Prawo upadłościowe, prawo restrukturyzacyjne – pytania na aplikacje prawnicze z opracowaniem i orzecznictwem

autor: Rafał Maciąg – radca prawny

Pytania pochodzą z egzaminów wstępnych na aplikacje: adwokacką/radcowską (A/R), notarialną (N) oraz komorniczą (K), które odbyły się 26.9.2020 r.

 1. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, nie można ogłosić upadłości:

1. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzącej zakład opieki zdrowotnej,
2. fundacji,
3. publicznego samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 6 pkt 3 PrUpad)

Nie można ogłosić upadłości:

1) Skarbu Państwa;

2) jednostek samorządu terytorialnego;

3) publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej;

4) instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy, chyba że ustawa ta stanowi inaczej, oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą;

5) osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej;

6) uczelni;

7) funduszy inwestycyjnych (art. 6 PrUpad).

 2. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, wniosek o ogłoszenie upadłości w razie śmierci przedsiębiorcy może złożyć:

1. wyłącznie wierzyciel i zarządca sukcesyjny,
2. wyłącznie wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca,
3. wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 7 PrUpad)

W razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci, a w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego, o którym mowa w ustawie z 5.7.2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (Dz. U. z 2021 r. poz. 170), zwanego dalej „zarządem sukcesyjnym” – także po upływie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy, a przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku (art. 7 PrUpad).

Postanowienie SN z 25.2.2021 r., V CSKP 8/21, http://www.sn.pl:

„Do oceny skutków ciągłego zaniechania złożenia w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, które trwało zarówno przed dniem 1.1.2016 r. jak i po tej dacie, ma zastosowanie art. 377 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym od dnia 1.1.2016 r.”

Jak zauważa P. Zimmerman: „Uprawnienie spadkobierców oraz dzieci i rodziców zmarłego przedsiębiorcy do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości ma charakter zabezpieczający. Umożliwia im, przy jednoczesnym złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nieangażowanie się (osobiste i majątkowe) w procedury ustalania majątku i zaspokajania wierzycieli”[1].

3. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, sprawy o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rozpoznaje sąd upadłościowy, którym jest:

1. sąd właściwy dla siedziby lub miejsca zamieszkania wierzyciela,
2. sąd właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika,
3. wyłącznie sąd właściwy dla miejsca położenia majątku nieruchomego poręczyciela dłużnika.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 19 ust. 1 PrUpad)

Zgodnie z art. 19 PrUpad, sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika (ust. 1). Głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich (ust. 1a). W przypadku osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest miejsce siedziby (ust. 1b). W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej; w przypadku każdej innej osoby fizycznej domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby (ust. 1c). Jeżeli dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej głównego ośrodka podstawowej działalności, właściwy jest sąd miejsca zwykłego pobytu albo siedziby dłużnika, a jeżeli dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zwykłego pobytu albo siedziby, właściwy jest sąd, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika (ust. 3). Jeżeli okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi. Na postanowienie o przekazaniu sprawy nie przysługuje zażalenie. Postanowienie to wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy (ust. 4)[2].

4. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego:

1. jest bezwzględnie nieważne,
2. jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości,
3. jest zawsze skuteczne w stosunku do masy upadłości.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 84 ust. 1 PrUpad)

Postanowienia umowy zastrzegające na wypadek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły, są nieważne (art. 83 PrUpad). Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną. Umowa ustanawiająca zabezpieczenie finansowe na podstawie ustawy z 2.4.2004 r. o niektórych zabezpieczeniach finansowych dla swojej skuteczności wobec masy upadłości nie wymaga zachowania formy pisemnej z datą pewną (art. 84 ust. 1-3 PrUpad).

