Kodeks postępowania administracyjnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Kodeks postępowania administracyjnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką/radcowską (A/R), notarialną (N) oraz komorniczą (K), które odbyły się 28.9.2019 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, mediacja:
A. jest jawna,
B. jest jawna, jeżeli pozwala na to charakter sprawy,
C. nie jest jawna.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 96j § 1 KPA)
Zgodnie z art. 96j KPA, mediacja nie jest jawna (§ 1). Mediator, uczestnicy mediacji i inne osoby biorące udział w mediacji są obowiązani zachować w tajemnicy wszelkie fakty, o których dowiedzieli się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że uczestnicy mediacji postanowią inaczej (§ 2). Propozycje ugodowe, ujawnione fakty lub oświadczenia złożone w toku mediacji nie mogą być wykorzystywane po jej zakończeniu, z wyjątkiem ustaleń zawartych w protokole z przebiegu mediacji (§ 3).

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, niedopuszczalność odwołania od decyzji wydanej w pierwszej instancji stwierdza:
A. organ odwoławczy w drodze postanowienia,
B. organ odwoławczy w drodze decyzji,
C. organ pierwszej instancji w drodze postanowienia.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 134 KPA)
Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne (art. 134 KPA).

Wyrok WSA w Warszawie z 20.3.2015 r., III SA/Wa 1959/14, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks postępowania administracyjnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 420:
„Ciężar dowodu zachowania terminu do złożenia odwołania ciąży na skarżącym”.

Wyrok WSA w Warszawie z 21.2.2012 r., I SA/Wa 1504/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 420-421:
„Stwierdzenie niedopuszczalności odwołania na podstawie art. 134 KPA z przyczyn o charakterze podmiotowym może nastąpić wówczas, gdy po stronie podmiotu dokonującego tej czynności procesowej brak legitymacji odwoławczej ma charakter oczywisty i wynika z samego odwołania. Oczywisty zaś brak tej legitymacji to taki, którego ustalenie nie wiąże się z oceną interesu prawnego. Jeżeli natomiast istnieją w tym przedmiocie jakiekolwiek wątpliwości, skutkujące koniecznością weryfikacji interesu prawnego podmiotu wnoszącego odwołanie, organ odwoławczy nie może wydać przewidzianego w tym przepisie rozstrzygnięcia, lecz zobowiązany jest do wszczęcia postępowania odwoławczego, w ramach którego będą one mogły być wyjaśnione i w zależności od poczynionych w tym zakresie ustaleń bądź umorzyć na podstawie art. 138 § 1 pkt 3 KPA postępowanie odwoławcze (w przypadku stwierdzenia braku interesu prawnego kreującego przymiot strony podmiotu wnoszącego odwołanie) bądź rozpoznać je merytorycznie, o ile oczywiście wniesione ono zostało z zachowaniem terminu, o którym mowa w art. 129 § 2 KPA”. 

Wyrok WSA w Łodzi z 15.4.2010 r., III SA/Łd 31/10, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 421:
„Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn o charakterze przedmiotowym, jak również i podmiotowym. Niedopuszczalność odwołania z przyczyn przedmiotowych obejmuje przypadki braku przedmiotu zaskarżenia oraz przypadki wyłączenia przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji w toku instancji. Odwołanie jest niedopuszczalne, gdy zostało wniesione od innych form działania organów administracji publicznej, a zatem gdy czynność organu nie jest decyzją administracyjną, lecz stanowi np. czynność materialno – techniczną, czynność cywilną”. 

Wyrok WSA w Rzeszowie z 17.2.2009 r., II SA/Rz 801/08, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 424:
„Złożenie odwołania od decyzji przed upływem terminu do jej zaskarżenia przez strony biorące udział w postępowaniu zobowiązuje organ II instancji do rozpoznania tego odwołania i rozstrzygnięcia go, a w przypadku stwierdzenia, że odwołującemu się nie przysługuje przymiot strony należałoby umorzyć postępowanie odwoławcze. Natomiast w sytuacji, kiedy podmiot, który nie brał udziału w postępowaniu wniósł odwołanie po upływie terminu wniesienia odwołania dla stron biorących udział w postępowaniu stwierdzić należy, że odwołanie zostało wniesione od decyzji ostatecznej, dlatego obowiązkiem organu było stwierdzenie – w trybie art. 134 KPA – jego niedopuszczalności”.

