Aktualności

Kodeks postępowania cywilnego – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R) oraz notarialną (N), które odbyły się 28.9.2019 r.

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli sąd pierwszej instancji w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, a właściwych do rozpoznania tej sprawy jest kilka sądów, przekaże sprawę temu z nich, który:

A. znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania pozwanego,
B. wskaże powód,
C. wskaże pozwany.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 25 § 3 KPC)
Sąd może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie (art. 25 § 1 KPC). Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 25 § 2 KPC). Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów właściwych – przekaże temu z nich, który wskaże powód (art. 25 § 3 KPC).

Reklama

Postanowienie SN z 8.12.2016 r., I CZ 97/16, Legalis Nr 1546825[1]:
„W sytuacji, w której sąd drugiej instancji dostrzega, iż wskazana w apelacji wartość przedmiotu zaskarżenia, w świetle granic w niej oznaczonych, budzi zastrzeżenia, to – stosując odpowiednio art. 25 § 1 w zw. z art. 368 § 2 in fine KPC – jest władny do wydania stosownego postanowienia, w którym określi prawidłową wartość przedmiotu zaskarżenia”.

Postanowienie SN z 25.6.2015 r., III CZ 31/15, Legalis Nr 1310212:
„Wymogiem formalnym skargi kasacyjnej jest wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3984 § 2 w związku z art. 13 § 2 KPC). Prawidłowość wypełnienia tego obowiązku podlega kontroli sądu drugiej instancji i Sądu Najwyższego, które mogą weryfikować prawidłowość wyliczenia wartości przedmiotu zaskarżenia na podstawie akt sprawy, z pominięciem zasad określonych w art. 25 i 26 KPC. Sprawdzenie to jest niezbędne w szczególności wówczas, gdy z okoliczności sprawy wynika, że skarżący w celu obejścia przepisów procesowych dokonał zawyżenia wskazanej wartości, instrumentalnie zmierzając do przekroczenia progu wyznaczającego dopuszczalność skargi kasacyjnej. Zakres sprawdzenia ogranicza się do badania, czy strona prawidłowo podała wartość tej części przedmiotu sporu, która odpowiada zakresowi zaskarżenia kasacyjnego”.

Postanowienie SN z 23.5.2012 r., III CZ 21/12, Legalis Nr 526878:
„Wskazana w pozwie wartość przedmiotu sporu, która nie została sprawdzona przez sąd pierwszej instancji w myśl art. 25 § 1 i 2 KPC, pozostaje aktualna w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym”.

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną:

A. nie mają zdolności sądowej ani zdolności procesowej,
B. mają zdolność sądową i zdolność procesową,
C. mają zdolność sądową, ale nie mają zdolności procesowej.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 64 § 11 i art. 65 § 1 KPC)
Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa) (art. 64 § 1 KPC). Zdolność sądową mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 64 § 11 KPC). Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 11 KPC (art. 65 § 1 KPC). Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie (art. 65 § 2 KPC).

Postanowienie SN z 25.1.2017 r., IV CSK 149/16, Legalis Nr 1576690:
„1. Pracownicze Kasy Zapomogowo – Pożyczkowe mogą zostać zakwalifikowane jako tzw. ułomne osoby prawne (osoby ustawowe), o których stanowi art. 331 § 1 KC, nawet jeśli przyznanie im ustawą zdolności prawnej nie jest dokonane w sposób wyraźny (bezpośredni), a tylko w drodze zastosowania w rozporządzeniu pośredniej metody opisowej. Doktryna trafnie aprobuje także taki sposób przyznania ustawą zdolności prawnej, a więc z pominięciem posłużenia się przez ustawodawcę jednoznacznie brzmiącą formułką. Jest zatem wystarczającym, aby z całości regulacji, spełniającej wymóg uznania ją za ustawową, wynikało, że jednostka organizacyjna, niebędąca osobą prawną, może być podmiotem praw i obowiązków.

2. W tej sytuacji skoro Pracowniczym Kasom Zapomogowo – Pożyczkowym ustawodawca przyznał zdolność prawną chociaż stosując w tym celu pośrednią metodę opisową, to z mocy art. 64 § 11 KPC Kasy te mają także zdolność sądową”.

Postanowienie SN z 28.2.2014 r., IV CSK 365/13, Legalis Nr 924854:
„Zdolność sądowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wpisanej do rejestru sądowego, a nie przerejestrowanej do Krajowego Rejestru Sądowego, obejmuje wyłącznie postępowanie o rejestrację spółki, a także postępowanie o zaspokojenie roszczeń spółki oraz przeciwko spółce (art. 9 ust. 3 ustawy z 20.8.1997 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym)”.