„Przepisy art. 83 i 84 PrUpad odnoszą się do problematyki nieważności bezwzględnej i bezskuteczności niektórych klauzul umownych. Jeżeli nieważność albo bezskuteczność odnosi się do klauzuli krytycznej z punktu widzenia bytu umowy (albo do szeregu klauzul), nieważna albo bezskuteczna może być cała umowa. Przepisy odnoszące się do umowy należy mutatis mutandis stosować do uchwał i innych wielostronnych czynności prawnych, jak również do czynności prawnych jednostronnych. (…) Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego, jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (art. 84 ust. 1 PrUpad). Przepis art. 84 ust. 1 odnosi się do klauzul ważnych (nieważność jest dalej idącym skutkiem wadliwości czynności prawnych niż bezskuteczność). Gdyby nie ogłoszono upadłości strony czynności prawnej, niekiedy dana klauzula umowna mogłaby być w pełni skuteczna. Stosowanie tej klauzuli generalnej w praktyce wzbudza szereg wątpliwości”[3].

5. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, likwidacja wierzytelności upadłego następuje:

1. przez ich zbycie poprzedzone obligatoryjną próbą ich ściągnięcia,
2. wyłącznie przez ich ściągnięcie,
3. przez ich zbycie albo ściągnięcie.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 331 ust. 1 PrUpad)

Likwidacja wierzytelności upadłego następuje przez ich zbycie albo ściągnięcie. Wybór sposobu likwidacji należy poprzedzić oceną, który z nich umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu przy uwzględnieniu kosztów i ryzyka niepowodzenia ściągnięcia wierzytelności upadłego oraz konieczności zaspokojenia zobowiązań, o których mowa w art. 230 PrUpad, związanych z przedłużeniem postępowania upadłościowego (art. 331 ust. 1 i 2 PrUpad).

„Zbycie to przeniesienie na inną osobę wierzytelności i wszelkich praw z nią związanych. Ze względu na krótki czas i minimalne koszty – jeżeli tylko zaoferowana cena jest odpowiednia – ten sposób likwidacji jest w praktyce preferowany. Ściągnięcie oznacza realizację uprawnień wynikających ze stosunku obligacyjnego (ewentualnie zabezpieczonego rzeczowo) łączącego upadłego z jego dłużnikami. Syndyk dokonuje ściągnięcia wierzytelności w imieniu własnym, na rachunek upadłego. Zazwyczaj pierwszą czynnością syndyka jest wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Jeżeli świadczenie nie zostanie spełnione dobrowolnie, syndyk powinien przystąpić do jego egzekucji; musi jednak w takim wypadku dysponować skutecznym tytułem egzekucyjnym, czyli wydanym przeciwko dłużnikowi wyrokiem albo aktem notarialnym, w którym poddał się egzekucji w trybie art. 777 KPC. Jeżeli tytułu takiego brak, syndyk winien wytoczyć powództwo”[4].

6. (N) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, sprawy o ogłoszenie upadłości objęte przepisami o postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie:

1. jednego sędziego zawodowego,
2. jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników handlowych,
3. trzech sędziów zawodowych.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 491³ PrUpad)

Sprawy o ogłoszenie upadłości objęte przepisami o postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie jednego sędziego zawodowego (art. 491³ PrUpad).

7. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, można ogłosić upadłość:

1. uczelni,
2. wspólnika spółki partnerskiej,
3. funduszu inwestycyjnego.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 5 ust. 2 pkt 3 PrUpad)

Przepisy PrUpad stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 i 1495), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Przepisy ustawy stosuje się także do:

1) spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;[5]

2) wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

3) wspólników spółki partnerskiej (art. 5 ust. 1 i 2 PrUpad).

8. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, w przypadku braku uiszczenia przez wnioskodawcę (który nie został zwolniony od kosztów sądowych) zaliczki na wydatki w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, przewodniczący:

1. zwraca wniosek bez wzywania do uiszczenia zaliczki,
2. wzywa wnioskodawcę do uiszczenia zaliczki w terminie tygodnia pod rygorem zwrotu wniosku,
3. wzywa wnioskodawcę do uiszczenia zaliczki w terminie dwutygodniowym pod rygorem oddalenia wniosku.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 22a PrUpad)

Wnioskodawca uiszcza zaliczkę na wydatki w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i wraz z wnioskiem przedstawia dowód jej uiszczenia. W przypadku braku uiszczenia zaliczki przewodniczący wzywa do uiszczenia zaliczki w terminie tygodnia pod rygorem zwrotu wniosku (art. 22a PrUpad).

9. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel:

1. powinien we wniosku uprawdopodobnić swoją wierzytelność,
2. powinien we wniosku udowodnić swoją wierzytelność dokumentem urzędowym,
3. nie ma obowiązku uprawdopodabniania ani udowadniania swojej wierzytelności.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 24 PrUpad)

Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel, powinien we wniosku uprawdopodobnić swoją wierzytelność (art. 24 PrUpad).

„Uprawdopodobnienie wierzytelności oznacza wskazanie na okoliczności przemawiające za uznaniem, iż roszczenie istnieje w rzeczywistości. Wierzyciel powinien wskazać na podstawę prawną roszczenia, jego wysokość, termin zapłaty, jak i dołączyć wszelkie dowody, na których te twierdzenia opiera. Różnica w stosunku do typowego dla procesu obowiązku udowodnienia istnienia wierzytelności sprowadza się do złagodzenia tego obowiązku – nie musi zostać wykazane stanowczo i bez wszelkich wątpliwości, że wierzytelność istnieje w ściśle określonej wysokości, wystarczy bowiem wykazanie, iż istnienie wierzytelności jest prawdopodobne”[6].

10. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, sąd może uznać cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości za niedopuszczalne, jeżeli:

1. cofnięcie wniosku nastąpiło przez dłużnika, chociażby nie prowadziło to do pokrzywdzenia wierzycieli,
2. prowadziłoby to do pokrzywdzenia wierzycieli,
3. cofnięcie wniosku nastąpiło przez wierzyciela, chociażby nie prowadziło to do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 29a ust. 1 PrUpad)

Sąd może uznać cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości za niedopuszczalne, jeżeli prowadziłoby to do pokrzywdzenia wierzycieli. Wykonanie przez dłużnika zobowiązań wobec wnioskodawcy po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania (art. 29a ust. 1 i 2 PrUpad).

„Sąd może uznać cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości za niedopuszczalne, jeżeli prowadziłoby to do pokrzywdzenia wierzycieli. Dodanie art. 29a ma rozwiązać doniosły problem składania przez wierzycieli wniosków o charakterze wyłącznie windykacyjnym, mających na celu przymuszenie dłużnika do spełnienia zobowiązania, które na dodatek czasami jest sporne. Po uzyskaniu zaspokojenia wierzyciel z reguły cofa wniosek, a nawet jeżeli tego nie robi, to sąd wniosek oddala z uwagi na brak legitymacji wnioskodawcy do dalszego popierania wniosku. Taka praktyka krzywdzi pozostałych wierzycieli (…). Takie uregulowanie wskazuje na brak aprobaty ustawodawcy dla tzw. windykacyjnych wniosków o ogłoszenie upadłości. W połączeniu z przepisem art. 12a wskazującym na bardzo ostre granice sporności przynajmniej co do czasu, w którym dłużnik ją uzewnętrznił, prowadzi to do sytuacji, w której wierzyciel nie powinien być zainteresowany składaniem wniosku, jeżeli rzeczywiście nie liczy się z ogłoszeniem upadłości dłużnika i koniecznością oczekiwania na zaspokojenie na równi z pozostałymi wierzycielami. Sąd nie zezwoli na cofnięcie wniosku uznając, iż krzywdzi to wierzycieli, w szczególności wtedy, gdy stwierdzi, iż na skutek spłaty wierzytelności wnioskodawcy nie dojdzie do przywrócenia stanu wypłacalności dłużnika”[7].

11. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo restrukturyzacyjne, restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:

1. postępowaniu o zatwierdzenie układu, przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowaniu układowym oraz postępowaniu sanacyjnym,
2. postępowaniu upadłościowym oraz postępowaniu naprawczym,
3. postępowaniu mediacyjnym oraz postępowaniu o zatwierdzenie ugody.

