ono stanowić osobne przedsiębiorstwo winno nastąpić w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, bowiem jedynie do nabycia poszczególnych składników przedsiębiorstwa można nie stosować wskazanej formy. Jednak niezachowanie tej formy przez strony umowy nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie ma wpływu na ocenę skutków podatkowych nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Niezachowanie tej formy umowy nie pozbawia cech zorganizowanej części przedsiębiorstwa, bowiem dla uznania czy mamy do czynienia z zorganizowaną części przedsiębiorstwa decydujące znaczenie ma wyodrębnienie organizacyjne, finansowe i funkcjonalne zgodnie z art. 4a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W przypadku gdy zbywca wykazuje wolę przekazania zobowiązań wraz pozostałą częścią przedsiębiorstwa, a na przeszkodzie skutecznej transakcji stoi jedynie brak zgody wierzyciela na zmianę dłużnika, to ten fakt nie powinien mieć wpływu na ocenę, czy mamy do czynienia z zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa, czy też nie”.

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, warunek rozwiązujący niemożliwy oraz warunek rozwiązujący przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego:

A. uważa się za niezastrzeżony,
B. pociąga za sobą nieważność czynności prawnej,
C. skutkuje rozwiązaniem stosunku prawnego, a strony są zobowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co świadczyły.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 94 KC)
Warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący (art. 94 KC).

Wyrok SR dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 30.3.2017 r., XVIII C 5130/16, http://orzeczenia.ms.gov.pl/:
„Warunek zastrzeżony w umowie zawartej na czas nieokreślony przewidujący dla skuteczności wypowiedzenia wskazanie następcy, który »nabędzie nakłady będące własnością dzierżawcy« stanowi obejście zakazu umownego uniemożliwiania wypowiadania umów bezterminowych”.

Wyrok SN z 20.1.2016 r., IV CSK 218/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 214-215 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„1. Niemożliwość spełnienia warunku winno się rozpatrywać według kryteriów obiektywnych, to znaczy, że w chwili dokonywania czynności prawnej albo dopiero później staje się wiadome, iż zdarzenie określone jako warunek nie może wystąpić w przyszłości, przez co cała czynność prawna traci sens.

2.Obiektywność oceny odnosi się do okoliczności właściwych dla każdego
zastrzeżonego warunku, bez względu na cechy i umiejętności stron czynności
prawnej oraz jej treść, a także indywidualne możliwości zachowania się w danej
sytuacji, rozpatrując to według przeciętnych oczekiwań, według których można
ocenić zajście danego zdarzenia przyszłego i niepewnego za nieprawdopodobne,
aby wystąpiło. Obiektywna niemożliwość spełnienia się warunku jest do
stwierdzenia zarówno przez same strony umowy, jak i przez sąd, chociaż w chwili
podejmowania czynności prawnej strony mogły sobie z tego nie zdawać sprawy”.

Wyrok SA w Krakowie z 7.6.2016 r., I ACa 165/16, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 215 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Stopień prawdopodobieństwa spełnienia warunku nie stanowi przesłanki z art. 94 KC, a w konsekwencji, nawet jeżeli ten stopień jest niewielki, nie powstają skutki prawne w tym przepisie określone”.

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, okoliczność, że pełnomocnik, niebędący prokurentem, jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych:

A. skutkuje nieważnością czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy,
B. powoduje, że ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy zależy od potwierdzenia przez mocodawcę,
C. nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 100 KC)
Okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy (art. 100 KC).

Jak twierdzi J. Grykiel: „Dla oceny zdolności do występowania w roli pełnomocnika miarodajna jest chwila dokonania czynności prawnej w imieniu mocodawcy, a ściślej rzecz ujmując – chwila składania oświadczenia woli w imieniu mocodawcy. Nie ma zatem znaczenia status osoby umocowywanej w momencie udzielania pełnomocnictwa. Możliwe jest zatem udzielenie pełnomocnictwa osobie niemającej zdolności do czynności prawnych. Istotne jest, aby uzyskała ona przynajmniej ograniczoną zdolność w momencie składania oświadczenia woli w imieniu mocodawcy (…). Powyższe reguły znajdą zastosowanie również w odniesieniu do osób prawnych oraz podmiotów, o których mowa w art. 33¹ KC. Nie ma przeszkód, aby udzielić pełnomocnictwa jednostce organizacyjnej, która w momencie składania oświadczenia woli przez mocodawcę jeszcze nie istnieje, a ma dopiero powstać w przyszłości. W tym przypadku umocowanie do działania w imieniu mocodawcy powstanie wraz z podmiotem, któremu je udzielono”[2].