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie – między innymi – jeżeli:
A. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione,
B. decyzja została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie,
C. decyzja wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 145 § 1 pkt 8 KPA)
W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;
3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 KPA;
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję;
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2);
8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione (art. 145 § 1 KPA).

Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego (art. 145 § 2 KPA). Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa (art. 145 § 3 KPA).

Wyrok WSA w Warszawie z 20.2.2012 r., VII SA/Wa 2103/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 474:
„Termin »w oparciu« użyty w art. 145 § 1 pkt 8 KPA jest tożsamy ze zwrotem »na podstawie«. W tym przypadku chodzi o sytuacje, gdy jedna decyzja lub orzeczenie sądu stanowi podstawę do wydania drugiej decyzji. Chodzi o taką zależność, że wydanie drugiej decyzji nie będzie możliwe bez wcześniejszego wydania decyzji pierwszej”.

Wyrok WSA w Warszawie z 16.4.2010 r., VII SA/Wa 2349/09, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 459:
„Skoro ustawodawca expressis verbis przewidział możliwość wznowienia postępowania administracyjnego jedynie co do spraw zakończanych ostateczną decyzją a w niniejszej sprawie postępowanie którego dotyczy wniosek nie zakończyło się wydaniem żadnej decyzji tym bardziej »ostatecznej« to prawidłowo organ uznał, że postępowanie – po jego nieprawidłowym wznowieniu przez organ I instancji należy umorzyć jako bezprzedmiotowe”.

Wyrok WSA w Warszawie z 11.5.2007 r., I SA/Wa 2054/06, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 460:
„Wydanie przez sąd administracyjny wyroku oddalającego skargę na decyzję w sprawie, której dotyczy wniosek o wznowienie postępowania, przesądza, co do zasady, o zgodności tej decyzji z prawem, ponieważ przesłanki uzasadniające wznowienie postępowania są brane pod uwagę przez sąd administracyjny z urzędu.

Wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego decyzją ostateczną, co do której sąd administracyjny oddalił skargę, dopuszczalne jest tylko wtedy, jeżeli po wyroku sądowym ujawnią się lub zaistnieją przesłanki wznowieniowe, o których mowa w art. 145 § 1 pkt 1, 2, 5, 7 i 8 KPA”.

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, wznowienie postępowania z tej przyczyny, że strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, następuje:
A. tylko z urzędu,
B. tylko na żądanie strony,
C. zarówno z urzędu, jak i na żądanie strony.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 147 KPA)
Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 oraz w art. 145a i art. 145b KPA następuje tylko na żądanie strony (art. 147 KPA).

Wyrok WSA w Poznaniu z 19.1.2012 r., II SAB/Po 64/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 480:
„Wprawdzie art. 147 KPA stwarza możliwość wznowienia postępowania administracyjnego również z urzędu, niemniej żaden z przepisów KPA czy też ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie daje możliwości wyegzekwowania od właściwego organu inicjatywy w tym zakresie w toku kontroli instancyjnej, czy też w drodze skargi do sądu administracyjnego na bezczynność”.

Wyrok WSA w Poznaniu z 19.1.2012 r., II SA/Po 1105/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 480:
„Nie ma podstaw do uznania, aby obowiązkiem organu było każdorazowe wznowienie postępowania w stosunku do każdego prawomocnie zakończonego postępowania celem sprawdzenia, czy nie zachodzą podstawy do wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania z urzędu przez organ jest jego prawem”.

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, wznowienie postępowania następuje w drodze:
A. zawiadomienia na piśmie o wznowieniu postępowania,
B. postanowienia,
C. decyzji.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 149 § 1 KPA)
Zgodnie z art. 149 KPA, wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia (§ 1). Postanowienie stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy (§ 2). Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze postanowienia (§ 3). Na postanowienie, o którym mowa w § 3, służy zażalenie (§ 4).