Prawidłowa odpowiedź: A (art. 2 PrRest)

Restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:

1) postępowaniu o zatwierdzenie układu;

2) przyspieszonym postępowaniu układowym;

3) postępowaniu układowym;

4) postępowaniu sanacyjnym (art. 2 PrRest).

12. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo restrukturyzacyjne, sąd restrukturyzacyjny rozpoznając zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza orzeka w składzie:

1. jednego sędziego,
2. jednego sędziego i dwóch ławników,
3. trzech sędziów zawodowych.

Prawidłowa odpowiedź: C (art. 14 ust. 2 PrRest)

Zgodnie z art. 14 PrRest, sprawy w postępowaniu restrukturyzacyjnym rozpoznaje sąd restrukturyzacyjny. Sądem restrukturyzacyjnym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy (ust. 1). Sąd orzeka w składzie jednego sędziego. Rozpoznając zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza oraz w przedmiocie wynagrodzenia nadzorcy sądowego albo zarządcy w postępowaniu układowym i sanacyjnym, sąd orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych (ust. 2). Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego w skład sądu nie może wchodzić sędzia-komisarz ani jego zastępca (ust. 3). W przypadku uchylenia postanowienia sędziego-komisarza i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sędzia-komisarz jest wyłączony od ponownego rozpoznawania tej sprawy. Wyłączenie to obowiązuje również w przypadku uchylenia postanowienia wydanego w wyniku ponownego rozpoznania sprawy. W takim przypadku sprawę rozpoznaje zastępca sędziego-komisarza albo wyznaczony sędzia (ust. 4).

13. (K) Zgodnie z ustawą – Prawo restrukturyzacyjne, jeżeli w toku postępowania o zatwierdzenie układu okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi postanowieniem, na które:

1. przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych,
2. nie przysługuje zażalenie,
3. zażalenie przysługuje tylko wnioskodawcy.

Prawidłowa odpowiedź: B (art. 16 ust. 1 PrRest)

Jeżeli w toku postępowania o zatwierdzenie układu albo otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi. Na postanowienie o przekazaniu sprawy nie przysługuje zażalenie. Postanowienie wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy. Przekazanie sprawy po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego jest niedopuszczalne (art. 16 ust. 1 i 2 PrRest). Jeżeli postępowanie restrukturyzacyjne zostało otwarte w kilku sądach, dalsze postępowanie prowadzi sąd, który pierwszy wydał postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego (art. 17 PrRest).

 

Bibliografia:

Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2020

 

Hrycaj A. (red.), Jakubecki A. (red.), Witosz A. (red.), System prawa handlowego, Tom 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, C. H. Beck, Warszawa 2016

[1] P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 6, C. H. Beck, Warszawa 2020, s. 27.

[2] Od 1.12.2021 r. na mocy ustawy z 28.5.2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1080) weszło w życie nowe brzmienie ust. 4 oraz dodano ust. 5:

„4. Jeżeli w toku postępowania o ogłoszenie upadłości okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi. Na postanowienie o przekazaniu sprawy nie przysługuje zażalenie. Postanowienie to wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

5. Przekazanie sprawy po ogłoszeniu upadłości jest niedopuszczalne.”

[3] R. Adamus, w: A. Hrycaj (red.), A. Jakubecki (red.), A. Witosz (red.), System prawa handlowego, Tom 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, C. H. Beck, Warszawa 2016, s. 778.

[4] P. Zimmerman, w: A. Hrycaj (red.), A. Jakubecki (red.), A. Witosz (red.), System…, s. 1063.

[5]Od 1.7.2021 r. na mocy ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1655) weszło w życie następujące brzmienie pkt. 1 art. 5 ust. 2 PrUpad:

„1) spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;”

[6] P. Zimmerman, Prawo…, s. 88.

[7] P. Zimmerman, Prawo…, s. 102.