7.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli rój pszczół osiadł w cudzym ulu zajętym:

A. pozostaje on własnością dotychczasowego właściciela, któremu przysługuje roszczenie o wydanie tego roju,
B. staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował; dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia,
C. staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował; dotychczasowemu właścicielowi przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 182 § 3 KC)
Zgodnie z art. 182 KC, rój pszczół staje się niczyim, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia. Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt, powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę (§ 1). Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu niezajętym, właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztów (§ 2). Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu zajętym, staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował. Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (§ 3). Artykuł 182 KC jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 194 KC, który stanowi, że przepisy o przetworzeniu, połączeniu i pomieszaniu nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody ani przepisom o bezpodstawnym wzbogaceniu[3].

8.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ograniczonym prawem rzeczowym nie jest:

A. użytkowanie,
B. służebność osobista,
c. dzierżawa.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 244 i art. 693 KC)
Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz (art. 693 § 1 KC). Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków (art. 693 § 2 KC).

Do katalogu ograniczonych praw rzeczowych należą: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka (art. 244 § 1 KC). Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odrębne przepisy (art. 244 § 2 KC).

9. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości; jeżeli dłużnik chce spełnić część świadczenia podzielnego, wierzyciel:

A. może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego tylko wówczas, gdy cała wierzytelność jest już wymagalna,
B. nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chociażby cała wierzytelność była już wymagalna, chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes,
C. w żadnym przypadku nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, jeśli cała wierzytelność jest już wymagalna.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 450 KC)
Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chociażby cała wierzytelność była już wymagalna, chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes (art. 450 KC). Przepis ten dotyczy wyłącznie niektórych świadczeń polegających na działaniu. Poza zakresem tego przepisu są świadczenia polegające na zaniechaniu[4].

10. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe do spełnienia w całości wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana:

A. umowa wygasa, a druga strona może żądać wyłącznie naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania,
B. druga strona może wyłącznie od umowy odstąpić, a nie może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania,
C. druga strona może, według swego wyboru, albo żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, albo od umowy odstąpić.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 493 § 1 KC)
Zgodnie z art. 387 KC, umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna (§ 1). Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia (§ 2). Z kolei zgodnie z art. 493 KC, jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana, druga strona może, według swego wyboru, albo żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, albo od umowy odstąpić (§ 1). W razie częściowej niemożliwości świadczenia jednej ze stron druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe (§ 2).

11.(A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej:

A. zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie),
B. zobowiązanie dotychczasowe wygasa tylko wtedy, gdy strony tak postanowią (odnowienie),
C. zobowiązanie dotychczasowe nie wygasa tylko wtedy, gdy spełnione zostanie świadczenie zastrzeżone w odnowieniu (odnowienie).

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 506 § 1 KC)
Jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie). W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek (art. 506 § 1 i 2 KC).

Wyrok SA w Łodzi z 10.9.2015 r., I ACa 329/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 789 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Ugoda nie powoduje powstania nowego stosunku prawnego, ale jedynie go modyfikuje. Częściowo na nowo ukształtowane stosunki są pochodną wzajemnych ustępstw poczynionych sobie nawzajem przez strony. W rezultacie ugody niepewny lub sporny stosunek prawny jest przekształcany w stosunek pewny i bezsporny. Właśnie z tej przyczyny nie stanowi ona samodzielnej i nowej podstawy praw i obowiązków stron. Gdyby bowiem było tak, jak twierdzi apelujący, wówczas umowa taka nie byłaby ugodą, lecz odnowieniem, o którym mowa w art. 506 § 1 KC”.

Wyrok SA w Katowicach z 15.10.2015 r., I ACa 378/15, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 789 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Nie stanowi odnowienia długu, w rozumieniu art. 506 § 1 KC, umowa restrukturyzacji skonstruowana w ten sposób, że najpierw strony ustaliły stan zadłużenia
z tytułu poszczególnych umów kredytowych, odrębnie określając należności główne oraz różnego rodzaju odsetki, a następnie ustalono nowe zasady spłaty restrukturyzowanych należności głównych, spłatę odsetek, oprocentowanie należności głównej oraz wysokości
i terminy spłat kredytu (rata należności głównej i rata odsetek), który został potraktowany
w wyniku restrukturyzacji jako jeden kredyt długoterminowy”.

12. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w razie przejęcia długu, jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią:

A. poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, niezależnie od tego, czy poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia,
B. poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe nie wygasa z chwilą przejęcia długu, niezależnie od tego, czy poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia,
C. poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 525 KC)
Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia (art. 525 KC).

13. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną (skarga pauliańska):

A. tylko wówczas, gdy osoba ta wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
B. chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
C. tylko wówczas, gdy osoba ta przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 528 KC)
Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 KC).

Uzasadnienie SO w Łodzi z 13.01.2020 r., XIII Ga 280/19, http://orzeczenia.ms.gov.pl/:
„To powoda obarcza inicjatywa dowodowa w zakresie akcji pauliańskiej, bowiem musi on wykazać, że dłużnik wypełnił swoje zobowiązania, intencjonalnie pomijając danego wierzyciela”.