Wyrok WSA w Opolu z 29.4.2014 r., II SA/Op 7/14, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 486:
„Wniesienie przez stronę podania o wznowienie na podstawie art. 145 § 1 pkt 4 KPA nie wszczyna automatycznie postępowania wznowieniowego. Zgodnie z art. 149 § 1 KPA, o wznowieniu postępowania właściwy organ rozstrzyga bowiem w drodze postanowienia, którego wydanie, w myśl art. 149 § 2 KPA, stanowi dopiero podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy”.

Wyrok WSA w Warszawie z 7.9.2011 r., II SA/Wa 925/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 486:
„Postanowienie o wznowieniu postępowania jest jedynie postanowieniem wszczynającym postępowanie i informuje strony o tym fakcie. Nie może ono zawierać innych treści, poza wskazaniem przesłanek uzasadniających wznowienie postępowania. Postanowienie o wznowieniu postępowania nie jest zaskarżalne, nie służy więc na nie zażalenie ani skarga do sądu administracyjnego”.

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej załatwia sprawę w postępowaniu uproszczonym, jeżeli:
A. przepis szczególny tak stanowi,
B. przyczyni się to do przyspieszenia postępowania,
C. przemawia za tym charakter sprawy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 163b § 1 KPA)
Organ administracji publicznej załatwia sprawę w postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepis szczególny tak stanowi (art. 163b § 1 KPA). Postępowanie uproszczone może dotyczyć interesu prawnego lub obowiązku tylko jednej strony, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej. Przepisu art. 62 KPA nie stosuje się (art. 163b § 2 KPA). W sprawie rozpoznawanej w postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o milczącym załatwieniu sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 163b § 3 KPA).

Jak zauważa P. Gołaszewski: „Określenie (istoty) postępowania uproszczonego (zarówno administracyjnego, jak i zresztą każdego innego) wymaga odniesienia się do trzech elementów tradycyjnie konstruujących postępowanie w znaczeniu prawnym, tj. przedmiotu, podmiotów oraz czynności (procesowych) takiego postępowania. Przyjęcie tej perspektywy pozwala bowiem stwierdzić, że postępowanie uproszczone jest podtypem danego (podstawowego) rodzaju postępowania, cechującym się modyfikacjami (ograniczeniami) o charakterze, 1) przedmiotowym (zawężenie kategorii rozpoznawanych spraw), 2) podmiotowym (ograniczenie liczby podmiotów występujących w postępowaniu bądź zakresu ich uprawnień i ciężarów procesowych), lub 3) funkcjonalnym (eliminacja bądź ograniczenie zakresu dopuszczalnych czynności procesowych lub uproszczenie sposobu ich dokonywania, niekiedy prowadzące nawet do częściowej albo całkowitej redukcji określonych stadiów postępowania, a w rezultacie do usprawnienia i przyspieszenia jego przebiegu).

Powyższe modyfikacje (ograniczenia) mogą przy tym występować kumulatywnie, ale też jedynie selektywnie, co w praktyce będzie przesądzało o stopniu »uproszczenia« danego podtypu postępowania względem jego podstawowego rodzaju. Decydujące w tym zakresie są zresztą kryteria przekazania poszczególnych rodzajów spraw do postępowania uproszczonego, takie jak ich (nieskomplikowany oraz powszechny) charakter, prostota (jasność) stanu faktycznego tych spraw (niewymagająca pełnych i rozbudowanych ustaleń w tym zakresie), a także możliwość ograniczenia postępowania dowodowego (zawężenia katalogu dostępnych środków dowodowych) w tego rodzaju sprawach.

Wprowadzone (…) administracyjne postępowanie uproszczone wykazuje odstępstwa od modelu ogólnego (jurysdykcyjnego) postępowania administracyjnego na wszystkich trzech wymienionych wyżej płaszczyznach. Modyfikacje (ograniczenia) są bowiem widoczne zarówno na płaszczyźnie przedmiotowej (…), jak i podmiotowej (…), a także funkcjonalnej (…)”[1].

7. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, spory o właściwość między wojewodą a organami administracji niezespolonej rozstrzyga:
A. marszałek województwa,
B. minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,
C. Naczelny Sąd Administracyjny.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 22 § 1 pkt 7 KPA)
Spory o właściwość rozstrzygają:
1) między organami jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2-4 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – sąd administracyjny;
2) między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty – starosta;
3) między organami administracji zespolonej w jednym województwie niewymienionymi w pkt 2 – wojewoda;
4) między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej;
5) (uchylony)
6) między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach – minister właściwy do spraw administracji publicznej;
7) między wojewodą a organami administracji niezespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą;
8) między organami administracji publicznej innymi niż wymienione w pkt 1-4, 6 i 7 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej;
9) między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister – Prezes Rady Ministrów (art. 22 § 1 KPA).

Spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny (art. 22 § 2 KPA). Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:
1) strona;
2) organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostające w sporze;
3) minister właściwy do spraw administracji publicznej;
4) minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny;
5) Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 22 § 3 KPA).

Postanowienie NSA z 14.3.2008 r., II OW 1/08, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 60:
„W sporze kompetencyjnym, o rozstrzygnięcie którego organy administracji publicznej zwracają się do Naczelnego Sądu Administracyjnego, musi być zgoda pomiędzy tymi organami co do przedmiotu tego sporu, nie może więc być rozbieżności, co do ustaleń stanu faktycznego”.

Wyrok NSA z 28.3.1991 r., SA/Lu 218/91, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 61:
„Orzeczenie o rozstrzygnięciu sporu o właściwość między organami na podstawie art. 22 § 1 KPA nie stanowi decyzji administracyjnej w rozumieniu art. 104 KPA i nie podlega zaskarżeniu  do Naczelnego Sądu Administracyjnego”.

Postanowienie NSA z 7.8.2009 r., I OW 72/09, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 62:
„Spór kompetencyjny powstaje w sytuacji, gdy dwa organy uznają się jednocześnie za właściwe (spór pozytywny) lub też żaden z nich nie uznaje się za właściwy w sprawie (spór negatywny), i pod warunkiem, że jest to sprawa z zakresu administracji publicznej, w której jeden z pozostających w sporze organów jest właściwy. Oznacza to, że nie może być uznane za spór kompetencyjny żądanie wskazania organu właściwego w przypadku, gdy sprawa nie została skutecznie przekazana do innego organu administracji publicznej w trybie art. 65 § 1 KPA przez organ, który uznał się za niewłaściwy. Powstanie sporu w rozumieniu art. 22 § 2 KPA nie następuje w każdym przypadku wystąpienia rozbieżności stanowisk pomiędzy organami administracji publicznej odnośnie przysługującej im właściwości do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy administracyjnej. Niezgodność poglądów co do tego, kto ma rozpatrzyć wniosek strony musi zostać wyrażona przez organy pozostające w sporze kompetencyjnym (w znaczeniu prawnym) w formie postanowienia, którym organ uznający swoją niewłaściwość przekazuje podanie innemu organowi. Niezachowanie przez organ administracji publicznej formy przekazania podania w drodze postanowienia na podstawie art. 65 § 1 KPA wyłącza możliwość powstania sporu kompetencyjnego”.

8. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, w sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez:
A. ministra właściwego do spraw administracji publicznej,
B. organ administracji publicznej wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,
C. sąd na wniosek organu administracji publicznej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 30 § 5 KPA)
Jak stanowi art. 30 KPA, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej (§ 1). Osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli (§ 2). Strony niebędące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli (§ 3). W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni (§ 4). W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych, wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa strony, w razie jej śmierci w toku postępowania, jeżeli został ustanowiony zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem strony, na jej miejsce wstępuje zarządca sukcesyjny. W przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego do postępowania toczącego się z udziałem zarządcy sukcesyjnego na jego miejsce wstępują następcy prawni zmarłego (§ 4a). W sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej (§ 5).

