Nabycie obywatelstwa przez Latyna – prawo rzymskie
Stan faktyczny:
W 52 r. n.e. 28-letni Titius wyzwolił w sposób formalny swojego 16-letniego niewolnika Trytona. Tenże zawarł związek małżeński z obywatelką rzymską. Kiedy ich pierworodny syn ukończył rok, cała rodzina udała się do pretora, aby uzyskać obywatelstwo rzymskie.
Problemy:
1.Jakie są skutki wyzwolenia?
2. Jaki jest status civitatis dziecka urodzonego ze związku Trytona?
3. Kto z tej rodziny otrzyma obywatelstwo rzymskie?
Rozwiązanie:
Ad 1) Wyzwolenia dokonane w czasie wskazanym w treści kazusu podlegały ograniczeniom wprowadzonym przez lex Aelia Sentia. Ograniczenie wyzwoleń polegało na zakazie wyzwalania bez słusznej przyczyny, jeśli właściciel nie ukończył lat 20, a wyzwalany niewolnik lat 30. Właściciel dokonujący wyzwolenia spełnia kryteria przewidziane ustawą, natomiast niewolnik nie osiągnął jeszcze wymaganego ustawą wieku. Nie zachodzi też słuszna przyczyna wyzwolenia. Dokonane wyzwolenie podlega zatem zakazowi ustawy Aelia Sentia. Nie oznacza to, że nie nastąpiły żadne skutki podjętego działania. W tej sytuacji uznawano, że Tryton został wyzwolony nieformalnie i uzyskał status Latyna. Ustawa Aelia Sentia przewidywała możliwość nabycia obywatelstwa przez Latyna poprzez zawarcie małżeństwa z obywatelką lub Latynką i zgłoszenie się do pretora z jednorocznym dzieckiem.
Ad 2) Tryton jako wyzwoleniec o statusie określonym przez ustawę Aelia Sentia zawarł związek małżeński z obywatelką rzymską. Ich małżeństwo nie było traktowane jako iustum matrimonium. Oznaczało to, że zgodnie z regułą ius gentium status civitatis dzieci pochodzące z takiego związku określał status matki, a nie ojca. Z czego wynikałoby, że dziecko Trytona jest obywatelem rzymskim. Jednakże aby uzyskać ostateczną odpowiedź, trzeba uwzględnić regulacje lex Minicia (90 r. p.n.e.), która dzieci urodzone ze związków obywatelek i nieobywateli pozbawiała obywatelstwa rzymskiego celem unikania podwójnego obywatelstwa. Ustawa ta jednak nie była stosowana w odniesieniu do związków obywatelek z Latynami, których status określała ustawa Aelia Sentia i Iunia Norbana (por. G.1,80). Wynika z tego, że potomek Trytona był obywatelem rzymskim, biorąc status po matce.
Ad 3) Ustawa Aelia Sentia przewidywała możliwość nabycia obywatelstwa przez osobę wyzwoloną z naruszeniem jej postanowień w ten sposób, że jeśli poślubi obywatelkę lub Latynkę i z tego związku będą mieli dziecko, po ukończeniu roku przez dziecko mogą zgłosić się do pretora i uzyskać obywatelstwo. Tryton nie był obywatelem rzymskim. Spełniał jednak przesłanki przewidziane przez ustawę Aelia Sentia, zatem zgłaszając się do pretora Tryton uzyska obywatelstwo rzymskie.