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może przystąpić do tej strony (interwencja uboczna) w każdym stanie sprawy toczącej się w postępowaniu rozpoznawczym procesowym, z wyłączeniem przepisów o postępowaniach odrębnych:

A. najpóźniej do złożenia odpowiedzi na pozew,
B. najpóźniej do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji,
C. aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 76  KPC)
Artykuł 76 KPC stanowi, że kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna).

Wyrok SA w Krakowie z 24.11.2016 r., I ACa 382/16, Legalis Nr 1564457:
„Sąd może z urzędu – nie czekając na wniesienie opozycji – odmówić dopuszczenia podmiotu zgłaszającego do udziału w sprawie – jeżeli już z samej treści pisma wynika brak interesu prawnego. Interes prawny musi mieć swoje źródło w stosunku prawnym łączący podmiot zgłaszający z jedną ze stron lub obiema. Nie może to być wyłącznie interes majątkowy czy etyczny. To, że sąd jest uprawniony do badania z urzędu interesu prawnego osoby zgłaszającej się jako interwenient uboczny w sprawie nie może budzić wątpliwości również w świetle wykładni celowościowej art. 76 KPC. Wszak w przypadku wieloosobowych korporacji (np. spółek, spółdzielni) każdy z jego członków mógłby przewlekać postępowanie sądowe praktycznie w nieskończoność”.

Postanowienie SN z 11.1.2013 r., I CZ 184/12, Legalis Nr 615864:
„Inny podmiot (następca) może wejść w sytuację materialnoprawną, w której
dotąd pozostawała osoba, która zgłosiła w procesie interwencję uboczną
w toczącym się procesie także na podstawie sukcesji pod tytułem szczególnym
(zarówno mortis causa, jak i inter vivos). Tego typu sukcesja, także po powodzie lub pozwanym, nie rodzi skutku w postaci zawieszenia postępowania, a dla jego biegu ma znaczenie o tyle, że jeśli dotyczy »rzeczy lub prawa objętych sporem«, to w myśl art. 192 pkt 3 KPC – nabywca może wejść w miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Niewyrażenie zgody na wejście następcy co do prawa lub rzeczy objętych sporem w miejsce poprzednika sprawia, że następca może zgłosić w procesie interwencję uboczną samoistną po stronie swojego poprzednika. Dalszego zbycia prawa lub rzeczy objętych sporem w takim przypadku może dokonać już tylko osoba, która występuje w procesie w roli interwenienta ubocznego samoistnego. Dalsze zbycie rzeczy lub prawa objętych sporem, gdyby zostało dokonane, prowadzi zatem do następstwa prawnego po osobie występującej w roli interwenienta ubocznego pod tytułem szczególnym i inter vivos. Dotychczas występujący w sprawie interwenient uboczny samoistny zwykle traci wówczas zainteresowanie wynikiem procesu, a zyskuje je osoba, na którą przeszło prawo lub rzecz objęta sporem. Nie ma przeszkód, by osoba, która nabyła od dotychczasowego interwenienta ubocznego samoistnego rzecz lub prawo objęte sporem weszła w jego sytuację procesową związaną z tą rzeczą lub prawem”.

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, w razie śmierci strony pełnomocnictwo wygasa, jednakże pełnomocnik procesowy działa:

A. do chwili powzięcia informacji o śmierci mocodawcy,
B. jeszcze przez dwa tygodnie od daty śmierci mocodawcy,
C. aż do czasu zawieszenia postępowania.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 96  KPC)
W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania (art. 96  KPC).

Postanowienie SN z 14.11.2008 r., I CZ 86/08, Legalis Nr 553509:
„Uwzględniając, że w razie śmierci strony zgodnie z art. 174 § 2 KPC, zawieszenie postępowania ma skutek od chwili tego zdarzenia oznacza to, że po śmierci mocodawcy pełnomocnik nie może podjąć innych czynności procesowych z wyjątkiem tych, które zmierzają do zawieszenia postępowania”.

Wyrok SN z 11.12.2001 r., II UKN 657/00, Legalis Nr 58640:
„Nieważność postępowania zachodzi także wówczas, gdy sąd przed wy-
daniem wyroku nie został powiadomiony o śmierci strony (art. 379 pkt 2 KPC).
Na podstawie art. 96 KPC wszystkie działania podjęte przez pełnomocnika po
śmierci mandanta są bezprawne, z wyjątkiem czynności zmierzających do zawieszenia postępowania”.

