Kodeks Spółek Handlowych – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem (cz. 2)

Autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Kodeks spółek handlowych – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. 2

Pytania pochodzą z egzaminu wstępnego na aplikację notarialną (N), który odbył się 28.9.2019 r.

1. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, umowa spółki jawnej:
A. może zwolnić wspólnika od udziału w stratach,
B. może zwolnić wspólnika od udziału w zyskach,
C. może zwolnić wspólnika zarówno od udziału w stratach, jak i od udziału w zyskach.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 51 § 3 KSH)
W spółce jawnej każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach (art. 51 § 1, 2 i 3 KSH).

Wyrok NSA z 6.10.2011 r., II FSK 704/10, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks spółek handlowych. Orzecznictwo Aplikanta, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2018, s. 82:
„Tak więc, w ocenie Sądu, w świetle powyższych unormowań podatkowych, wspólnicy spółki partnerskiej mogą określić prawo do udziału w zysku w spółce – w dowolnej (dopuszczalnej przepisami KSH) proporcji, jednakże konsekwentnie w takiej samej proporcji winny też być dla celów podatkowych rozliczane koszty uzyskania przychodów”.

2. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, postanowienia umowy spółki jawnej pozbawiające wspólnika prawa żądania z ważnych powodów rozwiązania spółki przez sąd:
A. są nieważne,
B. są bezskuteczne wobec tego wspólnika,
C. są bezskuteczne wobec wierzycieli wspólników.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 63 § 1 i § 3 KSH)
Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne (art. 63 § 1, 2 i 3 KSH).

„Żądanie rozwiązania spółki przez sąd musi być uzasadnione ważnymi powodami. Ważne powody rozwiązania spółki mogą być zarówno zawinione przez samych wspólników (np. długotrwałe konflikty, nielojalne działania wspólników względem spółki), jak i całkowicie niezawinione, a nawet obiektywne (np. ciężka choroba lub zmiana miejsca zamieszkania wspólnika spółki dwuosobowej, długotrwała niemożność podjęcia planowanej działalności). Powody są »ważne«, jeżeli zaistniałe okoliczności uniemożliwiają bądź poważnie utrudniają dalsze funkcjonowanie spółki”[1].

3. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, postanowienia umowy spółki komandytowej, stanowiące, że kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza nie odpowiada za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru przedsiębiorców:
A. są nieważne,
B. nie wywołują skutków prawnych wobec osób trzecich,
C. nie wywołują skutków prawnych wobec pozostałych wspólników spółki.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 114 i art. 119 KSH)
Kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru (art. 114 KSH). Postanowienia umowy niezgodne z przepisami Rozdziału 2 pt. „Stosunek do osób trzecich” nie wywołują skutków prawnych wobec osób trzecich  (art. 119 KSH).

„W stosunku wewnętrznym (…) [przystąpienie – R. M.] nowego komandytariusza staje się skuteczne najpóźniej z chwilą ujawnienia jego uczestnictwa w KRS. Umowa może wskazać wcześniejszy termin nabycia uprawnień i powstania jego obowiązków w spółce. Najwcześniejszym terminem jest czas zawarcia umowy o przystąpienie do spółki (…). Znaczenie wpisu do KRS jest sporne. Wyrażane jest przekonanie, że dla członkostwa komandytariusza w spółce wpis ma charakter konstytutywny (…). Zgodnie z innym poglądem wpis nie ma charakteru konstytutywnego. Członkostwo przez komandytariusza może być nabyte już wcześniej. Konstytutywny charakter ma mieć natomiast wpis sumy komandytowej (…). Oznacza to, że odpowiedzialność komandytariusza staje się ograniczona dopiero z chwilą wpisu. Nic nie przemawia za tym, aby ograniczyć możliwość powstania praw i obowiązków komandytariusza w stosunku wewnętrznym od wpisu do KRS. Publikacja ma znaczenie dla osób trzecich i jest formą ochrony obrotu. Nie ma natomiast znaczenia dla ochrony wspólników, którzy czerpią bezpośrednio informacje o treści stosunku spółki. Więcej argumentów przemawia za nadaniem wpisowi konstytutywnego charakteru w stosunkach z osobami trzecimi (…). Artykuł 114 KSH zdaje się odnosić do momentu wpisu jako do momentu powstania odpowiedzialności. Taka interpretacja mogłaby jednak prowadzić do wniosku, że zaniedbanie obowiązku wpisu działa w istocie na korzyść komandytariusza, który do czasu wykonania tej powinności przez spółkę nie odpowiadałby wobec jej wierzycieli. Uzasadnienia nie znajduje także przeciwny pogląd, zgodnie z którym do czasu wpisu do rejestru nowy komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń. Przystąpienie do spółki nowego wspólnika jest wydarzeniem korzystnym dla wierzycieli. Nie wiąże się dla nich z dodatkowym ryzykiem (…). W braku wyraźnej regulacji ustawy nic nie przemawia za zastosowaniem wobec nich sankcji surowszej odpowiedzialności do czasu wpisu do rejestru. W konkluzji należy w związku z tym przyjąć w pełni deklaratoryjny charakter wpisu nowego komandytariusza do rejestru”[2].