„Przepis art. 30 § 5 KPA stwarza podstawę do udziału w postępowaniu administracyjnym kuratora spadku (art. 666-668¹ KPC). Norma ta jest konieczna i niezbędna z uwagi na specyficzną pozycję procesową tego podmiotu. Kurator spadku działa bowiem w warunkach, w których spadkodawca już nie żyje, natomiast spadkobierca jeszcze nie jest znany (działalność kuratora zmierza dopiero do jego ustalenia). W takiej sytuacji stroną nie może być ani nieżyjący spadkodawca, ani nieznany spadkobierca, w związku z czym jako strona występuje samodzielnie we własnym imieniu (jednak na rzecz poszukiwanych spadkobierców) kurator spadku (…). To bezpośrednio kuratora spadku należy zatem traktować jako stronę postępowania ze wszystkim tego konsekwencjami procesowymi.

Trzeba jednak zastrzec, że o ile badanie zdolności procesowej będzie w takiej sytuacji odnosiło się wprost do kuratora spadku jako osoby fizycznej, o tyle jego legitymacja (interes prawny) będzie w zasadzie jedynie refleksem legitymacji procesowej nieznanych spadkobierców danej rzeczy lub prawa, którzy – gdyby byli ustaleni – samodzielnie braliby udział w postępowaniu w charakterze jego stron.

Przystępując do udziału w postępowaniu administracyjnym kurator spadku powinien wykazać swoje uprawnienie w tym zakresie poprzez przedłożenie odpisu postanowienia sądu o ustanowieniu go takim kuratorem dla konkretnej masy spadkowej po oznaczonym spadkodawcy”[2].

Wyrok WSA w Warszawie z 19.11.2010 r., IV SA/Wa 1367/10, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 100:
„Kurator osoby prawnej nie jest legitymowany do złożenia w jej imieniu wniosku o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego, gdyż stanowi to przekroczenie kompetencji wynikających z art. 42 KC”.

Wyrok NSA z 18.1.2012 r., II OSK 2074/10, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 100:
„W postępowaniu administracyjnym dotyczącym samowolnej zmiany sposobu użytkowania części budynku mieszkalnego, współwłaściciel budynku będący osobą ubezwłasnowolnioną częściowo powinien być reprezentowany przez kuratora”.

9. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, jeżeli postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość) i nie ma organu administracji publicznej wyższego stopnia nad organem prowadzącym postępowanie, ponaglenie wnosi się:
A. do organu prowadzącego postępowanie,
B. bezpośrednio do wojewódzkiego sądu administracyjnego,
C. do wojewódzkiego sądu administracyjnego za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 37 § 3 pkt 2 KPA)
Stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:
1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 KPA lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 KPA (bezczynność);
2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość) (art. 37 § 1 KPA). Ponaglenie zawiera uzasadnienie (art. 37 § 2 KPA).

Ponaglenie wnosi się:
1) do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie;
2) do organu prowadzącego postępowanie – jeżeli nie ma organu wyższego stopnia (art. 37 § 3 KPA).

Organ prowadzący postępowanie jest obowiązany przekazać ponaglenie organowi wyższego stopnia bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Organ przekazuje ponaglenie wraz z niezbędnymi odpisami akt sprawy. Odpisy mogą zostać sporządzone w formie dokumentu elektronicznego. Przekazując ponaglenie, organ jest obowiązany ustosunkować się do niego (art. 37 § 4 KPA). Organ, o którym mowa w § 3, rozpatruje ponaglenie w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania (art. 37 § 5 KPA). Organ rozpatrujący ponaglenie wydaje postanowienie, w którym:
1) wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
2) w przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości:
a) zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin do jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone,
b) zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości (art. 37 § 6 KPA).

Organ rozpatrujący ponaglenie może z urzędu zmienić postanowienie, o którym mowa w § 6, wyznaczając dłuższy termin zakończenia postępowania, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, wymagające dłuższego postępowania, nieznane w momencie wyznaczania terminu (art. 37 § 7 KPA). W przypadku, o którym mowa w § 3 pkt 2, przepisów § 4, 6 i 7 nie stosuje się. W przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości organ prowadzący postępowanie niezwłocznie załatwia sprawę oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości (art. 37 § 8 KPA)

10. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, przywrócenie terminu do złożenia prośby o przywrócenie uchybionego terminu:
A. jest dopuszczalne,
B. jest niedopuszczalne,
C. jest dopuszczalne, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 58 § 3 KPA)
Jak stanowi art. 57 KPA, jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu (§ 1). Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu (§ 2). Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca (§ 3). Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było – w dniu poprzedzającym bezpośrednio ten dzień (§ 3a). Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą (§ 4). Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:
1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru;
2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe albo placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej albo państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym[3];
3) złożone w polskim urzędzie konsularnym;
4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej;
5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku;
6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego (§ 5).