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli strony nie postanowiły inaczej, koszty procesu, w którym zawarto ugodę sądową:

A. przejmuje się na rachunek Skarbu Państwa,
B. obciążają w całości powoda,
C. znosi się wzajemnie.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 104  KPC)
Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej (art. 104  KPC).

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, w razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (jako pełnomocnika z urzędu) na wniosek zgłoszony przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę, która prawidłowo zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, sąd doręcza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu orzeczenie z uzasadnieniem z urzędu, a termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie:

A. od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie,
B. od dnia ustanowienia przez sąd pełnomocnika z urzędu,
C. od dnia doręczenia pełnomocnikowi orzeczenia z uzasadnieniem.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 124 § 3 KPC)
Zgłoszenie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy ich ustanowienia nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania, chyba że chodzi o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla powoda na skutek wniosku zgłoszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. Sąd może jednak wstrzymać rozpoznanie sprawy aż do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku i w związku z tym nie wyznaczać rozprawy, a wyznaczoną rozprawę odwołać lub odroczyć (art. 124 § 1 KPC). W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, dla którego sporządzenia ustawa wymaga zastępstwa prawnego przez adwokata lub radcę prawnego, sąd doręcza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu odpis postanowienia z urzędu, a termin do wniesienia zażalenia na postanowienie biegnie od dnia jego doręczenia pełnomocnikowi. Jeżeli strona prawidłowo zażądała doręczenia postanowienia z uzasadnieniem, odpis postanowienia doręcza się pełnomocnikowi z uzasadnieniem (art. 124 § 2 KPC). W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę, która prawidłowo zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, sąd doręcza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu orzeczenie z uzasadnieniem z urzędu, a termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie od dnia doręczenia pełnomocnikowi orzeczenia z uzasadnieniem (art. 124 § 3 KPC). W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszonego w przypadkach, o których mowa w § 2 lub § 3, termin do wniesienia środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a jeżeli postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli jednak strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do złożenia środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia (art. 124 § 4 KPC). Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia (art. 124 § 5 KPC).

Postanowienie SN z 13.4.2011 r., V CZ 14/11, Legalis Nr 429277:
„Artykuł 124 § 3 KPC »koryguje« termin do wniesienia skargi kasacyjnej”.

Postanowienie SN z 22.2.2011 r., II UZ 48/10, Legalis Nr 496783:
„Niezaskarżalne (a contrario art. 394 § 1 pkt 2 KPC) postanowienie o ustanowieniu przez sąd pierwszej instancji pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi kasacyjnej dla strony, która zgłosiła taki wniosek po raz pierwszy w postępowaniu kasacyjnym (art. 117 § 6 KPC), nie oznacza, że ustanowiony pełnomocnik, który z przyczyn wskazywanych w zażaleniu nie wnioskował o przywrócenie stronie terminu do złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla celów kasacyjnych, wywiódł skargę kasacyjną w terminie określonym w art. 124 § 3 KPC, ponieważ przepis ten imperatywnie warunkuje terminowe wniesienie skargi kasacyjnej przez ustanowionego pełnomocnika procesowego z urzędu od uprzedniego zgłoszenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę”.

7. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli powództwo jest wytoczone przez prokuratora na rzecz oznaczonej osoby, w charakterze strony powodowej przesłuchuje się:

A. tę osobę, tylko wówczas, gdy przystąpiła ona do sprawy oraz prokuratora, który wytoczył powództwo na jej rzecz,
B. tę osobę, tylko wówczas, gdy przystąpiła ona do sprawy,
C. tę osobę, chociażby nie przystąpiła ona do sprawy.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 301 KPC)
Jeżeli powództwo jest wytoczone przez prokuratora lub organizację pozarządową na rzecz oznaczonej osoby, przesłuchuje się w charakterze strony powodowej tę osobę, chociażby nie przystąpiła ona do sprawy (art. 301 KPC). Nie jest możliwe w takim wypadku przesłuchanie osoby na rzecz której wytoczone zostało powództwo przesłuchanie jej w charakterze świadka[2]. Osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda; w tym wypadku do udziału prokuratora w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym (art. 56 § 1 KPC).

8. (A/R) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

A. jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy był właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu,
B. jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,
C. jeżeli w składzie sądu orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 401 pkt 1 KPC)
Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:
1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe (art. 401 KPC).

