Kodeks spółek handlowych – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem cz. I

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką/radcowską (A/R) oraz komorniczą (K), które odbyły się 26.9.2020 r.

 

1. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług:

1. nie może by przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej,
2. może by przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej,
3. może by przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej pod warunkiem, że umowa spółki kapitałowej przewiduje taką możliwość.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 14 § 1 KSH)

Zgodnie z art. 14 KSH, przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług (§ 1)[1]. W przypadku gdy wspólnik albo akcjonariusz wniósł wkład niepieniężny mający wady, jest on zobowiązany do wyrównania spółce kapitałowej różnicy między wartością przyjętą w umowie albo statucie spółki a zbywczą wartością wkładu. Umowa albo statut spółki może przewidywać, że spółce przysługują wówczas także inne uprawnienia (§ 2). Wspólnik i akcjonariusz nie może potrącać swoich wierzytelności wobec spółki kapitałowej z wierzytelnością spółki względem wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów albo akcji. Nie wyłącza to potrącenia umownego (§ 4).

„Do praw niezbywalnych należą zarówno prawa niemajątkowe, jak również prawa majątkowe. Prawa niemajątkowe są niezbywalne, zatem wszystkie one nie mogą być przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej. Charakter praw majątkowych jako praw zbywalnych albo niezbywalnych zależy natomiast od regulacji ustawowej”[2].

2. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, umowa spółki jawnej:

1. zawsze powinna zawiera określenie czasu trwania spółki,
2. nie może w żadnym przypadku zawiera określenia czasu trwania spółki,
3. powinna zawiera czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 25 pkt 4 KSH)

Zgodnie z art. 25 KSH, umowa spółki jawnej powinna zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki;

2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;

3) przedmiot działalności spółki;

4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

„Czas trwania spółki powinien zostać określony w umowie spółki tylko wówczas, gdy spółka ma być utworzona na czas oznaczony. W braku postanowienia w tym przedmiocie przyjmuje się, że czas trwania spółki nie jest oznaczony. Jakkolwiek spółka jawna jest jednostką z założenia o charakterze trwałym (nie dla interesu jednorazowego), to jednak wspólnicy mają swobodę w ustalaniu czasu trwania spółki. Mogą wyznaczyć datę kalendarzową, której nadejście spowoduje przejście jej w stadium likwidacji (…) bądź też określić długość okresu czasu, na który spółka zostaje zawiązana (np. 10 lat od zarejestrowania)”[3].

3. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółka jawna powstaje z chwilą:

1. zawarcia umowy spółki,
2. złożenia do właściwego sądu prawidłowo wypełnionego wniosku o rejestrację spółki wraz z załącznikami,
3. wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 25¹ § 1 w zw. z art. 4 § 1 pkt 8 KSH)

Użyte w KSH określenie „rejestr” oznacza „rejestr przedsiębiorców” (art. 4 § 1 pkt 8 KSH).

Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 25¹ § 1 KSH).

Wyrok SA w Białymstoku z 9.11.2012 r., I ACa 534/12, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks spółek handlowych. Orzecznictwo Aplikanta, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2018, s. 50-51:

„W piśmiennictwie w odniesieniu do spółek, które zostały już zarejestrowane w KRS prezentowane jest trafnie stanowisko, że zasadnym jest ograniczenie skutków wadliwie zawartej umowy założycielskiej, co podyktowane jest głównie bezpieczeństwem obrotu handlowego i ochroną kontrahentów spółki, którzy zawierali z nią umowy nie wiedząc o wadliwości umowy założycielskiej. Ograniczenie to polegać może na zastąpieniu nieważności względnej (np. w razie błędu lub groźby) lub nawet nieważności bezwzględnej (np. w razie pozorności albo naruszenia innego zakazu ustawowego) o skutkach ex tunc (tzn. wstecz od daty dokonania czynności) przez uprawnienie do wypowiedzenia umowy spółki za odpowiednim terminem (art. 61 § 1 KSH), albo żądanie rozwiązania spółki przez sąd z ważnych powodów (art. 63 § 1 KSH), ze skutkami ex nunc (na przyszłość). Podkreślenia wymaga, iż wadliwie zawiązana spółka jawna pozostaje nadal skuteczna zarówno wobec osób trzecich, jak i w stosunku wewnętrznym między wspólnikami”.

4. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, wszystkie udziały w kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinny być równe i są niepodzielne:

1. zawsze, niezależnie od tego, czy wspólnik może mieć jeden, czy więcej udziałów,
2. zawsze, jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
3. zawsze, jeżeli wspólnik może mieć tylko jeden udział.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 153 KSH)

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej (art. 152 KSH). Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 153 KSH). Kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić co najmniej 5.000 złotych. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego (art. 154 § 1-3 KSH).

5. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, jeżeli umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie stanowi inaczej, na każde 10 złotych wartości nominalnej udziału tej spółki o nierównej wysokości przypada:

1. jeden głos,
2. pięć głosów,
3. dziesięć głosów.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 242 § 2 KSH)

Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 242 § 1 KSH). Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, na każde 10 złotych wartości nominalnej udziału o nierównej wysokości przypada jeden głos (art. 242 § 2 KSH).

Wyrok SO w Bydgoszczy z 2.4.2013 r., VIII GC 181/12, http://orzeczenia.bydgoszcz.so.gov.pl/:

„Rozkład sił w spółce pomiędzy poszczególnymi wspólnikami uzależniony jest od tego, ile udziałów o równej wartości obejmie dany wspólnik albo jaką wartość ma każdy jeden nierówny udział objęty przez poszczególnych wspólników. Niezależnie bowiem od wzajemnych relacji panujących w stosunkach między wspólnikami, zawsze wspólnicy posiadający większość równych udziałów lub udział o większej wartości, będą mieli większy wpływ na podejmowanie ważnych dla spółki i wspólników decyzji, które nie zawsze będą zgodne ze stanowiskiem reprezentowanym przez wspólników mniejszościowych.

Artykuł 242 § 2 KSH reguluje zaś w sposób ustawowy, że w relacjach między wspólnikami dochodzi do zwiększenia lub zmniejszenia liczby głosów w zależności od reprezentowanego kapitału. Jednakże z samego faktu istnienia sprzecznych stanowisk pomiędzy poszczególnymi wspólnikami nie można wysnuwać wniosku, iż wspólnik większościowy będzie podejmował działania mające na celu pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych. Tym bardziej, że głównym i podstawowym celem wspólników jest działanie w interesie spółki, a nie poszczególnych wspólników”.

6. (A/R) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółka akcyjna nie może obejmować własnych akcji; objęcie akcji z naruszeniem tego zakazu:

1. jest ważne,
2. jest nieważne,
3. jest ważne tylko wówczas, gdy statut spółki akcyjnej tak stanowi.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 366 § 1 i 2 KSH)

Zgodnie z art. 366 KSH, spółka akcyjna nie może obejmować własnych akcji. Zakaz ten dotyczy również obejmowania akcji spółki przez spółkę lub spółdzielnię zależną (§ 1). Objęcie akcji z naruszeniem przepisów § 1 jest ważne (§ 2). W przypadku objęcia akcji z naruszeniem przepisów § 1, członek zarządu odpowiada solidarnie wraz z osobą, która objęła akcje, za pełne wniesienie wkładu, chyba że nie ponosi winy (§ 3). Jeżeli akcje spółki zostały objęte przez osobę, która działała we własnym imieniu, lecz na rachunek spółki albo spółki lub spółdzielni od niej zależnej, obejmującego uważa się za osobę działającą na własny rachunek (§ 4). Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio do objęcia akcji własnych w przypadku zawiązywania spółki (§ 5).

7. (K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, wierzyciel spółki jawnej:

1. nigdy nie może prowadzić egzekucji z majątku wspólnika tej spółki,
2. zawsze może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tej spółki,
3. może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tej spółki w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika); nie dotyczy to zobowiązań powstałych przed wpisem spółki do rejestru przedsiębiorców.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 31 § 1 i 3 KSH)

Artykuł 31 KSH stanowi, że wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika) (§ 1). Przepis § 1 nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (§ 2). Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru (§ 3).

Wyrok SN z 9.7.2008 r., V CSK 72/08, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 69:

„Akcesoryjność odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki oznacza ścisły związek z długiem głównym. Jeżeli zatem zobowiązanie wspólników jest ściśle zależne od zobowiązania spółki, to trudno podzielić pogląd, że skutki przedawnienia roszczenia przeciw spółce nie rozciągają się na wspólników. Żadne względy nie uzasadniają też potrzeby szczególnej ochrony wierzyciela, skoro termin przedawnienia roszczenia jest wystarczająco długi, by można było podjąć takie czynności, które prowadzą do przerwania jego biegu także przeciwko spółce”.

8. (K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółka osobowa, utworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą to:

1. spółka cywilna,
2. spółka jawna,
3. spółka partnerska.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 86 § 1 KSH)

Spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej (art. 86 § 1 i 2 KSH). Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego (art. 88 KSH).

9.(K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, komplementariusz w spółce komandytowej odpowiada wobec wierzycieli za zobowiązania tej spółki:

1. do wysokości sumy komandytowej,
2. bez ograniczenia,
3. w granicach wkładu wniesionego do spółki.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 102 KSH)

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102 KSH).

Wyrok SN z 7.1.2013 r., II UK 144/12, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 112:

„Komandytariusz staje się wspólnikiem już od chwili przystąpienia do spółki komandytowej, natomiast odpowiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru i od dnia wpisania. Wpis do rejestru nie kreuje zatem statusu przystępującego do spółki wspólnika, ale go potwierdza i ujawnia wobec osób trzecich”.