Wyrok SN z 7.3.2012 r., II UK 18/12, http://www.sn.pl/:
„Komandytariusz przystępujący do spółki komandytowej podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia przystąpienia do tej spółki, a nie z dniem wpisania do rejestru przedsiębiorców”.

4. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w przypadku śmierci komandytariusza czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed wskazaniem spółce komandytowej przez spadkobierców komandytariusza jednej osoby do wykonywania ich praw:
A. wiążą spadkobierców komandytariusza,
B. nie wiążą spadkobierców komandytariusza,
C. wiążą spadkobierców komandytariusza za wyjątkiem czynności, do których umowa spółki wymaga zgody wszystkich wspólników.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 124 § 1 KSH)
Śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców komandytariusza (art. 124 § 1 KSH). Podział udziału komandytariusza w majątku spółki między spadkobierców jest skuteczny wobec spółki jedynie za zgodą pozostałych wspólników (art. 124 § 2 KSH).

5 (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, wypowiedzenie umowy spółki komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza i jego wystąpienie ze spółki:
A. jest dopuszczalne,
B. jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli statut tak stanowi,
C. jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli statut tak stanowi i jedynie za zgodą wszystkich pozostałych komplementariuszy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 149 § 1 KSH)
Wypowiedzenie umowy spółki przez komplementariusza i jego wystąpienie ze spółki jest dopuszczalne. Przepisy dotyczące spółki jawnej stosuje się odpowiednio (art. 149 § 1 KSH). Akcjonariuszowi nie przysługuje prawo wypowiedzenia umowy spółki (art. 149 § 2 KSH).

6. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, uchwała walnego zgromadzenia spółki komandytowo-akcyjnej może stanowić, że likwidatorami są inne osoby niż komplementariusze tej spółki; uchwała taka:
A. wymaga zgody wszystkich komplementariuszy,
B. wymaga zgody większości komplementariuszy,
C. wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 150 § 2 KSH)
Jeżeli przepisy Działu IV pt. „Spółka komandytowo-akcyjna” nie stanowią inaczej, do rozwiązania i likwidacji spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki akcyjnej (art. 150 § 1 KSH). Likwidatorami są komplementariusze mający prawo prowadzenia spraw spółki, chyba że statut lub uchwała walnego zgromadzenia, powzięta za zgodą wszystkich komplementariuszy, stanowi inaczej (art. 150 § 2 KSH).

7. Zgodne z Kodeksem spółek handlowych, umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta:
A. na piśmie dla celów dowodowych,
B. na piśmie pod rygorem nieważności,
C. w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 92 KSH)
Zgodnie z art. 91 KSH, umowa spółki partnerskiej (która powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności – art. 92 KSH) powinna zawierać:
1) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki;
2) przedmiot działalności spółki;
3) nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku przewidzianym w art. 95 § 2 KSH;
4) w przypadku gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów;
5) firmę i siedzibę spółki;
6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
7) określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

8. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki partnerskiej na podstawie uchwały partnerów staje się skuteczne:
A. z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców,
B. po upływie 14 dni od dnia wpisu do rejestru przedsiębiorców,
C. po upływie 21 dni od dnia wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 96 § 3 KSH)
Jak stanowi art. 96 KSH, każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (§ 1). Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały (§ 2). Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki na podstawie § 2 staje się skuteczne z chwilą wpisu do rejestru (§ 3).