Postanowienie SN z 9.9.2011 r., III UZ 21/11, Legalis Nr 492281:
„Przepis art. 401 KPC nie określa odmiennie przesłanek nieważności postępowania na potrzeby postępowania w wznowienie, lecz sytuuje je w sposób szczególny pośród katalogu przyczyn nieważności określonych w art. 379 KPC, zawężając podstawy wznowienia z przyczyn nieważności do wyczerpująco określonych w art. 401 KPC. Tego rodzaju zawężenie dopuszczalnych podstaw wznowienia postępowania w porównaniu z regulacją art. 379 KPC usprawiedliwia charakter wznowienia postępowania jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, w którym możliwość uwzględnienia nieważności postępowania w mniejszym zakresie niż w ramach środków odwoławczych i środków zaskarżenia jest podyktowana potrzebą ochrony prawomocnego orzeczenia sądowego, a wznowienie jest traktowane jako środek o charakterze wyjątkowym”.

Postanowienie SN z 20.11.2008 r., III UO 7/08, Legalis Nr 328429:
„Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego, skierowanego przeciwko prawomocnemu orzeczeniu powoduje, że wznowienie postępowania może nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Katalog podstaw wznowienia został zawarty w art. 401-404 KPC i jest on wyczerpujący. Wszelkie inne okoliczności, wykraczające poza sytuacje taksatywnie wymienione w powołanych przepisach, nie mogą stanowić oparcia dla omawianej skargi”.

9. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w sądzie rejonowym powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd ten może:

A. przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia sądowi okręgowemu, odraczając rozpoznanie sprawy,
B. przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy,
C. przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 18 § 1 KPC)
Zgodnie z art. 18 KPC, jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w sądzie rejonowym powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd ten może przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu. Postanowienie o przekazaniu sprawy wymaga uzasadnienia (§ 1). Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę sąd okręgowy może odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić ją sądowi rejonowemu, jeżeli uzna, że poważne wątpliwości nie zachodzą. Postanowienie zapada w składzie trzech sędziów i wymaga uzasadnienia. Ponowne przekazanie tej samej sprawy przez sąd rejonowy nie jest dopuszczalne (§ 2). Sąd rejonowy działający na podstawie art. 18 § 1 KPC wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy z urzędu[3]. Jak zauważa A. Zieliński: „Nie oznacza to jednak, że strony, interwenienci, prokurator i inne podmioty postępowania cywilnego nie mogą składać wniosków o przekazanie sprawy. Przeciwnie, wnioski takie są wskazane, aby zwrócić uwagę sądu na występujące w sprawie zagadnienia prawne, które budzą poważne wątpliwości, zwłaszcza kiedy wniosek taki zgłaszają profesjonalni pełnomocnicy. Treść § 1 (…) przepisu nie daje podstaw do zwrócenia się przez sąd rejonowy do sądu okręgowego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości. Może on jedynie przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu”[4].

10. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, powództwo z tytułu dziedziczenia wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu:

A. powoda, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część,
B. pozwanego, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część,
C. spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 39 KPC)
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (art. 39 KPC).

11. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy:

A. sąd przełożony na posiedzeniu niejawnym wyznaczy sąd właściwy do rozpoznania sprawy,
B. Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd właściwy do rozpoznania sprawy,
C. wybór między tymi sądami należy do powoda.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 43 § 1 KPC)
Jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda. To samo dotyczy wypadku, gdy nieruchomość, której położenie jest podstawą oznaczenia właściwości sądu, jest położona w kilku okręgach sądowych (art. 43 § 1 i 2 KPC).

Postanowienie SN z 18.5.2016 r., III CO 34/16, Legalis Nr 1488818:
„W sytuacji złożenia wniosku o zawezwania do próby ugodowej dotyczący działu spadku należy przyjąć, że między uczestnikami zachodzi stosunek współuczestnictwa materialnego, zatem art. 45 KPC mógłby mieć zastosowanie tylko wtedy, gdyby nie można było ustalić sądu właściwego dla żadnego z uczestników; ustalenie sądu właściwego choćby dla jednego z nich daje podstawę do zastosowania art. 43 § 1 KPC”.