Wyrok SA w Warszawie z 8.10.2014 r., VI ACa 1940/13, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 814 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Przepis art. 528 KC znajduje zastosowanie również do tych czynności prawnych formalnie odpłatnych, w których dysproporcja wartości świadczeń obu stron ma charakter rażący, jest więc na tyle istotna, że w danych okolicznościach faktycznych można uznać, że świadczenie drugiej strony uzyskane zostało przez beneficjenta faktycznie bez ekwiwalentu, to jest w praktyce »za darmo«, czy przynajmniej »za pół darmo«”.

Wyrok SA w Łodzi z 9.4.2015 r., I ACa 1475/14, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 814 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Sama okoliczność, że cena nieruchomości była niższa aniżeli jej realna wartość, nie świadczy sama w sobie o rażącej dysproporcji i braku ekwiwalentności obu świadczeń. Cena sprzedaży nie musi być bowiem ceną rynkową”.

14. (A/R) Zgodnie z Kodeksem cywilnym, prawo odkupu rzeczy sprzedanej może być zastrzeżone w umowie sprzedaży:

A. na czas nieprzenoszący lat pięciu; termin dłuższy ulega skróceniu do lat pięciu,
B. na czas nieprzenoszący lat trzech; termin dłuższy ulega skróceniu do lat trzech,
C. na czas nieprzenoszący jednego roku; termin dłuższy ulega skróceniu do jednego roku.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 593 § 1 KC)
Prawo odkupu może być zastrzeżone na czas nieprzenoszący lat pięciu; termin dłuższy ulega skróceniu do lat pięciu (art. 593 § 1 KC). Prawo odkupu wykonywa się przez oświadczenie sprzedawcy złożone kupującemu. Jeżeli zawarcie umowy sprzedaży wymagało zachowania szczególnej formy, oświadczenie o wykonaniu prawa odkupu powinno być złożone w tej samej formie (art. 593 § 2 KC).

Wyrok SA w Warszawie z 11.12.2008 r., I ACa 395/08, Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 843 (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne – M. Antas):
„Nie można podzielić stanowiska, że z uwagi na bezterminowe zastrzeżenie w umowie sprzedaży prawa odkupu nieruchomości i ruchomości nabytych w wyniku jej zawarcia, zastrzeżenie takie jest nieważne. Zgodnie z treścią art. 593 KC, prawo odkupu może być zastrzeżone na czas nieprzenoszący lat pięciu; dłuższy termin ulega skróceniu do lat 5. W interesie kupującego ustawodawca w powyższym przepisie wprowadził normą bezwzględnie obowiązującą granicę maksymalnego terminu realizacji prawa odkupu na lat 5. Początkiem biegu terminu jest data zawarcia umowy. W przypadku braku określenia terminu należy uznać, iż jest to termin 5 – letni (skoro strony nie postanowiły inaczej), a zastrzeżenie odkupu jest ważne”.
Wyrok SA w Poznaniu z 24.10.2012 r.,  I ACa 764/12, http://orzeczenia.ms.gov.pl/:
„Zastrzeżenie prawa odkupu ma charakter dwustronnej umowy o charakterze zobowiązującym, w której kupujący zobowiązuje się do powrotnego przeniesienia na sprzedającego prawa własności przedmiotu sprzedaży w przypadku skorzystania przez niego z prawa odkupu (…).
Gdy prawo odkupu związane jest ze sprzedażą nieruchomości, jego zastrzeżenie, dla swej ważności, zawsze musi nastąpić w formie aktu notarialnego (art. 158 zd. 1 KC)”.

Wyrok SA w Białymstoku z 17.4.2014 r.,  I ACa 19/14, http://orzeczenia.ms.gov.pl/:
„Zgodnie z art. 596 KC prawo pierwokupu – niezależnie od tego czy jego źródłem są przepisy ustawy czy umowa – przejawia się w istnieniu pierwszeństwa nabycia określonej rzeczy, w razie gdyby druga strona sprzedała rzecz osobie trzeciej. Specyfika umownego prawa odkupu polega zaś na tym, że przez oświadczenie sprzedawcy złożone kupującemu w odpowiednim zastrzeżonym czasie kupujący obowiązany jest przenieść z powrotem na sprzedawcę własność rzeczy, którą uprzednio nabył, za zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz odpowiednich nakładów, jakie na rzecz poczynił (art. 593 KC)”.

Reklama

Bibliografia:
Gniewek E. (red.), Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C.H.Beck,  Warszawa 2017
Gutowski M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1 – 352, wyd. 2, t. I, C.H.Beck,  Warszawa 2018
Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks cywilny. Orzecznictwo aplikanta, C.H.Beck, Warszawa 2017

[1] T. Sokołowski, w: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 1 – 352, wyd. 2, t. I, C. H. Beck,  Warszawa 2018, s. 424.
[2]J. Grykiel, w: M. Gutowski (red.), Kodeks …, s. 953-954.
[3]Zob.  J. Kępiński, w: M. Gutowski (red.), Kodeks …, s. 1241.
[4] Zob. K. Zagrobelny, w: E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 8, C. H. Beck,  Warszawa 2017, s. 967-968.