Postanowienie NSA z 22.8.2008 r., I FSK 832/08, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 111:
„Skoro zgodnie z umową spółki osobowej działający w jej imieniu wspólnik, wykonujący zawód adwokata, jest uprawniony do samodzielnego, jednoosobowego reprezentowania interesów tejże spółki – w tym w postępowaniu sądowoadministracyjnym (art. 28 § 1 PrPostAdm), to dokonanie przez tego adwokata w imieniu tej spółki czynności wniesienia skargi rodzi obowiązek uiszczenia opłaty od tej skargi bez wezwania, zgodnie z art. 221 PrPostAdm”.

9. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, obniżenie sumy komandytowej w spółce komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały:
A. przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru przedsiębiorców,
B. po upływie 14 dni od dnia wpisania obniżenia do rejestru przedsiębiorców,
C. przed dniem uprawomocnienia się postanowienia o wpisie obniżenia do rejestru przedsiębiorców.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 113 KSH)
Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art. 111 KSH). Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. W przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części odpowiedzialność zostaje przywrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu. W przypadku uszczuplenia majątku spółki przez stratę, uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wypłatę dokonaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnej wartości określonej w umowie spółki. Dokonanie takich wypłat nie wymaga wpisu do rejestru. Komandytariusz nie jest obowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze (art. 112 § 1, 2, 3 i 4 KSH). Obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru (art. 113 KSH).

Wyrok SN z 12.3.2008 r., I CSK 447/07, http://www.sn.pl/:
„Artykuł 112 § 1 KSH w ogóle nie normuje kwestii pokrywania strat w majątku spółki a także nie traktuje o jakichkolwiek wartościach umówionych w umowie spółki. W istocie (…) art. 112 § 1 KSH jest podstawą uwolnienia komandytariusza od odpowiedzialności przewidzianej w art. 111 KSH jeśli wartość wkładu wniesionego przez tegoż do spółki jest równa wysokości sumy komandytowej lub jest wyższa (…). Zgodnie z art. 112 § 2 i 3 KSH tylko wówczas, gdy wkład został zwrócony (a za zwrot uważa się każdą wypłatę na rzecz komandytariusza dokonaną w czasie, gdy nie został jeszcze uzupełniony (wpłacony) wkład określony w umowie spółki, a spółka ma w swoim majątku stratę) odpowiedzialność komandytariusza wobec wierzycieli spółki w granicach dokonanego zwrotu wkładu zostaje przywrócona”.

10. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji powstaje:
A. z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
B. z chwilą wniesienia wkładów do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
C. z chwilą złożenia wniosku o wpis spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do rejestru przedsiębiorców.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 161 § 1 KSH)
Jak stanowi art. 161 KSH, z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (§ 1). Spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników (§ 2). Odpowiedzialność osób, o których mowa w art. 13 § 1 KSH, ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników (§ 3). Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji wymaga zawarcia umowy przez wspólników. Przepisu nie stosuje się do umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zawartej zgodnie z art. 157¹ KSH (§ 4).

Postanowienie NSA z 22.10.1997 r., SA/Sz 1885/96, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 149:
„W rozpatrywanej sprawie jest niewątpliwym, że poniesiony przez skarżącą Spółkę wydatek w kwocie 46.000.000 starych zł stanowił zapłatę za usługi o charakterze organizacyjnym, takie jak opracowanie projektu umowy spółki, projektów regulaminów działania władz i organów nowo założonej Spółki, przeprowadzenie prac organizacyjnych związanych z powołaniem Spółki oraz opracowanie koncepcji jej struktury organizacyjnej. Będąc zatem wydatkiem poniesionym w celu funkcjonowania osoby prawnej, jaką jest skarżąca Spółka i zmierzającym w istocie do jej powołania oraz właściwego zorganizowania, wymieniona wyżej kwota nie stanowiła jednak wydatku poniesionego w celu osiągnięcia jakiegokolwiek bliżej skonkretyzowanego przychodu skarżącej Spółki i tym samym nie może być uznana, mimo iż nie została enumeratywnie wymieniona w art. 16 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, za koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 tej ustawy”.