Zgodnie z art. 58 KPA, w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy (§ 1). Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin (§ 2). Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w § 2 jest niedopuszczalne (§ 3). Zgodnie z art. 59 KPA, o przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie (§ 1). O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia (§ 2). Przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia organ administracji publicznej na żądanie strony może wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia (art. 60 KPA).

11. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, organ odwoławczy może wydać decyzję na niekorzyść strony odwołującej się, jeżeli:
A. stwierdzi jakiekolwiek naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy,
B. stwierdzi jakiekolwiek naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,
C. zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 139 KPA)
Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny (art. 139 KPA).

Wyrok WSA w Gliwicach z 19.11.2015 r., II SA/Gl 642/15, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 452:
„Pominięcie przez organ odwoławczy przepisów, które utraciły moc obowiązującą nie stanowi naruszenia art. 139 KPA, a decyzja odmowna nie stanowi w takim przypadku rozstrzygnięcia na niekorzyść strony odwołującej się. Pogorszenie sytuacji prawnej strony odwołującej się i naruszenie art. 139 KPA może nastąpić wówczas, gdy orzeczenie organu odwoławczego pogarsza sytuacje prawną odwołującego w zakresie tego samego stosunku prawnego (tej samej podstawy orzekania), który został ukształtowany decyzją organu I instancji. Zmiana stanu prawnego, pozbawiona regulacji intertemporalnej, zmienia podstawę orzekania. Przepis art. 139 KPA nie może być uznany za źródło normy intertemporalnej, zgodnie z którą nawet przy zmianie stanu prawnego na etapie odwołania, do rozstrzygania sprawy przez organ odwoławczy nadal mogłyby mieć zastosowanie przepisy dotychczasowe, mimo uznania ich przez TK za niezgodne z Konstytucją”.

Wyrok NSA z 23.3.2012 r., II GSK 148/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 453:
„Adresatem wyrażonej na gruncie art. 139 KPA zasady formułującej zakaz reformationis in peius jest organ odwoławczy. Wspomniany zakaz może być naruszony tylko przez organ odwoławczy przy podejmowaniu rozstrzygnięć posiadających walor rozstrzygnięć merytorycznych, natomiast nie odnosi się on do decyzji o charakterze kasacyjnym. W tej mierze podnosi się bowiem, że decyzja organu pierwszej instancji nie posiada przymiotu ostateczności. Na jej podstawie nie można więc nabyć praw w sposób trwały. Nie może także być ona wykonywana. Zatem uchylenie takiej nietrwałej decyzji, nawet jeśli przyznała stronie uprawnienia, nie może być dla strony niekorzystne, nie zamyka jej drogi do uzyskania nowej decyzji i nie powoduje uszczerbku w jej sferze prawnej. W konsekwencji, stwierdzić należy, że art. 139 KPA nie ma zastosowania przy rozpatrywaniu sprawy przez organ pierwszej instancji w postępowaniu toczącym się w następstwie kasacyjnej decyzji organu odwoławczego wydanej na podstawie art. 138 § 2 KPA i to nawet w sytuacji, uwzględnienia przez ten organ, przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, interpretacji przepisów prawnych dokonanej przez organ odwoławczy”.

12. (K) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, w sprawie, w której toczy się postępowanie administracyjne, ugodę:
A. sporządza strona wskazana przez zawierających ugodę,
B. sporządzają wszystkie strony zawierające ugodę,
C. sporządza upoważniony pracownik organu administracji publicznej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 117 § 1 KPA)
Ugodę sporządza upoważniony pracownik organu administracji publicznej w formie pisemnej lub dokumentu elektronicznego, na podstawie zgodnych oświadczeń stron. Jeżeli ugoda jest sporządzana w formie pisemnej, oświadczenia składa się przed upoważnionym pracownikiem organu (art. 117 § 1 KPA).