Postanowienie SN z 24.3.2010 r., V CO 77/09, Legalis Nr 362229:
„W przypadku biernego współuczestnictwa materialnego powołanie się na przepisy rozporządzenia Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. UE L z 16.1.2001 r.) pozwala zastosować art. 45 KPC, jeżeli nie można ustalić sądu właściwego dla żadnego ze współuczestników, natomiast ustalenie sądu właściwego miejscowo chociażby dla jednego z nich umożliwia zastosowanie art. 43 § 1 KPC lub przepisy powołanego rozporządzenia”.

12. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sąd w pierwszej instancji rozpoznaje w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników sprawy o:

A. ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami,
B. rozwiązanie przysposobienia,
C. uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 47 § 2 pkt 2 lit. d KPC)
W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 47 § 1 KPC). W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy:

1) z zakresu prawa pracy o:
a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,
c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;

2) ze stosunków rodzinnych o:
a) rozwód,
b) separację,
c) ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,
d) rozwiązanie przysposobienia (art. 47 § 2 KPC).
Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący (art. 47 § 3 KPC). Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy (art. 47 § 4 KPC)[5].

13. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony w sprawach, w których:

A. był pełnomocnikiem jednej ze stron,
B. istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie,
C. występował jako prokurator.

Prawidłowa odpowiedź:  B (art. 49 KPC)
Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (art. 49 KPC)[6].

Postanowienie SN z 9.3.2017 r., II UO 1/17, Legalis Nr 1587062:
„Orzeczenie o wyłączeniu sędziego staje się niezbędne, gdy strona ma chociażby subiektywną, ale uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego”.

Postanowienie SA w Rzeszowie z 2.10.2015 r., I ACz 632/15, Legalis Nr 1360950:
„Instytucja wyłączenia sędziego na wniosek (iudex suspectus) związana jest nie z wystąpieniem jakiejkolwiek wątpliwości co do bezstronności sędziego rozpoznającego sprawę, ale z ujawnieniem się uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności sędziego. Zatem o możliwości wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy nie decyduje samo odczucie strony co do bezstronności sędziego, na co powołują się skarżący, ale odczucie co do tych wątpliwości musi być uzasadnione w okolicznościach danej sprawy. Ciężar uprawdopodobnienia wystąpienia takich okoliczności spoczywa na stronie wnoszącej o wyłączenie sędziego, w tym przypadku na powodach”.

Postanowienie SN z 15.1.2008 r., III SO 8/07, Legalis Nr 309595:
„Przesłanką wyłączenia sędziego nie jest zasadność twierdzenia wnioskodawcy o istnieniu osobistego stosunku między sędzią a jedną ze stron lub jej przedstawicielem, lecz sama możliwość istnienia wskazanych powyżej wątpliwości.Nawet stosunki wyłącznie służbowe w stosunkowo niewielkim zespole sędziów sądu takiego, jak sąd apelacyjny, mogą ze względu na oczywistą i konieczną częstość kontaktów, być uznane za stosunki osobiste w rozumieniu art. 49 KPC”.

14. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, współuczestnictwo formalne między kilkoma osobami, które w jednej sprawie występują w roli powodów lub pozwanych, zachodzi wówczas, gdy:

A. przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna jako też dla wszystkich wspólnie,
B. przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej,
C. z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 72 § 1 pkt 2 KPC)
Artykuł 72 KPC stanowi, że kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:
1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne);
2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne) (§ 1). Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym (§ 2). Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa materialnego, innego niż współuczestnictwo konieczne (§ 3).

Uchwała SN z 8.10.2015 r., III CZP 58/15, Legalis Nr 1336449:
„Współuczestnikom formalnym (art. 72 § 1 pkt 2 KPC), reprezentowanym przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, należy się zwrot kosztów procesu obejmujących jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika. Sąd powinien jednak obniżyć to wynagrodzenie, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy (art. 109 § 2 KPC)”.

Postanowienie SN z 25.9.2014 r., I CSK 769/13, Legalis Nr 1359720:
„Współuczestnictwo osób dochodzących roszczeń o zachowek jest współuczestnictwem formalnym. O dopuszczalności skargi kasacyjnej wniesionej przez pozwaną występującą po stronie pozwanej samodzielnie decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia, oddzielnie co do każdego ze współuczestników”.