Wyrok SA w Warszawie z 21.12.2006 r., I ACa 139/06, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 149:
„W myśl art. 161 § 1 KSH z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Z tym momentem spółka ta staje się podmiotem praw, który dla wyróżnienia swojego szczególnego charakteru, swoistej atypowości, określany jest mianem spółki w organizacji. Jest ona podmiotem stosunków cywilnych, gdyż od momentu jej zawiązania ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych i zdolność sądową oraz upadłościową. Nie może budzić zatem żadnych wątpliwości okoliczność, że spółka w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe (art. 11 KSH). Nie ma racji Sąd I instancji, podnosząc, iż do skutecznego wniesienia aportu wymagane jest zawarcie między wspólnikiem a spółką (już po jej zarejestrowaniu) dalszej umowy mającej już skutek rzeczowy. Pogląd ten uzasadniony jest także w świetle art. 167 § 1 pkt 2 KSH, zgodnie z którym wniosek o wpis spółki w organizacji do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym zawierać musi oświadczenie wszystkich członków zarządu, iż »wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione«. Zatem skoro wkłady muszą być w całości wniesione już w fazie organizacyjnej, nie ma wątpliwości, iż spółka w organizacji może je nabyć”.

11. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w przypadku gdy wszystkie udziały spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, a wspólnik nie jest jedynym członkiem zarządu spółki, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga:
A. formy pisemnej dla celów dowodowych, chyba że ustawa stanowi inaczej,
B. formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej,
C. formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 173 § 1 KSH)
W przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 173 § 1 KSH).

„W art. 173 KSH mowa jest o oświadczeniach składanych spółce, a zatem nie znajduje on zastosowania do wszelkich oświadczeń woli, jakie wspólnik składa nie wobec spółki, ale w spółce. W szczególności pozbawione uzasadnienia są pojawiające się w praktyce wątpliwości, czy art. 173 § 1 KSH nie obejmuje także podejmowania przez jedynego wspólnika uchwał – uchwały te nie są bowiem oświadczeniami kierowanymi wobec spółki (…). Zauważyć należy, że nie cierpi na tym wymóg formy czynności, gdyż obowiązujące przepisy i tak wymagają tu co najmniej formy protokołu (art. 248 § 1 KSH), a w sprawach dotyczących zmiany umowy spółki czy rozwiązania spółki z o.o., jej łączenia, podziału lub przekształcenia – nawet udziału notariusza. Podkreślana obawa przed antydatowaniem takich uchwał nie powinna mieć miejsca z tego względu, że jakkolwiek uchwały wspólników posiadają walor czynności prawnej, to jednak poza pewnymi wyjątkami (np. w zakresie zobowiązania się do wniesienia dopłat albo uchwalenia ich zwrotu) same przez się nie powodują określonych przesunięć majątkowych pomiędzy spółką a jedynym wspólnikiem – do tego konieczne jest złożenie odrębnych oświadczeń, a to już wymaga zachowania norm wskazanych w art. 173 KSH”[3].  

Wyrok SN z 24.11.2005 r., IV CK 259/05, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 157:
„Użyty w art. 173 § 2 KSH przed nowelizacją z 2003 r. (obecnie art. 173 § 1 KSH) termin »wspólnik« oznacza wyłącznie podmiot posiadający udziały w spółce z o.o., bez względu na okoliczność, czy przy dokonywaniu czynności prawnej występuje on w roli wspólnika tej spółki, czy też w innym charakterze (np. odrębnego przedsiębiorcy)”.

12. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy – jeżeli umowa spółki nie upoważniła zgromadzenia wspólników do określenia innego dnia dywidendy – są wspólnicy, którym udziały przysługiwały:
A. w ostatnim dniu roku obrotowego,
B. w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku,
C. w dniu wypłaty zysku.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 193 § 1 KSH)
Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku (art. 193 § 1 KSH). Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy) (art. 193 § 2 KSH). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały, o której mowa w art. 191 § 1 KSH. Jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku (art. 193 § 3 KSH). Dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli zgromadzenie wspólników nie określi terminu wypłaty dywidendy, jej wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po dniu dywidendy (art. 193 § 4 KSH)[4].