Ugoda zawiera:
1) oznaczenie organu administracji publicznej, przed którym ugoda została zawarta, i stron postępowania;
2) datę sporządzenia ugody;
3) przedmiot i treść ugody;
4) podpisy stron oraz podpis upoważnionego pracownika organu administracji publicznej z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego, a jeżeli ugoda została zawarta w formie dokumentu elektronicznego – kwalifikowane podpisy elektroniczne stron oraz upoważnionego pracownika organu administracji publicznej (art. 117 § 1a KPA). Przed podpisaniem ugody upoważniony pracownik organu administracji publicznej odczytuje stronom jej treść, chyba że ugoda została sporządzona w formie dokumentu elektronicznego. Ugodę włącza się do akt sprawy (art. 117 § 2 KPA).

13. (K) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, sprawa może być załatwiona milcząco:
A. w każdym wypadku,
B. tylko w wypadku, gdy przepis wymaga wydania postanowienia,
C. jeżeli przepis szczególny tak stanowi.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 122a § 1 KPA)
Zgodnie z art. 122a KPA, sprawa może być załatwiona milcząco, jeżeli przepis szczególny  tak stanowi (§ 1). Sprawę uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie strony, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi administracji publicznej albo innym terminie określonym w przepisie szczególnym organ ten:
1) nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie (milczące zakończenie postępowania) albo
2) nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji (milcząca zgoda) (§ 2).

Jak zauważa J. Piecha: „Przepis (…) [art. 122a § 1 KPA – R. M.] wskazuje, że sprawa może zostać załatwiona milcząco tylko wówczas, kiedy stanowi tak przepis szczególny. Zasadniczo, należy zauważyć, że chodzi tutaj o przepis prawa materialnego. O ile interpretacja tego przepisu przy pobieżnej jego lekturze pozornie nie nastręcza wątpliwości interpretacyjnych, o tyle wydaje się być problematyczne ustalenie, kiedy w istocie ziści się hipoteza tej normy. Innymi słowy, chodzi tutaj o pytanie, jak należy rozumieć sformułowanie »jeżeli przepis szczególny tak stanowi«. Bowiem tylko w takim przypadku organ będzie mógł zastosować przepisy rozdziału 8a KPA. Kwestia ta jest o tyle problematyczna, że w obowiązującym stanie prawnym przepisy ustaw szczególnych przewidują możliwość ukształtowania sytuacji prawnej jednostki poprzez milczenie. (…) Powstaje zatem pytanie, czy w takich przypadkach znajdzie per se zastosowanie kodeksowa regulacja dotyczącego milczącego załatwienia sprawy, czy też konieczna jest tutaj wyraźna interwencja ustawodawcy polegająca na jednoznacznym wskazaniu w poszczególnych ustawach, że do załatwienia określonej sprawy stosuje się przepisy rozdziału 8a KPA”[4].

14. (K) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony, decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał:
A. nie później niż w terminie 5 lat od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia,
B. nie później niż w terminie 10 lat od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia,
C. w każdym czasie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 154 § 1 KPA)
Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony (art. 154 § 1 KPA). W przypadkach określonych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji (art. 154 § 2 KPA).

Wyrok WSA w Warszawie z 3.11.2009 r., VIII SA/Wa 241/09, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 496:
„Organ administracji w przypadku zakwalifikowania wniosku strony, jako kolejnego podania o podjęcie decyzji w trybie art. 154 § 1 KPA, winien podjąć rozstrzygnięcie polegające na umorzeniu postępowania w sprawie jako bezprzedmiotowego (art. 105 KPA)”.