Postanowienie SN z 18.9.2014 r., V CZ 55/14, Legalis Nr 1079958:
„Po stronie powodów, którzy występowali z roszczeniem o zwrot nakładów poczynionych na nieruchomości stanowiącej współwłasność stron, rozliczonych stosownie do wielkości udziałów każdego ze współwłaścicieli w tym prawie, występuje współuczestnictwo formalne, a nie współuczestnictwo materialne, ponieważ roszczenie powodów jest oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 2 KPC). Roszczenie powodów wynika z tego, że każdy z nich łożył na wspólną nieruchomość, a stosunek współwłasności między stronami decyduje jedynie o tym, w jakich częściach inne osoby mają obowiązek zwrócić każdemu z powodów to, co ten świadczył na wspólny przedmiot. Ten rodzaj współuczestnictwa, w przeciwieństwie do współuczestnictwa materialnego, charakteryzuje się brakiem materialnoprawnej więzi między współuczestnikami, z których każdy dochodzi własnego roszczenia, a ich współwystępowanie po jednej ze stron procesu ma stricte procesowy charakter”.

15. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie:

A. wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji,
B. wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w drugiej instancji,
C. jest już niedopuszczalne.

Prawidłowa odpowiedź:  A (art. 108¹ KPC)
Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje na posiedzeniu niejawnym sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji (art. 108¹ KPC)[7].

„Przepis nie określa terminu otwartego do możliwości podjęcia postanowienia przez sąd w przedmiocie kosztów sądowych po prawomocnym zakończeniu danej sprawy. Jest to istotne niedopatrzenie ustawodawcy, ponieważ możliwość orzekania o kosztach postępowania w czasie nieograniczonym po prawomocnym zakończeniu sprawy nie sprzyja pewności obrotu prawnego i pozostaje w sprzeczności z porządkiem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Ponieważ jednak zgodnie z art. 116 KSCU roszczenie Skarbu Państwa o uiszczenie kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło prawomocne zakończenie sprawy, przyjąć należy, że omawiane postępowanie [postanowienie – R.M.] może być wydane jedynie we wskazanym wyżej terminie”[8].

16. (N) Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, referendarz sądowy nie jest uprawniony do wydania postanowienia o:

A. odmowie ustanowienia dla strony adwokata lub radcy prawnego,
B. ustanowieniu dla strony adwokata lub radcy prawnego,
C, cofnięciu ustanowienia dla strony adwokata lub radcy prawnego.

Prawidłowa odpowiedź:  C (art. 123 § 2 KPC)
Postanowienia, o których mowa w dziale niniejszym[9] sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym. Postanowienia doręcza się tylko stronie, która złożyła wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego (art. 123 § 1 KPC)[10]. Postanowienie o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego może wydać także referendarz sądowy (art. 123 § 2 KPC).

Reklama

Bibliografia:
Zieliński A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, C. H. Beck, Warszawa 2017
Sala K., Antas M. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017

 [1] Wszystkie orzeczenia zawarte w niniejszym opracowaniu pochodzące z Systemu Informacji Prawnej Legalis opublikowane są również w książce: K. Sala, M. Antas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne),  Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo aplikanta, wyd. 5, C.H.Beck, Warszawa 2017.
[2] Zob. K. Flaga-Gieruszyńska, w: A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 9, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 550.
[3] Zob. A. Zieliński, w: A. Zieliński (red.), Kodeks …, s. 73.
[4] Ibidem.
[5] W dniu 7.11.2019 r. weszła w życie ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, na mocy której w art. 47 KPC:
a) § 3 otrzymał brzmienie:
„§ 3. Postanowienia poza rozprawą wydaje sąd w składzie jednego sędziego.”,
b) po § 3 dodaje się § 31i 32w brzmieniu
„§ 31. Zarządzenia wydaje przewodniczący.
32. W sprawach rozpoznawanych w składzie jednego sędziego sędzia ten ma prawa i obowiązki przewodniczącego.”,
c) § 4 otrzymał brzmienie:
§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.”
[6] W dniu 7.11.2019 r. weszła w życie ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, na mocy której art. 49 KPC otrzymał następujące brzmienie:
„§ 1. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
2. Za okoliczność, o której mowa w § 1, nie uważa się wyrażenia przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu lub nakłanianiu do ugody.”
[7]W dniu 7.11.2019 r. weszła w życie ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, na mocy której art. 1081 KPC otrzymał następujące brzmienie: „Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji.”
[8] A. Zieliński, w: A. Zieliński (red.), Kodeks …, s. 240.
[9] To jest Dziale II „Pomoc prawna z urzędu”.
[10]W dniu 7.11.2019 r. weszła w życie ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, na mocy której art. 123 § 1 KPC otrzymał następujące brzmienie: „§ 1. Postanowienia, o których mowa w niniejszym dziale, doręcza się tylko stronie, która złożyła wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego.”