Wyrok SA w Warszawie z 25.3.2014 r., VI ACa 1211/13, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 196-197:
„Zgodnie z art. 193 § 4 KSH dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd. Nie ulega zatem wątpliwości, że w chwili podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy wspólnicy nabywają roszczenie o jej wypłatę. Roszczenie to staje się jednak, co do zasady, wymagalne dopiero po nadejściu terminu określonego w uchwale wspólników lub uchwale zarządu. W tym znaczeniu o wymagalności roszczenia o wypłatę dywidendy decyduje zarząd.

W wypadku nie określenia w uchwale wspólników terminu wypłaty dywidendy, zarząd spółki ma obowiązek podjąć uchwałę określającą termin wypłaty. Zachowanie zarządu powinno być na tej płaszczyźnie oceniane przez pryzmat art. 354 § 1 KC w zw. z art. 2 KSH. Zgodnie z tym przepisem dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Mając na względzie, że w zakresie wypłaty dywidendy spółka jest w relacji do wspólników dłużnikiem, zarząd – jako organ spółki – powinien podjąć stosowną uchwałę kierując się kryteriami określonymi w art. 354 § 1 KC. Tym samym, zarząd ma autonomię co do określenia terminu wypłaty dywidendy, ale nie jest uprawniony do zaniechania podjęcia takiej uchwały. Trwałe zaniechanie podjęcia uchwały przez zarząd usprawiedliwia odpowiednie (art. 2 KSH) odwołanie się do konstrukcji zobowiązań bezterminowych.

Zarząd nie może uniemożliwiać wypłaty dywidendy poprzez niepodejmowanie uchwały określającej dzień wypłaty dywidendy. W konsekwencji, gdy zarząd nie podejmie uchwały o dniu wypłaty dywidendy, należy stosować art. 455 KC w zw. z art. 2 KSH. W takim ujęciu, przy braku uchwały zarządu określającej dzień wypłaty dywidendy, roszczenie o zapłatę dywidendy staje się wymagalne zgodnie z art. 455 KC niezwłocznie po wezwaniu spółki do spełnienia tego świadczenia”.

13. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację:
A. sądowi rejestrowemu wnosząc o swoje wykreślenie; wniosek o wykreślenie zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu; rezygnacja jest skuteczna z dniem wykreślenia członka zarządu z rejestru przedsiębiorców,
B. wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, którego zwołanie jest w tej sytuacji jego obowiązkiem, chyba że umowa spółki stanowi inaczej; zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu; rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników,
C. wspólnikowi posiadającemu największą liczbę udziałów; rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, w którym rezygnacja dotarła do adresata.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 202 § 6 KSH)
Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. W przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Jeżeli umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarządu wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania ze składu zarządu. Do złożenia rezygnacji przez członka zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie. Jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o którym mowa w art. 233¹ KSH, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników (art. 202 § 1-6 KSH).

Uchwała SN z 21.7.2010 r., III CZP 23/10, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 216:
„Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa w terminie przewidzianym w art. 202 § 1 KSH także wtedy, gdy według uchwały wspólników powołanie nastąpiło na czas nieokreślony”.

Postanowienie SN z 8.5.2015 r., III CZ 19/15, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 217-218:
„I. Jeżeli do pełnienia funkcji członka zarządu w ciągu roku obrotowego zostaje powołana kolejny raz osoba pełniąca tę funkcję dotychczas od początku tego roku obrotowego w ramach poprzedniej kadencji, jej mandat jako członka zarządu na podstawie art. 202 § 1 KSH wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ten rok obrotowy, w którym nastąpiło kolejne powołanie.  