Wyrok WSA w Warszawie z 22.3.2012 r., VII SA/Wa 2321/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 496-497:
„Decyzje administracyjne nakładające na stronę obowiązek w celu przywrócenia porządku prawnego, a więc wymuszenia stanu zgodnego z prawem, w świetle art. 7 KPA nie mogą być uchylane lub zmieniane w trybie art. 154 KPA, bowiem w takich przypadkach w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę aspekt praworządności, interes społeczny i interes innych stron postępowania przed słusznym interesem strony, na którą nałożono ten obowiązek, a która wcześniej naruszyła prawo. Poza tym »słuszny interes strony« (art. 154 § 1 KPA) nie jest pojęciem tożsamym ze słusznym interesem obywateli, o którym mowa w art. 7 KPA. Interes indywidualny strony z reguły nie pokrywa się z interesem społecznym i interesami innych stron postępowania, a w szczególności ma to miejsce w sprawach z zakresu Prawa budowlanego”. 

Wyrok WSA w Poznaniu z 15.10.2009 r., IV SA/Po 91/09, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 497:
„Organ nie może uchylić decyzji dotychczasowej od oznaczonej daty. Zmieniając ją, winien określić zakres, w jakim wprowadza zmiany do stosunku łączącego go ze stroną. Ograniczenie lub cofnięcie prawa w związku z wydaniem decyzji uchylającej lub zmieniającej decyzję dotychczasową następuje od dnia, w którym decyzja wydana w nadzwyczajnym trybie staje się ostateczna. W sentencji tej decyzji nie można wskazywać ani daty, z jaką następuje skutek w postaci zmiany decyzji dotychczasowej, ani też rozstrzygać o nie przysługiwaniu praw, które zostały już zrealizowane przez wypłatę świadczenia lub udostępnienie przedmiotu usługi bądź wydanie rzeczy”.

15. (K) Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, jeżeli decyzja została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku:
A. organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie,
B. organ wyższego stopnia stwierdza jej bezskuteczność,
C. organ wyższego stopnia stwierdza jej nieważność.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 162 § 1 pkt 2 KPA)
Jak stanowi art. 162 KPA, organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:
1) stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony;
2) została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku (§ 1).

Organ administracji publicznej, o którym mowa w § 1, uchyli decyzję, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie (§ 2). Organ stwierdza wygaśnięcie decyzji lub uchyla decyzję na podstawie przepisów § 1 i 2 w drodze decyzji (§ 3).

Wyrok WSA w Poznaniu z 27.10.2011 r., II SA/Po 430/11, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 537:
„Istotą podejmowanej decyzji w trybie art. 162 § 1 KPA jest potwierdzenie stanu rzeczy zaistniałego wcześniej, co przesądza, że decyzja powyższa ma charakter aktu deklaratoryjnego. Wygaśnięcie decyzji następuje z mocy prawa, zaś rolą aktu deklaratoryjnego jest jedynie stwierdzenie, iż taki skutek zaistniał”.

Wyrok WSA w Lublinie z 4.11.2008 r., II SA/Lu 550/08, J. Rychlik (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 539:
„Przez warunek, o którym mowa w przepisie art. 162 § 1 pkt 2 KPA, należy rozumieć klauzulę dodatkową decyzji administracyjnej, zamieszczoną w niej przez organ jedynie na podstawie wyraźnego prawnomaterialnego przepisu szczególnego”.

 

Bibliografia:

Hauser R. (red.), Wierzbowski M. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 4 zmienione i uzupełnione, C. H. Beck, Warszawa 2017
Rychlik J. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks postępowania administracyjnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2017

[1] P. Gołaszewski, w: R. Hauser (red.), M. Wierzbowski (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 4 zmienione i uzupełnione, C. H. Beck, Warszawa 2017, s. 1191-1192.
[2] P. Gołaszewski, w: R. Hauser (red.), M. Wierzbowski (red.), Kodeks…, s. 356.
[3] Na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 2196), z dniem 13.11.2019 r. art. 57 § 5 pkt 2 w brzmieniu obowiązującym do 2.7.2019 r. („nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe”), w zakresie, w jakim różnicuje skutki nadania pisma procesowego w zależności od miejsca położenia operatora pocztowego na obszarze Unii Europejskiej, uzależniając skuteczność zachowania terminu wykonania czynności od nadania pisma wyłącznie w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2188 oraz z 2019 r. poz. 1051), został uznany za niezgodny z art. 32 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 21 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. nr 90, poz. 864/2).
[4] J. Piecha, w: R. Hauser (red.), M. Wierzbowski (red.), Kodeks…, s. 893.