10. (K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, kapitał zakładowy spółki komandytowo – akcyjnej powinien wynosić:

1. co najmniej 50 000 złotych,
2. co najmniej 25 000 złotych,
3. co najmniej 5 000 złotych.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 126 § 2 KSH)

Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych (art. 126 § 2 KSH).

11. (K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której umowa nie została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym, zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie:

1. pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi,
2. pisemnej pod rygorem nieważności,
3. aktu notarialnego.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 180 § 1 KSH)

Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. W przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym (art. 180 § 1 i 2 KSH).

Wyrok WSA we Wrocławiu z 30.10.2007 r., I SA/Wr 744/07, J. Witas (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks…, s. 166:

„Do dokonania czynności zbycia udziałów wymaga się formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, pod rygorem nieważności (art. 180 KSH). Wyjaśnić przy tym trzeba, iż forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu zachowana jest zarówno wtedy, gdy podpis był złożony w obecności notariusza przy podpisywaniu umowy, jak i wtedy, gdy podpis nie był złożony w obecności notariusza, ale osoba podpisująca dokument uznała przed notariuszem podpis za własnoręczny. Jeżeli do uznania podpisu za własnoręczny doszło przed notariuszem w dacie późniejszej niż data złożenia podpisu na umowie przenoszącej udział, za datę zawarcia umowy uznać należy datę notarialnej legalizacji podpisu”.

12. (K) Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, prawo członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do reprezentowania spółki:

1. może być ograniczone ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, jeżeli powołano prokurenta,
2. może być ograniczone ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, jeżeli zarząd jest wieloosobowy,
3. nie może być ograniczone ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 204 § 2 KSH)

Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 204 § 1 i 2 KSH).

Wyrok SN z 24.7.2014 r., II CSK 627/13, http://www.sn.pl/:

„Dominujący w doktrynie pogląd wiąże odpowiedzialność członka zarządu ze stosunkiem zobowiązaniowym łączącym go ze spółką i nadaje jej charakter zbliżony do odpowiedzialności ex contractu, a więc odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania polegającego na prowadzeniu spraw spółki. Ma rację skarżący wskazując, że samo naruszenie obowiązku staranności przy wykonywaniu obowiązków (art. 293 § 2 KSH) nie stanowi samodzielnej podstawy odpowiedzialności członka zarządu. Działanie wyrządzające spółce szkodę musi być sprzeczne z prawem rozumianym jako prawo powszechnie obowiązujące lub postanowieniami umowy spółki. Oceniając zgodność z prawem, trzeba mieć na uwadze ustawowo określony zakres obowiązków wobec spółki. Odpowiedzialność ta jest oparta na zasadzie winy, a należyta staranność wynikająca z zawodowego charakteru działalności członka zarządu stanowi miernik oceny jego zachowania, przy czym z uwagi na domniemanie winy (art. 293 § 1 in fine KSH), na członku zarządu spoczywa ciężar wykazania, że winy mu przypisać nie można. Wykazanie, że został zachowany miernik należytej staranności eliminuje winę nieumyślną i zwalnia od odpowiedzialności. Obowiązki zarządu spółki wynikają z szeregu przepisów KSH, w tym również z art. 201 § 1 oraz art. 211 KSH Podstawowym obowiązkiem zarządu jest prowadzenie spraw spółki, które polega na zarządzaniu jej majątkiem i kierowaniu jej bieżącymi sprawami oraz jej reprezentacji. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących prowadzenia spraw spółki członek zarządu powinien się kierować wyłącznie jej interesem, a zawinione działania dokonane z przekroczeniem granic ryzyka gospodarczego są sprzeczne z interesem spółki i jako naruszające ogólny nakaz określony w art. 201 KSH uzasadniają odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art. 293 § 1 KSH”.

 

Wyrok SN z 16.12.2020 r., I CSK 802/18, http://www.sn.pl/:

„Do skutecznego złożenia spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oświadczenia o rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez jedynego członka zarządu, który jest też jedynym wspólnikiem tej spółki, konieczne jest zachowanie warunków i formy oświadczenia przewidzianych w art. 210 § 2 KSH”.

Bibliografia:

Bieniak M., Nita – Jagielski G., Oplustil K., Pabis R., Rachwał A., Spyra M., Suliński G., Tofel M., Zawłocki R., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck,  Warszawa 2019

 

Witas J. (wybór orzeczeń i opracowanie merytoryczne), Kodeks spółek handlowych. Orzecznictwo Aplikanta, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2018

[1] Od 1.7.2021 r. na mocy ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1655) weszło w życie następujące brzmienie art. 14 § 1 KSH:

„Przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej albo przeznaczonego na kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.”

[2] M. Tofel, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita – Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck,  Warszawa 2019, s. 83.

[3] G. Nita – Jagielski, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita – Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks…, s. 151.