W wypadku, w którym do pełnienia funkcji członka zarządu w ciągu roku obrotowego powołana zostaje osoba pełniąca tę funkcję dotychczas od początku tego roku obrotowego – w ramach poprzedniej kadencji, zastosowanie art. 202 § 1 KSH skutkuje tym, że czas pełnienia funkcji w ramach poprzedniej kadencji należy zaliczyć do czasu jej pełnienia w ramach nowej kadencji. W rezultacie, w wypadku kolejnego powołania do pełnienia funkcji członka zarządu w ciągu roku obrotowego tej osoby, która pełniła tę funkcję dotychczas od początku tego roku obrotowego w ramach jej poprzedniej kadencji, mandat takiej osoby jako członka zarządu wygaśnie wskutek odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok obrotowy, w którym nastąpiło to kolejne powołanie, a nie dopiero w następstwie odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za następny rok obrotowy. Wykładnia ta pozwala zbliżyć okres urzędowania do rocznej kadencji i oznacza, że stosowanie art. 202 § 1 KSH w sposób nieunikniony wydłuża okres pełnienia funkcji przez członka zarządu tylko w wypadku pierwszej kadencji, podczas gdy już w wypadku kolejnych kadencji następuje względna harmonia między długością kadencji i mandatu”.

14. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, a umowa spółki nie stanowi inaczej, powołanie prokurenta wymaga:
A. zgody jednego członka zarządu bez względu na ilość członków zarządu,
B. zgody dwóch członków zarządu bez względu na ilość członków zarządu,
C. zgody wszystkich członków zarządu.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 208 § 6 KSH)
Zgodnie z art. 208 KSH, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, a umowa spółki nie stanowi inaczej, do wzajemnych stosunków członków zarządu stosuje się przepisy § 2-8 (§ 1). Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (§ 2). Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki (§ 3). Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy, o której mowa w § 3, choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu (§ 4). Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów (§ 5)[5]. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu (§ 6). Odwołać prokurę może każdy członek zarządu (§ 7). Umowa spółki może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu (§ 8). W spółce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, podjęcie uchwały o ustanowieniu prokury może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W takim przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (§ 9). Uchwałę, o której mowa w § 9, opatruje się kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi, podpisami zaufanymi albo podpisami osobistymi. Uchwała taka jest równoważna z uchwałą w formie pisemnej (§ 10). Na zasadach określonych w § 9 i 10 można podjąć również uchwałę o zmianie adresu spółki (§ 11).

15. (N) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w umowie między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu – niebędącym zarazem jej jedynym wspólnikiem oraz jedynym członkiem zarządu – oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje:
A. wyłącznie rada nadzorcza, a tylko gdyby jej nie powołano zgromadzenie wspólników,
B. wyłącznie zgromadzenie wspólników,
C. rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 210 § 1 KSH)
W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 210 § 1 KSH). Uchwała o powołaniu pełnomocnika, o którym mowa w § 1, powołanego w celu zawarcia z członkiem zarządu umowy spółki, która ma zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może być podjęta przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym (art. 210 § 1¹ KSH). W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1 KSH, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH)[6]. Wymogu zachowania formy aktu notarialnego, o którym mowa w § 2, nie stosuje się do czynności prawnej dokonywanej przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym (art. 210 § 3 KSH).

Wyrok SN z 18.8.2005 r., V CK 103/05, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 248:
„Artykuł 210 KSH jednoznacznie określa podmioty uprawnione do reprezentacji spółki w umowach zawieranych z członkami jej zarządu, są to rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Umowa zawarta między osobami będącymi jednocześnie wspólnikami spółki cywilnej oraz wspólnikami spółki z o.o. i członkami jej zarządu jako tzw. »czynność z samym sobą« jest nieważna”.

Wyrok NSA z 29.11.2016 r., II GSK 3322/15, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 249:
„1. Przepis art. 210 § 1 KSH obejmuje także oświadczenia woli składane przez strony w ramach innych stosunków obligacyjnych niż umowa zawarta pomiędzy członkiem zarządu a spółką. Nie jest też konieczne, aby sprzeczność interesów pomiędzy spółką a członkiem zarządu rzeczywiście istniała, wystarczy bowiem jedynie chociażby potencjalna kolizja interesów.
2. Jeżeli umowa zlecenia została zawarta pomiędzy prezesem zarządu spółki a prokurentem i na mocy tej umowy prezes zarządu, jako manager projektu objętego dofinansowaniem, pobrał z tego tytułu wynagrodzenie, to w świetle art. 210 § 1 KSH nie może budzić wątpliwości, że spółka powinna być reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników. Wobec niepowołania w skarżącej spółce rady nadzorczej, winna ona była być reprezentowana przez pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników, a nie prokurenta”. 

Wyrok SA w Gdańsku z 7.7.2016 r., III AUa 197/16, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 249-250:
„1. Obostrzenia z art. 210 § 1 KSH nie dotyczą jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością zarządzanych przez jedynego członka zarządu. W takim przypadku konieczne jest zawarcie każdej umowy w formie aktu notarialnego, a skutkiem niezachowania tej formy jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności prawnej.
2. Autonomiczne podporządkowanie pracownicze nie wynika z samej relacji zarządu do walnego zgromadzenia czy do rady nadzorczej spółki z o.o. (…) to pozycja (relacja) wynikająca z prawa handlowego, natomiast autonomiczne podporządkowanie pracownika jest elementem kierownictwa pracodawcy w stosunku pracy, z reguły w szczególnym stosunku pracy. Walne zgromadzenie spółki nie sprawuje kierownictwa wobec zarządu spółki, takiego jak w art. 22 KP, czyli w relacji właściwej dla stosunku pracy. Walne zgromadzenie nie zbiera się i nie podejmuje uchwał dla sprawowania kierownictwa w takim rozumieniu. Zarząd ma swoją samodzielność w prowadzeniu spraw spółki (art. 201 § 1, art. 204 § 1 i 2 KSH), a skoro walne zgromadzenie nie sprawuje kierownictwa, to również spółka nie sprawuje kierownictwa
w rozumieniu art. 22 KP wobec zarządu. (…) Samo autonomiczne podporządkowanie może wypełnić brak umowy o pracę. Pracownicze zatrudnienie członka zarządu spółki powinno być więc wpierw osadzone w takiej umowie, jako że sama relacja pracownicza odbiega od typowego zatrudnienia. Prawo do prowadzenia spraw spółki samo
w sobie nie przekłada się i nie świadczy o autonomicznym podporządkowaniu pracowniczym, gdyż to warunkuje wpierw stosunek pracy”.

Postanowienie SN z 5.4.2018 r., II CSK 642/17, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 250:
„Trzeba zgodzić się z poglądem zawartym w odpowiedzi na skargę kasacyjną, że skoro dla wynagrodzenia zmiennego, z racji jego istoty, ustalono w umowie zawartej zgodnie z treścią art. 210 § 1 KSH zasady jego konkretyzacji, to obowiązkiem zgromadzenia wspólników, było jego skonkretyzowanie według tych zasad”.

 

Bibliografia:

Bieniak J., Bieniak M., Nita – Jagielski G., Oplustil K., Pabis R., Rachwał A., Spyra M., Suliński G., Tofel M., Zawłocki R., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck,  Warszawa 2019
Witas J.  (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks spółek handlowych. Orzecznictwo Aplikanta, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2018

[1] G. Nita – Jagielski, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita – Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck,  Warszawa 2019, s. 221.
[2] M. Spyra, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita – Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks…, s. 411.
[3] R. Pabis, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita – Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks…, s. 580.
[4] Od 1.3.2020 r. na mocy ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1655) weszło w życie następujące brzmienie art. 193 § 3 zd. 2 KSH:
„Jeżeli uchwała wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku.”
oraz następujące brzmienie art. 193 § 4 zd. 2 KSH:
„Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana niezwłocznie po dniu dywidendy.”
[5] Na mocy ustawy z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 568)  wprowadza się następujące zmiany w art. 208 KSH:
– po § 5 dodaje się § 5¹ –5³ w brzmieniu:
„§ 5¹. W posiedzeniu zarządu można uczestniczyć przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. § 5² . Zarząd może podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. § 5³ . Członkowie zarządu mogą brać udział w podejmowaniu uchwał zarządu, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.”
[6]Od 1.3.2021 r. na mocy ustawy z 26.1.2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 398) wejdzie w życie następujące brzmienie art. 210 § 2 KSH:
„§ 2. W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.”